ΝΑΞΟΣ
Νάξος
Στην καρδιά των Κυκλάδων βρίσκεται το μεγαλύτερο και πιο εύφορο νησί του συμπλέγματος, η Νάξος, που αποτελεί από μόνο του ένα πολύπτυχο επιλογών δράσεων και απολαύσεων για τους τυχερούς επισκέπτες.
Η ολόλευκη Χώρα της Νάξου υποδέχεται τους χιλιάδες ταξιδιώτες που φτάνουν στο νησί• στο έμπα του λιμανιού, στο νησάκι των Παλατιών συναντούμε το διασημότερο αξιοθέατο του νησιού, την «Πορτάρα», τη μαρμάρινη πύλη ενός ημιτελούς ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα.
Στο νησάκι αυτό ο θρύλος λέει ότι ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη.
Η Χώρα, πρωτεύουσα του νησιού, έχει όλα τα χαρακτηριστικά κυκλαδίτικα στοιχεία καθώς και πολλά μνημεία διαφόρων χρονολογικών περιόδων.
Η καρδιά της πόλης χτυπά στην Παλιά Χώρα, την καστροπολιτεία με τα καλντερίμια και το ενετικό κάστρο.
Τα σπίτια με τα βενετσιάνικα οικόσημα να κοσμούν ακόμη και σήμερα τις εισόδους τους, τα στενά δρομάκια με τα στεγάδια, οι καθολικές εκκλησίες και οι οχυρώσεις δημιουργούν ένα μοναδικό ταίριασμα κυκλαδίτικης και μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής.
Μέσα στο κάστρο βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο με πλούσια ευρήματα από τους Νεότερους Νεολιθικούς μέχρι τους Παλαιοχριστιανικούς Χρόνους, ενώ την παράσταση κλέβει η εξαιρετική συλλογή των κυκλαδικών ειδωλίων.
Χάρη στο έντονο ανάγλυφο και το μέγεθος της Νάξου έχουν αναπτυχτεί μια σειρά από διαφορετικά οικοσυστήματα που μπορεί να γνωρίσει κανείς ακολουθώντας τα σηματοδοτημένα μονοπάτιαπρος κάθε γωνιά του νησιού (Χώρα-Μέλανες-Χαλκί, Χαλκί-Δανακός-Απείρανθος, Σκαδό-Απόλλωνας κ.α.).
Ανυπέρβλητης ομορφιάς η διαδρομή από την Απείρανθο προς την παραλία Μουτσούνα διαμέσου των παλαιών σμυριδωρυχείων• ονειρικές εικόνες και μοναδικά τοπία σας συντροφεύουν κατά την πορεία σας προς τη θάλασσα.
Επιπλέον, το ψηλότερο βουνό των Κυκλάδων, ο Ζας (υψ. 1004 μ.), και το Φανάρι (υψ. 908 μ.) προσφέρουν στους φίλους της ορειβασίας και του ποδηλάτου βουνού ξεχωριστές συγκινήσεις. Ανεβαίνοντας στο Ζα επιβάλλεται μια στάση στο ομώνυμο σπήλαιο, σε υψόμετρο 628 μ., με τους εντυπωσιακούς σταλαγμίτες, τόπος λατρείας του Δία κατά τους αρχαίους χρόνους.
Σημεία αναφοράς κατά την περιδιάβαση στο νησί τα πανέμορφα παραδοσιακά χωριά της Νάξου: η υπέροχη Απείρανθος, απείραχτη μέσα στο χρόνο, με πετρόκτιστα σπίτια, όμορφες πλατείες και στενά σοκάκια, στρωμένα με μάρμαρο, και μακρά πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση (πέντε μουσεία!) και σε απόσταση αναπνοής η Παναγία Δροσιανή (του 7ου αι.) από τις πιο όμορφες εκκλησιές στην Ελλάδα• το Φιλότι, γραφικότατο ορεινό χωριό χτισμένο στην πλαγιά του όρους Ζα, σε υψόμετρο 400 μ. με κυβόσχημα σπιτάκια και στενά πλακόστρωτα σοκάκια, τριγυρισμένα από πυκνή βλάστηση.
Πολύ κοντά βρίσκεται η Παναγία Πρωτόθρονη (9ος -10ος αι.), η μεγαλύτερη βυζαντινή εκκλησία της Νάξου, με εξαιρετικές τοιχογραφίες. Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το Σαγκρί• το χωριό αποτελείται από τρεις συνοικίες (Άνω, Κάτω και Κανακάρι) και έχει βενετσιάνικους πύργους και παραδοσιακούς ανεμόμυλους.
Ο κάμπος του Κάτω Σαγκρίου αποκαλείται και «Μικρός Μυστράς» λόγω του μεγάλου αριθμού των βυζαντινών ναών, με σημαντικότερο τον Άγιο Μάμα (9ος αι.).
Σε μικρή απόσταση από το Σαγκρί βρίσκεται το ιερό της Δήμητρας και του Απόλλωνα (στο ύψωμα Γύρουλα), εξολοκλήρου κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο, του 6ου αι. π.Χ.
Το ναξιώτικο τοπίο σημαδεύουν οι πολυάριθμοι πύργοι, μάρτυρες της ενετικής παρουσίας στο νησί, καθώς η Νάξος αποτέλεσε την έδρα του Δουκάτου του Αιγαίου.
Αναφέρουμε ενδεικτικά τους σημαντικότερους από αυτούς, τους οποίους και αξίζει να εξερευνήσετε: Πύργος Μπαζαίου στο Σαγκρί, Πύργος Κρίσπι-Γλέζου στη Χώρα, Πύργος Μπελώνια στο Γαλανάδο, Πύργος Ντελα Ρόκα-Μπαρότσι στη Χώρα κ.α.
Νησί με έντονη πολιτιστική κίνηση, η Νάξος διακρίνεται για το πλήθος των εναλλακτικών που προσφέρει: παραδοσιακά πανηγύρια και πολιτιστικά δρώμενα διανθίζουν την παραμονή στο νησί• μεταξύ αυτών αναφέρουμε το Φεστιβάλ Νάξου στον Πύργο Μπαζαίου, διοργάνωση με διεθνή απήχηση, και τα Διονύσια, πολιτιστικές εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου υπό την αιγίδα του δήμου Νάξου που εξελίσσονται καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και κλείνουν πανηγυρικά το Σεπτέμβριο με τη Γιορτή του Κρασιού και τη Γιορτή του Ψαρά.
-
Η Νάξος κατοικήθηκε από την 4η χιλιετία π.Χ. μέχρι σήμερα αδιάκοπα. Πρώτοι κάτοικοι της Νάξου θεωρούνται οι Θράκες.Το νησί κατοίκησε πρώτος ο γιός του Βορέα Βούτης, που θέλοντας να βρει γυναίκες για τους συντρόφους του έφτασε στη Θεσσαλία, όπου κυνήγησε τις Βάκχες κι ανάμεσα σ’ άλλες έκλεψε την Κορωνίδα και την Ιφιμέδεια και τις έφερε στη Νάξο.
Σύμφωνα με την παράδοση διακόσια χρόνια κυριάρχησαν οι Θράκες στο νησί. Τους διαδέχθηκαν οι Κάρες.
Ήρθαν από τη Μ. Ασία έχοντας επικεφαλής τον Νάξο, που επέβαλε το όνομά του στο νησί.
Στα γλωσσικά ιδιώματα του νησιού, επιβιώνουν και χρησιμοποιούνται στοιχεία από την εποχή του Ομήρου.
Η αρχαιότερη, μέχρι στιγμής, μαρτυρία στο νησί, αλλά και μία από τις αρχαιότερες στον ελλαδικό χώρο εντοπίζεται στη Στελίδα, όπου υπάρχουν εργαστήρια κατεργασίας πυριτόλιθου της Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου (περ. 80.000 έως 10.000 π.Χ.).
Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν για μια ανεπτυγμένη κοινωνία τα τέλη του νεολιθικού πολιτισμού, όμως η πρώτη μεγάλη εποχή της Νάξου είναι η Κυκλαδική, την 3η χιλιετία π.Χ.
Η Νάξος παρουσιάζει ένα πυκνότατο πληθυσμό που είναι απλωμένος σε μικρές εγκαταστάσεις περισσότερο προς την ανατολική πλευρά του νησιού, όπου ένα πυκνό πλέγμα μικρών νησίδων προσφέρει εύκολη βάση επεκτάσεως.
Στην τοποθεσία όπου είναι και σήμερα η πόλη της Νάξου, στη Γρόττα, αποκαλύφθηκε μεγαλύτερος και πολύ πιο ανεπτυγμένος οικισμός με τετράγωνα επιμελώς χτισμένα σπίτια και πλούσια κεραμική. Εκτεταμένα σ’ όλο το νησί είναι και τα νεκροταφεία της εποχής.
Αριστουργήματα της τέχνης και της τεχνικής από το δεύτερο μέρος της 3ης χιλιετίας βρέθηκαν σ’ όλους σχεδόν τους τάφους.
Ολόκληρη την 3η χιλιετία π.Χ. η Νάξος αναδεικνύεται σ’ ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού.
Γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ. στη Νάξο είχε σχηματισθεί μια ολιγαρχική κοινωνία με πολλούς πλούσιους και ισχυρούς ευγενείς, τους «παχείς», που ζει στην πόλη, που βρισκόταν πάνω στο λόφο του σημερινού Κάστρου της Χώρας, ή στις διάφορες κώμες του νησιού.
Ο λαός ασχολείται κυρίως με τη γεωργία, την κτηνοτροφία αλλά και την αλιεία, το εμπόριο και τις τέχνες.
Η Νάξος αποικίζει την Αρκεσίνη και ίσως την Αιγιάλη στην Αμοργό και συνάπτει στενές σχέσεις με τη Θήρα.
Το 734 π.Χ. βοηθά με το στόλο της τη φιλική της Χαλκίδα για αποστολή αποίκων στη Δύση και σ’ αντάλ- λαγμα δίνει τ’όνομά της σε μια από τις νέες αποικίες (Νάξος Σικελίας).
Τα αρχαιολογικά ευρήματα από την εποχή αυτή χαρακτηρίζονται για την υψηλή τους αισθητική. Τα υπερφυσικού μεγέθους αγάλματα, οι Κούροι, κείτονται μισοτελειωμένοι στους χώρους των αρχαίων λατομείων, στις Μέλανες και στον Απόλλωνα.
Τεχνικοί λόγοι ή συνθήκες ζωής, όπως ο θάνατος του πελάτη, η πολιτικά γεγονότα, στάθηκαν οι αιτίες για την εγκατάλειψη τους.
Από την άλλη, η Άρτεμις του Εθνικού Μουσείου, ανάθημα στη Δήλο της Νικάνδρης (650 π.Χ.), από μια πλούσια οικογένεια της Νάξου, είναι πασίγνωστη.
Η Σφίγγα των Δελφών, οι περίφημοι Λέοντες της Δήλου, ο Οίκος των Ναξίων στη Δήλο και γενικά πολλά αφιερώματα των Ναξί ων στη Δήλο και σ’ άλλα φημισμένα ιερά, μαρτυρούν την ανάπτυξη, τον πλούτο και την ισχύ της Νάξου.
Η μεγάλη πλαστική που στους αρχαϊκούς χρόνους γεννιέται στην Ελλάδα, εμφανίζει στη Νάξο, για πρώτη φορά, όλα τα στοιχεία του μνημειώδους. Αυτό το γεγονός, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της πλαστικής (ειδώλια) κατά την 3η χιλιετία π.Χ. οδήγησε στην άποψη πως στη Νάξο “γεννήθηκε” η πλαστική.
Η αφθονία του μαρμάρου στο νησί συνετέλεσε αναμφίβολα σ’ αυτή την ανάπτυξη. Το σμυρίγλι, αποκλειστικά ναξιακό προϊόν, χρησιμοποιείται για την τελική λείανση των έργων.
Οι Νάξιοι τεχνίτες είναι περιζήτητοι και φαίνονται τόσο πλούσιοι, ώστε να χαρίζουν οι ίδιοι στους θεούς μεγάλα και ασφαλώς πολυδάπανα έργα τους. Καθοριστική υπήρξε επίσης η συμβολή της Νάξου στη δημιουργία της μνημειώδους μορφής της ελληνικής αρχιτεκτονικής και ιδιαίτερα της μαρμάρινης ιωνικής.
Στο ιερό των Υρίων μπορούμε να παρακολουθήσουμε βήμα προς βήμα, στον ίδιο χώρο, το ένα στρώμα μετά το άλλο, την πορεία από το μονόχωρο ναό (800 π.Χ. περίπου) από ξύλο και πλίνθους, μέχρι τον εκατόμπεδο αρχαϊκό ναό, ιωνικού ρυθμού, που διαθέτει άδυτο (χώρο για μυστηριακή λατρεία), μαρμάρινη πρόσταση (κιονοστοιχία που μνημειοποιεί την είσοδο), μαρμάρινο βωμό και μαρμάρινες κιονοστοιχίες εσωτερικά.
Στο Γύρουλα στο Σαγκρί, ο ολομάρμαρος ναός του Απόλλωνα και της Δήμητρας είναι αρχαϊκός ναός του τύπου του Τελεστηρίου, δηλαδή αφιερωμένος σε μυστηριακές τελετές.
Αποτελεί το μοναδικό, καλά σωζόμενο παράδειγμα ενός Τελεστηρίου. Ανήκει στην εποχή του Λύγδαμι (530 π.Χ. περίπου) τυράννου της Νάξου, όπως και ο μεγάλος ναός του Απόλλωνα, στο νησάκι των Παλατιών, στο λιμάνι της Χώρας.
Η Κλασσική Εποχή για τη Νάξο, όπως και για την υπόλοιπη Ελλάδα, σημαδεύτηκε από σημαντικά επιτεύγματα πολιτισμού, αλλά και από πολυετείς συγκρούσεις.
Το 490 π.Χ. οι Νάξιοι αντιμετώπισαν την επίθεση των Περσών με παθητικό τρόπο. Οι περισσότεροι έφυγαν στα βουνά κι όσοι έμειναν στην πόλη αιχμαλωτίστηκαν, έγιναν δούλοι, η πόλη καταστράφηκε, τα ιερά κάηκαν.
Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας όμως οι Νάξιοι αποστατούν από τους Πέρσες και πολεμούν στο πλευρό των Αθηναίων. Μέσα στον 4ο αι. π.Χ. Αθηναίοι και Σπαρτιάτες συγκρούονται για τη Νάξο.
Μετέχοντας στο «κοινό των νησιών» περνάει από την επιρροή των Πτολεμαίων της Αιγύπτου στη Μακεδονική και μετά στη Ροδιακή επιρροή.
Μετά το 41 π.Χ. η Νάξος υπάγεται στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στη ρωμαϊκή επαρχία των νησιών με έδρα τη Ρόδο.
Συχνά οι Ρωμαίοι τη χρησιμοποίησαν ως τόπο εξορίας. Εκκλησιαστικά, υπαγόταν στην εκκλησία της Ρόδου κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους.
Η Νάξος κατοικήθηκε από την 4η χιλιετία π.Χ. μέχρι σήμερα αδιάκοπα. Πρώτοι κάτοικοι της Νάξου θεωρούνται οι Θράκες.
Την κατοίκησε πρώτος ο γιος του Βορέα Βούτης, που θέλοντας να βρει γυναίκες για τους συντρόφους του έφτασε στη Θεσσαλία, όπου κυνήγησε τις Βάκχες κι ανάμεσα σ’ άλλες έκλεψε την Κορωνίδα και την Ιφιμέδεια και τις έφερε στη Νάξο.
Σύμφωνα με την παράδοση διακόσια χρόνια κυριάρχησαν οι Θράκες στο νησί. Τους διαδέχθηκαν οι Κάρες. Ήρθαν από τη Μ. Ασία έχοντας επικεφαλής τον Νάξο, που επέβαλε το όνομά του στο νησί.
Στα γλωσσικά ιδιώματα του νησιού, επιβιώνουν και χρησιμοποιούνται στοιχεία από την εποχή του Ομήρου. Οι πρώτοι οικισμοί της Νάξου ανάγονται στην Νεολιθική εποχή. Αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν για μια ανεπτυγμένη κοινωνία τα τέλη του νεολιθικού πολιτισμού.
Η πρώτη μεγάλη εποχή της Νάξου είναι η Κυκλαδική, την 3η χιλιετία π.Χ. Η Νάξος παρουσιάζει ένα πυκνότατο πληθυσμό που είναι απλωμένος σε μικρές εγκαταστάσεις περισσότερο προς την ανατολική πλευρά του νησιού, όπου ένα πυκνό πλέγμα μικρών νησίδων προσφέρει εύκολη βάση επεκτάσεως. Ένα χαρακτηριστικό πόλισμα της εποχής ανακαλύφθηκε στη θέση Κορφάρι των Αμυγδαλιών, στον Πάνορμο.
Στην τοποθεσία όπου είναι και σήμερα η πόλη της Νάξου, στη Γρόττα, αποκαλύφθηκε μεγαλύτερος και πολύ πιο ανεπτυγμένος οικισμός με τετράγωνα επιμελώς χτισμένα σπίτια και πλούσια κεραμική. Εκτεταμένα σ’ όλο το νησί είναι και τα νεκροταφεία της εποχής.
Αριστουργήματα της τέχνης και της τεχνικής από το δεύτερο μέρος της 3ης χιλιετίας βρέθηκαν σ’ όλους σχεδόν τους τάφους.
Ολόκληρη την 3η χιλιετία π. Χ. η Νάξος αναδεικνύεται σ’ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού. Χαρακτηριστική της σημασίας της συμβολής του νησιού στην άνθηση του Κυκλαδικού πολιτισμού, είναι η χρήση, έστω και συμβατική, από τους αρχαιολόγους, των τοπωνυμίων της Νάξου, για να χαρακτηρίσουν στοιχεία αυτής της περιόδου.
Έτσι μιλάμε για τον τοπικό πολιτισμό «Γρόττας-Λούρου» της Νάξου που χαρακτηρίζει με το όνομά του την Πρωτοκυκλαδική Ι φάση (3200-2800 π.Χ.), για τα ειδώλια του «τύπου του Λούρου», από το νεκροταφείο Λούρου στην περιοχή του Σαγκρίου.
Η Πρωτοκυκλαδική ακρόπολη στο Κορφάρι των Αμυγδαλιών και οι μοναδικές επίκρουστες παραστάσεις από την Κορφή τ’ Αρωνιού, στη Ν.Α. Νάξο, συνθέτουν μαζί με όλα τ’ άλλα στοιχεία, την ξεχωριστή εικόνα ενός μεγάλου κέντρου πολιτισμού του Αιγαίου κατά την 3η χιλιετία π.Χ.
Βυζαντινή εποχή
Πολλοί μελετητές δέχονται την άποψη ότι το κέντρο των βυζαντινών χρόνων βρισκόταν στην περιοχή του Απάνω Κάστρου – Τραγαίας – Απεράθου και στην ευρύτερη περιοχή του Σαγκριού – Κάστρο τ’ Απαλίρου μέχρι τον όρμο της Αγιασού.Ο κάμπος του Σαγκριού με τις πολλές μικρές αλλά σημαντικές εκκλησίες έχει χαρακτηριστεί ένας «μικρός Μυστράς», δηλαδή μοιάζει μ’ ένα σύνολο, μια πολιτεία μέσα στην αγροτική ύπαιθρο.
Στα τέλη του 7ου αιώνα οικοδομείται το Κάστρο τ’ Απαλίρου, και ελέγχει όχι μόνο εκτεταμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις του νησιού, αλλά και τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Νάξου, Πάρου και Ίου, που πιθανότατα αποτελούσε τμήμα της θαλάσσιας διαδρομής από την Κρήτη στην Κωνσταντινούπολη.
Η ίδρυσή του συνδέεται με τη δύσκολη εποχή που την καθορίζουν η αποκοπή της ανατολικής από τη δυτική Μεσόγειο, των πρώτων αραβικών επιδρομών, το τέλος του μονοπωλίου για τους βυζαντινούς εμπόρους και εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της κρατικής μέριμνας για την αμυντική ενδυνάμωση των νησιών.
Οι 7ος, 8ος και 9ος αιώνες υπήρξαν καθοριστικής σημασίας για την εξέλιξη της Νάξου.
Το 727 ο στόλος του θέματος των Ελλαδικών και των Κυκλάδων νήσων εξεγέρθηκε εναντίον του Αυτοκράτορα Λέοντα Γ΄ του Ισαύρου και κατέπλευσε την βασιλεύουσα, αλλά το υγρό πυρ κατέστρεψε τον ελλαδικό και κυκλαδικό στόλο.
Οι μελετητές ερίζουν για τα αίτια της εξέγερσης αυτής. Αλλά η συμμετοχή των Κυκλάδων στην πολεμική αναμέτρηση με τον αυτοκράτορα υπαινίσσεται σημαντική διοικητική και οικονομική υπόσταση.
Η Νάξος αποκτά εξέχουσα θέση στη διοίκηση της Αυτοκρατορίας, που συνοδεύεται από οικονομική άνθηση, τους λεγόμενους «σκοτεινούς αιώνες» του Βυζαντίου (7ος-9ος αι.), με την σύνδεσή της με την Εικονομαχία.
Αυτή η σύνδεση αντανακλά, πιθανότατα, όπως συνέβη και σ’ άλλες επαρχίες της αυτοκρατορίας, διοικητική αναδιάρθρωση του νησιού, στα πλαίσια των μεταρρυθμίσεων των Ισαύρων.
Η αναδιάρθρωση αυτή έφερε ανακατατάξεις στην τοπική κοινωνία με τη δημιουργία νέων κρατικών υπηρεσιών και τη μερική εγκατάσταση ξένου στρατιωτικού πληθυσμού: πρόκειται για τους καλλιεργητές-στρατιώτες, για τον θεματικό στρατό.
Πεντακόσιες περίπου εκκλησίες, όλων των ρυθμών και των τύπων και μοναστήρια με φρουριακό χαρακτήρα, μαρτυρούν πως σ’ αυτό το νησί, που υπήρξε πρωτοπόρο στη σμίλευση του μαρμάρου αλλά και στο σμίλευμα πολιτισμών όπως ο Κυκλαδικός, και στα Βυζαντινά χρόνια έζησαν άνθρωποι που δοκίμασαν ανάμεσα στους πρώτους νέους τρόπους στην αρχιτεκτονική, στην αγιογραφία, στην προσπάθεια να εκφράσουν τον εσώτερο εαυτό τους.
Αρχαίοι ναοί μετατράπηκαν σε παλαιοχριστιανικές βασιλικές, όπως ο Άγιος Ιωάννης στο Γύρουλα Σαγκρίου.Επίσης, σε πολλούς ναούς διακρίνονται πολλές οικοδομικές φάσεις, ξεκινώντας από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, όπως στην Παναγία την Πρωτόθρονο στο χωριό Χαλκί, στην Παναγία τη Δροσιανή στο χωριό Μονή, στο Φωτοδότη Χριστό στο χωριό Δανακός.
Και επειδή το «Βυζάντιο» δεν τελειώνει με τη πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1204 ή το 1453, αλλά «συνεχίζεται» παντού στον ελληνικό χώρο παρά τις κατακτήσεις, σημαντικά είναι και στη Νάξο τα λεγόμενα μεταβυζαντινά μνημεία.
Ενετική και Τουρκική Kατοχή
Ο Πύργος των Κρίσπι, ο μόνος που σώζεται από τους δώδεκα πύργους του Κάστρου που είχαν χτιστεί στους μεσαιωνικούς χρόνους για να το προστατεύουν. Σύμφωνα με την τοπική αφήγηση ο πύργος ήταν το ανάκτορο της δυναστείας των Κρίσπι, όμως στην πραγματικότητα το οικοδόμησε ο νόθος γιος του δούκα Γουλιέλμου του Β΄, μετά το 1453, ο οποίος δεν είχε δικαιώματα στον θρόνο της ηγεμονίας.Γύρω στο 1207 μ.Χ. (κατά την κρατούσα ιστορική εκδοχή) ο Βενετός Μάρκος Σανούδος καταλαμβάνει τη Νάξο και την Άνδρο και ιδρύεται η λατινική ηγεμονία που θα μείνει γνωστή στην ιστορία ως Δουκάτο του Αιγαίου Πελάγους, με πρωτεύουσα τη Νάξο.
Στη συνέχεια κατακτήθηκαν και τ’ άλλα νησιά, εκτός από την Τήνο και τη Μύκονο που αποτέλεσαν ξεχωριστή ηγεμονία υπό τους Ghisi.
Παρότι ήταν Βενετοί, οι Σανούδοι αναγνώριζαν ως επικυρίαρχό τους τον Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης κι όχι τη Βενετία, απέναντι στην οποία κράτησαν ανεξάρτητη πολιτική, όσο αυτό το επέτρεπαν οι γεωπολιτικές συνθήκες της εποχής.
Έτσι, οι προστριβές με τη Βενετία έγιναν αναπόφευκτες και με την πάροδο του χρόνου η λατινική ηγεμονία των Κυκλάδων έγινε ένα προτεκτοράτο της Βενετίας.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο Μάρκος Σανούδο μοίρασε το νησί στους ευγενείς του σε φέουδα. Το 1227, από το Βενετία πλέον όπου είχε αποσυρθεί, λίγο πριν το θάνατό του, το 1228, ο Μάρκος Σανούδος παραχωρεί το Μοναστήρι του Φωτοδότη Χριστού στο τάγμα των Βενεδικτίνων μοναχών.
Σ’ αυτόν αποδίδεται, πρωθύστερα το πιθανότερο, η ίδρυση μιας θρησκευτικής οργάνωσης, η «Αδελφότης του Αγιοτάτου Σώματος του Χριστού», το 1226 μ.Χ., από Καθολικούς μη ιερωμένους για να διαχειρίζεται δωρεές προς τη νεοσύστατη καθολική εκκλησία.
Η περίοδος της ηγεμονίας των Σανούδων υπήρξε μια ταραχώδης περίοδος, αφού αναγκάζονταν σε διαρκείς πολεμικές επιχειρήσεις ή σε διπλωματικούς χειρισμούς, για να αντιμετωπίσουν τους γείτονές τους Ghisi, τους πειρατές, τον Βυζαντινό στόλο του αυτοκράτορα Βατάτζη της Νίκαιας που, τελικά, ποτέ δεν παραιτήθηκε από τις αξιώσεις του πάνω στα Κυκλαδονήσια, καθώς και τις παρεμβάσεις της Βενετίας.
Η δυναστεία των Σανούδων έδωσε επτά ηγεμόνες και έληξε το 1383 όταν ο φιλοβενετός άρχοντας της Μήλου Φραντζέσκο Κρίσπο (είχε νυμφευθεί αρχόντισσα από τον οίκο των Σανούδων, τη Μαρία) δολοφόνησε κατά τη διάρκεια κυνηγιού, λίγο έξω από το χωριό Μέλανες, τον τελευταίο δούκα της Νάξου, γιο της δούκισσας Φιορέντσα Σανούδο, Νικόλα Dalle Carceri, κι ανέλαβε την ηγεμονία του δουκάτου.
Οι Κρίσπο (12 συνολικά) ηγεμόνευσαν μέχρι το 1566, οπότε κατελήφθη το δουκάτο αρχικά από τον Τούρκο αρχιναύαρχο Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα και στη συνέχεια από τον Πιαλή Πασά.
Από τα μέσα του 16ου αιώνα ένα νέο «μεταναστευτικό» ρεύμα έρχεται να κατακλύσει το νησί. Μπαρότσι, Γκριμάλντι, Τζιουστινιάνι, Κόκκοι, Ντέλλα-Ρόκκα, Ντε Μοντένα, κ. ά. επενδύουν, είτε αγοράζοντας γη είτε αποκτώντας την με επιγαμίες, δημιουργώντας μεγάλες ιδιοκτησίες. Κλασική περίπτωση αποτελεί ο «τόπος του Φιλωτιού».
Κατά την Τουρκοκρατία θα διατηρηθεί το φεουδαλικό καθεστώς, εντατικοποιώντας την εργασία των δουλοπάροικων κατοίκων του νησιού.
Οι Τούρκοι δεν αποίκησαν τη Νάξο και τις άλλες Κυκλάδες. Ελάχιστοι εγκαταστάθηκαν στα νησιά, εξαιτίας του φόβου των πειρατών, κι ελάχιστοι κάτοικοι δέχτηκαν το Ισλάμ.
Ο Σουλτάνος Σελήμ ΙΙ (1524-1574) παραχώρησε την παλαιότερη και ωραιότερη απ’ όλες τις Λατινικές πολιτείες της Ανατολής στον ευνοούμενό του Ιωσήφ Νάζη, έναν ιουδαίο τυχοδιώκτη, τραπεζίτη, που καταγόταν από Πορτογάλους Εβραίους, είχε προσχωρήσει στον χριστιανισμό κι είχε πάρει το πορτογαλικό όνομα Joao Miquez.
Ο Ιουδαίος Δούκας της Νάξου, δεν επισκέφθηκε ποτέ το δουκάτο του τα δεκατρία χρόνια που του ανήκε. Τοποθέτησε στη θέση του έναν άνθρωπο της εμπιστοσύνης του, τον Φραντζέσκο Κορονέλλο, να εισπράττει τους φόρους από τους οποίους είχε ανάγκη και γενικά να διοικεί τα νησιά που του παραχωρήθηκαν από τον φίλο του Σελήμ ΙΙ.
Ο Νάζη διατήρησε τα παλαιά έθιμα και τους νόμους των Λατίνων, δηλαδή το φεουδαλικό καθεστώς. Με τον νέο Σουλτάνο Μουράτ ΙΙΙ (1574-1595) η δύναμή του εξασθένησε και τελικά πέθανε με λιθοβολισμό το 1579. Στα 1580 μια επιτροπή Χριστιανών από τα νησιά, παρουσιάστηκε στην Πύλη και πήρε από τον Μουράτ ΙΙΙ εξαιρετικά ευνοϊκά προνόμια. Ο κεφαλικός τους φόρος θα έμενε στην παλαιά του μορφή.
Οι εκκλησίες τους θα ήταν ελεύθερες και θα μπορούσαν να χτίζονται όπως ήθελαν. Οι παλαιοί τους νόμοι και τα έθιμα θα διατηρούνταν, θα μπορούσαν να φορούν τα τοπικά τους ρούχα και το μετάξι, το κρασί και τα τρόφιμα θα απαλλάσσονταν από κάθε φόρο στα νησιά τους. Αυτά τα προνόμια επικυρώθηκαν από τον Ιμπραήμ (1640-1648) εξήντα χρόνια αργότερα και σχημάτισαν τον «καταστατικό» χάρτη των Κυκλάδων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Άρχιζε η εποχή των διομολογήσεων για την Ανατολή, κάτω από την ηγεμονική επιρροή της Γαλλίας. Αποτέλεσμα αυτής της επιρροής στη Νάξο υπήρξε η εγκατάσταση Ιησουϊτών και Φραγκισκανών μοναχών, καθώς και την ίδρυση της μονής των Ουρσουλινών. Και στα τρία αυτά τάγματα ίδρυσαν και λειτούργησαν εκπαιδευτήρια τον 17ο αι.
Οι Ναξιώτες εξεγέρθηκαν πολλές φορές ενάντια στους κατακτητές, Λατίνους και Τούρκους. Το 1595 έγινε τολμηρή συνωμοτική κίνηση αντιπροσώπων δεκαπέντε νησιών στη Νάξο, που απέβλεπε στην κατάλυση της τουρκικής αυτοκρατορίας. Ενάντια στους Φράγκους ξεσηκώθηκαν το 1563, το 1643, το 1670 και το 1681.
Σημαντικότερες είναι οι εξεγέρσεις κατά τον 18ο αι. με πρωταγωνιστές τα μέλη της οικογένειας των Πολιτών και με κέντρο τον πύργο του Μάρκου Πολίτη στους Ακαδήμους, στο λεκανοπέδιο της Τραγαίας.
-
Η ιστορία της Χώρας απλώνεται βαθειά στο χρόνο, μπλεγμένη ανάμεσα σε μυθικά όντα, θρύλους και ήρωες, αλλά και ιστορία: Μυκηναϊκή εποχή, ρωμαϊκή, βυζαντινή, λατινοκρατία και τουρκοκρατία. Τα πολλά μνημεία της Χώρας, μιλούν για το λαμπρό παρελθόν της, με πιο χαρακτηριστικό την «Πορτάρα», το επιβλητικό πρόπυλο του ναού του Απόλλωνα του 6ου αιώνα π.Χ. που βρίσκεται στο νησάκι που οι ντόπιοι ονομάζουν «Παλάτια».Μια εικόνα για το παρελθόν της Χώρας δίνει και ο αρχαιολογικός χώρος της μυκηναϊκής πόλης στη Γρόττα, ένα μεγάλο τμήμα της οποίας βρίσκεται μέσα στη θάλασσα, αλλά και κάτω από το χτισμένο βόρειο τμήμα της σημερινής πόλης.
Πλούσιες όμως είναι και οι μεσαιωνικές σελίδες της ιστορίας της Χώρας, όπως αυτές αποτυπώνονται στην πόλη και στις συνοικίες της, από το Κάστρο μέχρι τον Μπούργο.
Πέρα όμως από τα κομμάτια του παρελθόντος, υπάρχει και η σύγχρονη πλευρά της Χώρας, που σφύζει από ζωή όλες τις εποχές του χρόνου με τα δεκάδες κατα- στήματα, εστιατόρια, μπαρ και καφέ, που το καλοκαίρι γεμίζουν από τους επισκέπτες του νησιού.
Η Χώρα διαθέτει όλες τις υπηρεσίες που χρειάζεται ο επισκέπτης ενώ στην αγορά της θα βρείτε όλα τα τοπικά προϊόντα, είδη λαϊκής τέχνης (υφαντά, καλάθια, κεραμικά), κοσμήματα, καθώς και δεκάδες εστιατόρια και μεζεδοπωλεία όπου μπορείτε να γευτείτε την πλούσια τοπική κουζίνα.
Για τους λόγους αυτούς, η Χώρα της Νάξου είναι μια από τους αγαπημένους προορισμούς των επισκεπτών των Κυκλάδων.
-
Ο Μπούργος (από το ιταλικό borgo, που δηλώνει οχυρωμένο οικισμό), ήταν ο «αστικός» συνοικισμός της Νάξου.Όταν μετά την κατάκτηση της Νάξου από τους Λατίνους και την ίδρυση της ηγεμονίας τους, πρωτεύουσα του νησιού έγινε η Χώρα, το Κάτω ή Μέσα Κάστρο διαμορφώθηκε ως κατοικία του ηγεμόνα.
Βόρεια και βορειοδυτικά του Κάστρου διαμορφώθηκε ένας οικισμός που κατοικείτο από «αστούς», Λατίνους και Έλληνες, δηλαδή από κατοίκους των οποίων η μοναδική απασχόληση δεν ήταν η καλλιέργεια της Γης. Αυτός ο οικισμός ήταν ο Μπούργος.
Ο Μπούργος οριοθετείται από τρεις πύλες:
- την Πόρτα του Γιαλού, που έφερε στο υπέρθυρό της το οικόσημο των Κρίσπων
- το Εξώμπουργο, όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία
- και την Πύλη της Εβριακής, δίπλα στην εβραϊκή εκκλησία της Αγίας Σοφίας, μετά την οποία άρχιζε η συνοικία των Εβραίων
Αρχικά ο Μπούργος δεν βρεχόταν από θάλασσα. Δεν γνωρίζουμε ποια εποχή έλαβε την τελική οικιστική φυσιογνωμία του.
Στον Μπούργο θα περιηγηθείτε στους στενούς στεγασμένους δρόμους, που αποτελούν έναν μαγευτικό λαβύρινθο, με απρόοπτα αδιέξοδα και ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως «βόλτα», φεγγίτες, τους «ανεφανούς», τα «φουρούσια» και τα μπαλκόνια.
Τα σπίτια του Μπούργου συνθέτουν ένα περίπλοκο οικιστικό συγκρότημα, που λειτουργούσε ως τείχος ενάντια στους εισβολείς που έρχονταν από τη θάλασσα. Εδώ βρισκόταν η πρώτη γραμμή άμυνας για τους υπερασπιστές του Κάστρου.
Με την πάροδο του χρόνου ο οικισμός διαμορφώνεται με κέντρα της εκκλησίες που κτίστηκαν από τις αρχές και τα μέσα του 16ου αι., ακολουθώντας το βυζαντινό πρότυπο.
Η «πλάτσα» του Μπούργου, δηλαδή η αγορά του, όπου βρίσκεται η Παναγία του Χριστού, εθεωρείτο το κέντρο του, ενώ στην «Πόρτα του Γιαλού» υπήρχαν πολλά μαγαζιά, εργαστήρια κι αποθήκες.
-
Ξεκινήστε την περιήγησή σας στη Χώρα της Νάξου με μια βόλτα στο Κάστρο. Σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας μπορεί κάποιος να γυρίσει πίσω στον χρόνο και να αισθανθεί πώς ήταν μια μεσαιωνική πόλη σε όλη της την αρχιτεκτονική δομή και λεπτομέρεια.Με τη μετατροπή πολλών αρχοντικών σε μουσεία και με τη συντήρηση άλλων αρχοντικών από τους ιδιοκτήτες τους, το Κάστρο της Νάξου είναι ένα ζωντανό μεσαιωνικό μουσείο, με μοναδική ατμόσφαιρα.
Το Κάστρο χτίστηκε χωρίς επικοινωνία με τη θάλασσα, αλλά μόνο με το εσωτερικό του νησιού, για λόγους προστασίας.
Έξω από το Κάστρο αναπτύχθηκαν αργότερα δύο οικισμοί Μπούργος βορειοδυτικά, με τους πιο εύπορους κατοίκους, και το Νιο Χωριό νότια.
Οι πύλες του Κάστρου είναι τρεις: Το «Παραπόρτι» η νότια πύλη, που είναι η βασική είσοδος των επισκεπτών στο Κάστρο, η βόρεια είσοδος, η περίφημη «Τρανή Πόρτα», κι ακόμα μια νοτιοανατολική, το Πίσω Παραπόρτι, που σήμερα δεν σώζεται.
Περνώντας τις πύλες του, ο επισκέπτης περνά σ’ έναν άλλο χώρο και χρόνο όπου κυριαρχούν η ηρεμία, οι στενοί δρόμοι, οι εσωτερικές, κατά κανόνα, αυλές με τα λουλούδιά τους, τα αρχοντικά (παλάτια τα ονόμαζαν οι ευγενείς), με τα οικόσημα στα υπέρθυρα.
Μπαίνοντας στην καστροπολιτεία από την Τρανή Πόρτα, στα δεξιά θα δείτε τον Πύργο Della Rocca Barozzi. Αρχοντικό από τα παλαιότερα στο κάστρο, είναι σήμερα το Ενετικό και Λαογραφικό Μουσείο και φιλοξενεί τα παλιά έπιπλα του αρχοντικού, κειμήλια της εποχής, αλλά και σύγχρονα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής που το μουσείο φιλοξενεί κατά καιρούς σε διάφορες εκθέσεις.
Δίπλα στο Ενετικό Μουσείο βρίσκεται ο Πύργος των Κρίσπι, ο μόνος που σώζεται από τους δώδεκα πύργους του Κάστρου που είχαν χτιστεί στους μεσαιωνικούς χρόνους για να το προστατεύουν.
Σύμφωνα με την τοπική αφήγηση ο πύργος ήταν το ανάκτορο της δυναστείας των Κρίσπι, όμως στην πραγματικότητα το οικοδόμησε ο νόθος γιος του δούκα Γουλι- έλμου του Β΄, μετά το 1453, ο οποίος δεν είχε δικαιώματα στον θρόνο της ηγεμονίας.
Σήμερα ο πύργος λειτουργεί σαν Βυζαντινό Μουσείο, κατά την επιθυμία των δωρητών του στο κράτος, της οικογένειας Π. Γλέζου. Γι’ αυτό κι είναι γνωστός και ως πύργος του Γλέζου ή της Απεραθίτισσας, εξαιτίας της καταγωγής της οικογένειας.
Στο υπέρθυρο της εισόδου του υπάρχει ένα αρκετά περίεργο οικόσημο: μια σύνθεση με οθωμανικά και ρωσικά στοιχεία. Πρόκειται για τα διπλώματα αναγνώρισης υπηρεσιών προς τις δύο δυνάμεις της εποχής, που έλαβε ένας από τους κυρίους του πύργου, ο Ιωσήφ Μπαρότζι, αξιωματούχος
της Ρωσίας.Προχωρώντας προς την κεντρική Πλατεία του Κάστρου βλέπετε την Μητρόπολη των Καθολικών, ένα μεσαιωνικό κτίσμα με μαρμάρινο δάπεδο και επιτύμβιες πλάκες με οικόσημα, από τις σημαντικότερες καθολικές οικογένειες που έζησαν στο νησί τους τελευταίους πέντε αιώνες. Στον ναό αξίζει να θαυμάσετε τη ξεχωριστή βυζαντινή εικόνα της Παναγίας που την αναπαριστά σε όρθια στάση. Η εικόνα έχει διπλή όψη και στη δεύτερη πλευρά της απεικονίζει τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.
Ακριβώς πίσω από την Καθολική Μητρόπολη και δίπλα στο Καθολικό Επισκοπικό Μέγαρο, βρίσκεται η Παναγία η Θεοσκέπαστη. Η εκκλησία είναι ναός δίκλιτος. Το ένα κλίτος (δεξιά) ανήκει στην Παναγία και το άλλο στην Αγία Αναστασία τη Φαρμακολύτρια. Πρόκειται πιθανότατα για το παλαιότερο μνημείο απ’ όσα σώζονται στο Κάστρο, που μας «κληροδότησε» τον «Κώδικα της Θεοσκέπαστης» και αμφιπρόσωπες φορητές εικόνες.
Ανατολικά της εκκλησίας της Θεοσκέπαστης, κοντά στο Πίσω Παραπόρτι, βρίσκεται η Μονή Καπουκίνων. Αποτελείται από την εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Αντώνιο της Πάδουας και το κυρίως κτήριο της Μονής. Ο ναός είναι μονόκλιτος, με ωραίες εικόνες και το μαρμαρένιο δάπεδό του στολίζεται από τάφους αρχόντων με τα οικόσημά τους, όπως των Κορονέλλων-Κάστρι και των Λορεντάνων-Κρίσπι.
Οι Καπουτσίνοι έφθασαν στη Νάξο το 1628. Ο ναός λειτούργησε και ως σχολείο. Ο «Κώδικας της Μονής των Καπουκίνων» που διασώθηκε, αποτελεί σημαντική μαρτυρία για τη ζωή και την ιστορία της Μονής αλλά και για την ιστορία, τη ζωή και τις περιπέτειες ολόκληρου του Κάστρου το μεγαλύτερο διάστημα της Τουρκοκρατίας.
Ο ανηφορικός δρόμος οδηγεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάξου, ένα μουσείο εξαιρετικού ενδιαφέροντος με ευρήματα χιλιετιών. Στεγάζεται από το 1973 σε ένα πενταόροφο παλιό αρχοντικό του Κάστρου της Χώρας, την άλλοτε Εμπορική Σχολή όπου φοίτησε για ένα χρόνο και ο Νίκος Καζαντζάκης.
Τα εκθέματά του προέρχονται από την Νάξο και τα γειτονικά νησιά Κέρο, Δονούσα και Κουφονήσια, ενώ χρονολογούνται από την νεότερη Νεολιθική Εποχή (4η χιλιετία π.Χ.) μέχρι τα Παλαιοχριστιανικά χρόνια (6ο αιώνας μ.Χ.)
Πέρα από τα περίφημα ειδώλια της πρωτοκυκλαδικής περιόδου που συγκρίνονται με εκείνα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, οι αρχαιολογικές συλλογές του περιλαμβάνουν επίσης αξιόλογα δείγματα κεραμικής της υστερομυκηναϊκής περιόδου, κτερίσματα από χρυσό, ασήμι και χαλκό, γυάλινα αντικείμενα της ρωμαϊκής περιόδου, γλυπτά, μέρη αγαλμάτων και σαρκοφάγων, ορειχάλκινα όπλα και εργαλεία κ.ά.
Στην ατμοσφαιρική ταράτσα του, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του κτιρίου, εντυπωσιάζει το ψηφιδωτό δάπεδο που απεικονίζει ημίγυμνη γυναικεία μορφή που ιππεύει θαλάσσιο τέρας.
Δίπλα στην Εμπορική Σχολή, βρίσκεται η Καπέλλα Καζάτζα. Η Καπέλλα Καζάτζα (ελληνικά σημαίνει σπίτι-εκκλησία) κτίστηκε τον 13ο ή κατά άλλους μελετητές τον 14ο αιώνα.
Είναι βέβαιο ότι η ίδρυση της Εμπορικής Σχολής στηρίχτηκε στην περιουσία της Καπέλλας που αυξήθηκε ακόμη πε- ρισσότερο από τα αφιερώματα των πιστών από τον 17ο αι.
Απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο βρίσκεται η Σχολή και Μονή Ουρσουλινών.
Η κανονική λειτουργία της Σχολής Ουρσουλινών ανάγεται στο 1739, αλλά οι προσπάθειες για τη δημιουργία σχολείου για κορί- τσια είχαν ξεκινήσει έναν αιώνα νωρίτερα από τον Ιησουΐτη ηγούμενο και ιστορικό της Νάξου Ροβέρτο Σωζέ. Το 1986 το οίκημα αγοράσθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο και έκτοτε χρησιμοποιείται για πολιτιστικούς σκοπούς.
Η Μονή Ουρσουλινών ανακαινίστηκε πρόσφατα από την Αρχιεπισκοπή Τήνου και Νάξου και το κτίριο χρησιμοποιείται και λειτουργεί ως πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής.
-
Αγγίδια
Στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του λόφου του Χρυσόστομου, σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από τη πόλη της Νάξου, βρίσκεται κτισμένο το όμορφο μικρό χωριό Αγγίδια.
Κτισμένο αμφιθεατρικά στο ύψωμα, με τον κατάλευκο ναό του Αγ. Χαραλάμπους, το χωριό αγναντεύει εμπρός του τον καρπερό κάμπο των Λιβαδιών και πέρα μακριά τη Χώρα και τη γαλάζια θάλασσα.
Αριθμεί περίπου τους 300 κατοίκους, οι οποίοι κυρίως με την κτηνοτροφία, την γεωργία και την αμπελουργία.
Ο δρόμος Νάξου-Αγγιδίων, είναι γεμάτος από αρχαία και μεσαιωνικά μνημεία που μαρτυρούν και την παλαιά ιστορία του.
Τέτοια μνημεία είναι το παλιό μοναστήρι «τω Φραρώ», το οποίο έχει ανεγερθεί τον 14ο αιώνα μ.Χ. και διαδραμάτισε αξιόλογο ρόλο στη ζωή των Ενετών της Νάξου, το αρχαίο υδραγωγείο του Λύγδαμι, μια μεσαιωνική βρύση, ερείπια της παλαιοχριστιανικής εκκλησίας του Αγ.Στεφάνου, πυργίσκοι Ενετικοί, ″αγκαλιασμένα″ όλα από την ομίχλη των θρύλων και της παράδοσης.
Πολλά μαρτυρούν, ότι η περιοχή αυτή ήταν από τα αρχαία χρόνια η ″εξοχή″ των αρχόντων της πόλης (Χώρας).
Αργοκοίλι
Το Αργοκοίλι είναι ένας μικρός οικισμός της
βορειανατολικής Νάξου, ονομαστός για το μοναστήρι της Παναγίας Αργοκοιλιώτισσας.Κτισμένος σε υψόμετρο 550μ, στην ανατολική πλαγιά του όρους Αμμόμαξη, έχει λίγα αγροτόσπιτα και ελάχιστους μόνιμους κατοίκους, αλλά εκπληκτική θέα προς το ανατολικό Αιγαίο, ιδιαίτερα τις πρωινές και απογευματινές ώρες.
Στη περιοχή αυτή, το 1835, βρέθηκε μία πολύ παλιά εικόνα της Παναγίας, προς τιμή της οποίας κτίστηκε μονόκλιτη εκκλησία το 1851, και αργότερα το
σημερινό μοναστήρι με τη μεγάλη καινούργια εκκλησία και τα 30 κελιά φιλοξενίας προσκυνητών.
Οδική πρόσβαση από ασφαλτροστρωμένο δρόμο μήκους 3 χλμ που ξεκινάει λίγο μετά από τη διασταύρωση για Λιώνα.
Ατσιπάπη
Η Ατσιπάπη είναι ένας μεσαιωνικός οικισμός της βορειοανατολικής Νάξου.Χρονολογείται τον 15ο αιώνα, αλλά τα υλικά κατασκευής κάποιων κτισμάτων συνηγορούν στο ότι μπορεί να είναι και αρκετά παλαιότερος (8ος –9ος αιώνας).
Στις μέρες μας, τα περισσότερα σπίτια είναι ερειπωμένα, και μόνο ελάχιστα διατηρούνται σε καλή κατάσταση και χρησιμοποιούνται ως μητάτοι και αγροικίες.
Στα ερείπια των κτισμάτων με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, διακρίνονται διαφορετικοί τύποι κατασκευής ξερολιθιάς, τοξωτές κατασκευές, παλιοί φούρνοι, αλώνια, πατητήρια κ.α.
Σημαντικό αξιοθέατο του οικισμού είναι η εκκλησία του Αγίου Ισιδώρου που κτίστηκε πριν τον 11ο αιώνα, ενώ ενάμιση χιλιόμετρο μετά την Ατσιπάπη, στη θέση Λιοΐρι, βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας Κεράς του 9ου αιώνα, με θαυμάσια αρχιτεκτονική και ίχνη τοιχογραφιών στο εσωτερικό του.
Η περιοχή γύρω από την Ατσιπάπη, είναι πολύ όμορφη με πυκνή βλάστηση και πολλά μονοπάτια, γι’ αυτό και θεωρείται ιδανικός τόπος για περιπατητές.
Υπάρχει οδική πρόσβαση από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που περνάει και από την Παναγία την Αργοκοιλιώτισσα, από την οποία απέχει 600μ. Επίσης με τα πόδια από μονοπάτια που ξεκινούν από την Κόρωνο ή το Αργοκοίλι.
Βίβλος (Τρίποδες)
Οι Τρίποδες, είναι ένα από τα γραφικότερα και μεγαλύτερα χωριά της νοτιοδυτικής Νάξου. Απέχει περίπου 9 χλμ από τη Χώρα και ελάχιστα από την ξακουστή παραλία της Πλάκας.Τα ερείπια του πύργου της Πλάκας και το εκκλησάκι του Αγίου Ματθαίου που είναι κτισμένο πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού, ενισχύουν την άποψη ότι ο οικισμός παλαιότερα ήταν κτισμένος στην παραθαλάσσια περιοχή της Πλάκας.
Αργότερα, λόγω του φόβου των πειρατών μεταφέρθηκε στα ενδότερα, σε διάφορες κατά καιρούς τοποθεσίες, ενώ στη σημερινή του θέση οριστικοποιήθηκε από την εποχή της Φραγκοκρατίας.
Σε μία από τις περιοχές όπου λέγεται ότι βρισκόταν παλαιότερα ο οικισμός, στις Κεχριές, σώζονται τα ερείπια του πύργου του Γα, θέρετρο του Ιωάννη Γα που υπήρξε νοτάριος της κοινότητας Νάξου.
Λίγο δυτικότερα βρίσκονται τα ερείπια του πύργου του Αη-Γιώργη, που κτισμένος σαν αετοφωλιά πάνω σε γκρεμό, φαίνεται ότι χρησίμευε σαν προστατευτικό φρούριο (βίγλα) του πύργου του Γα.
Στις μέρες μας οι Τρίποδες, με κάτασπρα σπίτια, πλακόστρωτους δρόμους, και γραφικούς ανεμόμυλους, διαθέτουν γνήσια κυκλαδίτικη ατμόσφαιρα και είναι ένα από το πιο ζωντανά χωριά της Νάξου με πληθυσμό πάνω από 800 μόνιμους κατοίκους.
Πηγή πλούτου για το χωριό είναι ο κάμπος της Πλάκας, όπου, εκτός από την πανελληνίως γνωστή ναξιώτικη πατάτα, καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά, κριθάρια και αμπέλια που παράγουν περίφημο κρασί.
Στα αξιοθέατα του ανήκουν ο επιβλητικός ναός της Παναγίας Τριποδιώτισσας, πολιούχου των Τριπόδων, οι γραφικοί ανεμόμυλοι στο ύψωμα που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, τα ερείπια του πύργου της Πλάκας, γνωστού και ως Παλαιόπυργου ή πύργου της Αριάδνης, καθώς και το Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο ανακαινισμένο ελαιοτριβείο του χωριού.
Γύρω από την μεγάλη πλατεία με τους ευκαλύπτους, λειτουργούν αρκετά παραδοσιακά καφενεία, ενώ οι ταβέρνες του χωριού φημίζονται για τους μεζέδες και κρασί τους. Τα «Νιάμερα της Παναγίας», στις 23 Αυγούστου, γιορτάζονται με μεγάλο πανηγύρι, όπου συγκεντρώνεται κόσμος από όλο το νησί.
Οι Τρίποδες απέχουν 9 χλμ από τη Χώρα με την οποία συνδέονται με κεντρικό οδικό δίκτυο.
Υπάρχει χώρος για πάρκινγκ σε διάφορα σημεία του χωριού
Τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει δημόσια συγκοινωνία.
Βουρβουριά
Η Βουρβουριά, είναι ένα μικρό γραφικό χωριό της κεντρικής Νάξου, κτισμένο σε εύφορη περιοχή ανάμεσα σε δύο ποτάμια.Σύμφωνα μάλιστα με μια εκδοχή, οφείλει το όνομά της στα βούρλα που υπήρχαν σε αφθονία στις όχθες των ποταμών.
Το πρώτο επίσημο έγγραφο όπου αναφέρεται η Βουρβουριά είναι του 1538, ωστόσο οι εκκλησίες του οικισμού μαρτυρούν ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί πολύ νωρίτερα.
Μέχρι το 1950, η Βουρβουριά ήταν ένα όμορφο και πλούσιο χωριό με περισσότερους από 150 μόνιμους κατοίκους και μεγάλη παραγωγή λαδιού.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει, τα περισσότερα σπίτια είναι άδεια και οι μόνιμοι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 25, η Βουρβουριά όμως εξακολουθεί να είναι ένα πολύ όμορφο χωριό.
Εκτός από τα πετρόχτιστα αρχοντικά με τα μεγάλα μπαλκόνια, και τις αυλές με τις καμάρες, στα αξιοθέατα του χωριού ανήκουν επίσης και οι παλιές εκκλησίες του Αγίου Κωνσταντίνου (1311), της Αγίας Παρασκευής (1397), του Αγίου Γεωργίου (1762) όπως επίσης και η εκκλησία του Αγίου Προκοπίου που κτίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Επίσης μέσα στο χωριό υπάρχουν τα ερείπια από 3 παλιά ελαιοτριβεία, ενώ λίγο πιο έξω, στέκουν ακόμα τα παλιά πλυσταριά δίπλα στο πηγάδι που κάποτε ήταν πολύ σημαντικό για τη ζωή των κατοίκων.
Απομεινάρι της Φραγκοκρατίας στη Βουρβουριά, τα λείψανα του πύργου του Άρχου, δηλαδή του άρχοντα Σομαρίπα, που βρίσκονται μέσα στο περιβόλι ενός κατοίκου του χωριού.
Κάθε χρόνο στις 8 Ιουλίου, γιορτάζει η ενοριακή εκκλησία του Αγίου Προκοπίου, και σύμφωνα με το έθιμο, οι κάτοικοι υπό τους ήχους της καμπάνας κάνουν λιτανεία με τις παλιές εικόνες της εκκλησίας στα δρομάκια του χωριού.
Η Βουρβουριά απέχει 15 χιλιόμετρα από τη Χώρα, με την οποία συνδέεται με κεντρικό οδικό δίκτυο. Επίσης από τη Βουρβουριά περνάνε οι επαρχιακοί δρόμοι προς Χαλκί, Δαμαριώνα και Φιλότι.
Υπάρχει χώρος στάθμευσης
Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με τακτικά δρομολόγια.
Γαλανάδο
Κτισμένο αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 90μ., το Γαλανάδο, έχει θέα την καταπράσινη πεδιάδα του Λιβαδιού και λίγο μακρύτερα στον ορίζοντα τη Χώρα.Λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από τη γαλλική λέξη ‘galant’ που σημαίνει ιπποτικός, γαλαντόμος.
Η πεδιάδα του Λιβαδιού όπου βρίσκεται το χωριό, είναι από τις πιο εύφορες περιοχές του νησιού, γι’αυτό και οι περίπου 400 μόνιμοι κάτοικοι του ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Χαρακτηριστική είναι άλλωστε και η μεγάλη παραγωγή πατάτας και γάλακτος στο Γαλανάδο.
Η ενοριακή εκκλησία του Αγίου Πνεύματος, είναι κτισμένη το 1780, όπως αναγράφεται πάνω από τη πόρτα του αριστερού κλίτους. Την παραμονή του Αγίου Πνεύματος, που είναι κινητή εορτή, γίνεται στο χωριό μεγάλο πανηγύρι με ζωντανή παραδοσιακή μουσική, φαγητό και κρασί, ενώ ανήμερα, τελείται αρχιερατική λειτουργία στην εκκλησία και ακολουθεί λιτανεία της εικόνας.
Στα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής ανήκει ο πύργος Μπελόνια, που υψώνεται λίγο πιο νότια από το χωριό. Κτίστηκε γύρω στο 1600, είναι καλοδιατηρημένος και ανήκει σε ιδιώτη. Aκριβώς δίπλα του βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη, καθολικό και ορθόδοξο μαζί, γεγονός που
συμβαίνει σπανίως.Επίσης, ανατολικά του χωριού, ανάμεσα στις εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Ειρήνης, όπου, στέκουν τεράστιοι ογκόλιθοι, πιθανολογείται ότι υπήρχε παλαιολιθικός οικισμός
.Το Γαλανάδο απέχει 5 χλμ από τη Χώρα, με την οποία συνδέεται με κεντρικό οδικό δίκτυο.
Υπάρχει χώρος για πάρκινγκ
Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία
Καλόξυλος
Ο Καλόξυλος, είναι ένα από τα γραφικότερα χωριά του κάμπου της Τραγαίας, πλάι στο Χαλκί.Κτισμένος σε περιοχή κατάφυτη με ελιές, πλατάνια και βελανιδιές, φημίζεται για τα όμορφα σπίτια του και κυρίως για τα σπάνια λουλούδια στις αυλές τους.
Στην είσοδο του χωριού δεσπόζει η μεγάλη εκκλησία της Αγίας Τριάδας με το μαρμαρόγλυπτο τέμπλο και τις βυζαντινές εικόνες, ενώ εκεί κοντά βρίσκεται και το παλιό ελαιοτριβείο του χωριού που έχει ανακαινισθεί και είναι επισκέψιμο.
Οι καταπράσινοι λόφοι γύρω από το χωριό, ιδανικοί για περιπάτους και πεζοπορία, είναι διάσπαρτοι με εκκλησάκια νεότερα και βυζαντινά, με πιο σημαντικά αυτά της Παναγίας Δαμνιώτισσας και του Αγίου Iωάννη Θεολόγου.
Οδηγίες Πρόσβασης Βρίσκεται στο κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρα – Γαλανάδο – Σακγρί – Χαλκί – Καλόξυλος. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία. Κόρωνος
Η Κόρωνος είναι ένας από τους παλαιότερους οικισμούς της βορειοδυτικής Νάξου.Εμφανίζεται σε έγγραφες πηγές περίπου από το 1200, και ήταν ένας από τους 56 τόπους που χώρισε την Νάξο ο Μάρκος Σανούδος.
Κτισμένη σε υψόμετρο 540μ στις πλαγιές μιας ρεματιάς, που περιβάλλεται από τα βουνά Αμμόμαξη και Κόρωνος, παρουσιάζει από μακριά ένα τοπίο μαγευτικό, πνιγμένο στο πράσινο.
Τα όμορφα σπίτια της, με ανέπαφη την παραδοσιακή αρχιτεκτονική τους, χωρίζονται στις γειτονιές Ανεγυρίδα, Κάστρο, Λειβαδάκι, Κάτω Γειτονιά, Απάνω Στέρνα, Πλάτσα και Προβολάκια, που επικοινωνούν μεταξύ τους με γραφικά καλντερίμια και αμέτρητα σκαλοπάτια.
Σχεδόν κάθε γειτονιά έχει τη δική της πλατεία και διατηρεί τη παλιά της βρύση, ενώ Κόρωνος υπάρχει και κεντρική πλατεία, η Πλάτσα όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι.
Η Κόρωνος προπολεμικά αναπτύχθηκε πολύ χάρη στο σμυρίγλι, και αριθμούσε περίπου 3.000 κατοίκους.
Σήμερα είναι ένα από τα πιο γραφικά χωριά του νησιού με αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη, που περιλαμβάνει καφενεία, ταβέρνες, ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, εμπορικά καταστήματα, εργαστήρια παραδοσιακών προϊόντων, οικομουσείο (πολυχώρο εκδηλώσεων), όπως επίσης και Λαογραφικό μουσείο που στεγάζεται σε πα- ραδοσιακό ξενώνα.
Γύρω από την Κόρωνο μπορείτε να επισκεφθείτε τον οικισμό Αργοκοίλι, που είναι ονομαστός για το μοναστήρι της Παναγίας Αργοκοιλιώτισσας. Επίσης, τον οικισμό του Λιώνα, που είναι το επίνειο της Κορώνου και υπήρξε το παλαιότερο λιμάνι εξαγωγής της σμύριδας πριν την κατασκευή του εναέριου σιδηροδρόμου.
Τέλος, αξίζει να επισκεφθείτε την Ατσιπάπη, έναν μεσαιωνικό οικισμό της βορειοανατολικής Νάξου, που χρονολογείται τον 15ο αιώνα, αλλά τα υλικά κατασκευής κάποιων κτισμάτων συνηγορούν στο ότι μπορεί να είναι και αρκετά παλαιότερος (8ος – 9ος αιώνας).
Σημαντικό αξιοθέατο του οικισμού είναι η εκκλησία του Αγίου Ισιδώρου που κτίστηκε πριν τον 11ο αιώνα, ενώ ενάμιση χιλιόμετρο μετά την Ατσιπάπη, στη θέση Λιοΐρι, βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας Κεράς του 9ου αιώνα, με θαυμάσια αρχιτεκτονική και ίχνη τοιχογραφιών στο εσωτερικό του.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Κόρωνος απέχει 28 χιλιόμετρα από τη Χώρα, με την οποία συνδέεται με κεντρικό οδικό δίκτυο. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχουν 3 χώροι στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με τακτικά δρομολόγια. Κουρουνοχώρι
Το Κουρουνοχώρι είναι ένα από τα 4 πανέμορφα χωριά της κοιλάδας των Μελάνων. Κτισμένο στην καταπράσινη πλαγιά ενός λόφου, λουσμένο στο φως του ήλιου και προφυλαγμένο από τους βόρειους ανέμους, παρέχει ιδανικές συνθήκες για εγκατάσταση, χειμώνα καλοκαίρι.Τα όμορφα μονώροφα η δίπατα σπίτια του χωριού, έχουν αυλές, κήπους και παράθυρα γεμάτα με λουλούδια, γι’ αυτό άλλωστε πολλοί το αποκαλούν και ανθοχώρι.
Διάσπαρτα μέσα στο χωριό, τα αρχοντικά των Μαυρογένη, Ντεμαρί, Γαλανού, Κόκκου, η έπαυλη των Καλογραιών, αλλά και η εγχάρακτη επιγραφή με την κορώνα του Όθωνα, υπενθυμίζουν ότι το Κουρουνοχώρι υπήρξε δημοφιλής προορισμός υψηλών προσώπων, και του χαρίζουν ακόμα και σήμερα έναν αέρα αρχοντιάς.
Σημαντικό αξιοθέατο του οικισμού, ο Πύργος Φραγκόπουλου – Δελλαρόκα, ένας από τους παλαιότερους του νησιού, αλλά και το μουσείο που στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο και φιλοξενεί τα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα από το αρχαίο υδραγωγείο της Νάξου.
Το Κουρουνοχώρι σήμερα, αριθμεί περίπου 100 μόνιμους κατοίκους που είναι φιλόξενοι και ευγενικοί, ενώ λειτουργούν και δύο καφέ-εστιατόρια με νόστιμα πιάτα φτιαγμένα από ντόπια προϊόντα.
Η εκκλησία του Σωτήρος, στο κέντρο του χωριού, γιορτάζει κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου. Mετά το τέλος της θείας λειτουργίας ο παπάς ευλογεί σταφύλια, για καλή σοδειά, και στη συνέχεια τα μοιράζει στους πιστούς. Ακολουθεί μεγάλο πανηγύρι με ζωντανή μουσική, χορό, ντόπια φαγητά και κρασί.
Οδηγίες Πρόσβασης Το Κουρουνοχώρι βρίσκεται στην επαρχιακή οδό Χώρας – Κυνιδάρου. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Κυνίδαρος
Ο Κυνίδαρος, είναι ορεινό χωριό της Νάξου, 15 χλμ περίπου ανατολικά της Χώρας.Κτισμένος σε πετρώδη πλαγιά και σε υψόμετρο 400μ, βρίσκεται δίπλα στα λατομεία μαρμάρου της Νάξου και περιστοιχίζεται από λαγκαδιές κατάφυτες με ελιές, πλατάνια και βελανιδιές.
Οι παραδόσεις αναφέρουν ότι αρχικά το χωριό ήταν κτισμένο στη θέση «Κιουρά», στη γραφική κοιλάδα των Χαλάνδρων από όπου ξεκινούσε το αρχαίο υδραγωγείο του Λύγδαμι τον 6ο π.Χ. αιώνα.
Όμως μετά από μια άγρια επιδρομή πειρατών, περίπου τον 15ο αιώνα, το χωριό καταστράφηκε εντελώς και οι λιγοστοί κάτοικοι που σώθηκαν, μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα για μεγαλύτερη ασφάλεια και έκτισαν το χωριό τους, τον Κυνίδαρο, στη θέση που βρίσκεται σήμερα.
Τα απομεινάρια του οικισμού της «Κιουράς», καθώς και οι ερειπωμένες βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Αρτεμίου, στέκουν ακόμα στην περιοχή των Χαλάντρων.
Οι 400 περίπου μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, ασχολούνται κυρίως με την εξόρρυξη μαρμάρου από τα διπλανά ορυχεία, με την γεωργία και την
κτηνοτροφία. Ο τομέας που διακρίνονται περισσότεροωστόσο, είναι η μουσική και ο χορός.Η πλούσια μουσικοχορευτική παράδοση του χωριού διατηρείται σχεδόν αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου, ενώ τα γλέντια με οργανοπαίκτες στις ταβέρνες του χωριού είναι πολύ συχνό φαινόμενο τα βράδια του καλοκαιριού. Για τους Κυνιδαριώτες λένε χαρακτηριστικά, ότι πρώτα μαθαίνουν να χορεύουν κι ύστερα να περπατάνε. Άλλωστε ο Κυνίδαρος είναι η γενέτειρα της οικογένεια Κονιτόπουλου, που έχει γράψει ιστορία στο νησιώτικο τραγούδι.
Ο ενοριακός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Γεώργιο, που γιορτάζει κάθε χρόνο με μεγάλο πανηγύρι. Εκτός όμως από τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, στον Κυνίδαρο γίνονται ίσως τα περισσότερα πανηγύρια από οποιοδήποτε άλλο χωριό της Νάξου.
Τα πιο σημαντικά είναι: της Αγίας Παρασκευής, 26 Ιουλίου, του Αγίου Αρτεμίου, 20 Οκτωβρίου, του Αγίου Νικολάου, 6 Δεκεμβρίου, και της Αγίας Ειρήνης, 5 Μαΐου.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Κυνίδαρος βρίσκεται στο κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρα – Κυνίδαρος. Επίσης συνδέεται οδικώς με την Μονή την Κεραμωτή και τις Εγγαρές και μέσω αυτών με όλα σχεδόν τα υπόλοιπα χωριά της Νάξου. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία -
Ο Άγιος Αρσένιος ή Αγερσανί, όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της δυτικής Νάξου, 7 χλμ περίπου νοτιότερα της Χώρας.Σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά του από το εκκλησάκι του Αγίου Αρσενίου, που υπήρχε στην περιοχή πριν ακόμα κτισθεί το χωριό και το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα.
Στις περιπλανήσεις σας μέσα στο χωριό με τα όμορφα παραδοσιακά σπίτια και τις φροντισμένες γεμάτες λουλούδια αυλές, θα συναντήσετε τη μεγάλη ανακαινισμένη εκκλησία του Άγιου Σπυρίδωνα, καθώς και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, κτίσμα του 18ου αιώνα, που στα χρόνια των πειρατών χρησίμευε και σαν παρατηρητήριο.
Στα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής, που φημίζεται για τα πολλά ξωκλήσια της, περιλαμβάνονται επίσης δυο παλιοί ανεμόμυλοι στο λόφο του Στρούμπουλα, το πυργάκι του Αγ. Νικολάου με τους χαρακτηριστικούς περιστερώνες, καθώς και το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου που όμως δεν έχει κατοικηθεί ποτέ από μοναχούς.
Επίσης, στη θέση Ελληνικό, ένα λόφο στο νότιο μέρος του χωριού, έχουν βρεθεί ερείπια αρχαίου φρουρίου, και στα Πετράδια, συνοικισμό στα Ύρια, σημάδια αρχαίου ναού και σπασμένα αγγεία.
Ο Άγιος Αρσένιος, θεωρείται από τα πιο εύφορα χωριά της Νάξου, και οι κάτοικοί του που ξεπερνούν τους 1000, έχουν πολλές γεωργικές καλλιέργειες, όπως αυτή, της περίφημης πατάτας Νάξου, και ανεπτυγμένη κτηνοτροφία.
Τα τελευταία χρόνια, πολλοί ασχολούνται και με τον τουρισμό, αφού στην περιοχή ανήκουν μερικές από τις ομορφότερες παραλίες του νησιού, όπως ο Άγιος Προκόπιος, η Αγία Άννα, και η τεράστια παραλία της Πλάκας.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Άγιος Αρσένιος απέχει από τη Χώρα 7 χλμ, με την οποία συνδέεται με κεντρικό οδικό δίκτυο. Επίσης βρίσκεται στον περιφερειακό δρόμο Χώρα – Λιβαδοχώρια – Πυργάκι. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με τακτικά δρομολόγια. Γαλήνη
Η Γαλήνη είναι ένα μικρό αγροτικό χωριό της δυτικής Νάξου που απέχει μόλις 6 χλμ από τη Χώρα.Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στη δυτική πλευρά της κοιλάδας των Εγγαρών, με όμορφα σπίτια και φροντισμένους κήπους που λάμπουν από χρώμα και
καθαριότητα.Μπροστά στο χωριό απλώνεται ο εύφορος κάμπος των Εγγαρών με περιβόλια γεμάτα με οπωροφόρα δένδρα, αμπέλια, ελιές και κάθε είδους άλλες καλλιέργειες από τις πιο σύγχρονες μέχρι τις παραδοσιακές.
Οι Εγγαρές είναι ο κάμπος στον οποίον αναφέρεται ο Νίκος Καζαντζάκης όταν κάνει λόγο για τον «παράδεισο», στο βιβλίο του «Αναφορά στον Γκρέκο».
Εκατό μέτρα έξω από το χωριό, βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας Ατταλειώτισας, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ενώ περίπου 500μ μετά εντυπωσιάζει το μοναστήρι της Υψηλής, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά καστρομονάστηρα της Νάξου.
Η Γαλήνη έχει περίπου 300 μόνιμους κατοίκους που τηρούν με ευλάβεια τις παραδόσεις και τα έθιμα του τόπου. Έτσι το Πάσχα στήνονται οι «περιφάνες» για τον Επιτάφιο, τις Απόκριες χορεύουν οι κορδελλάτοι στην πλατεία, και το Δεκαπενταύγουστο γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας καιοργανώνεται το μεγάλο πανηγύρι στην κεντρική πλατεία του χωριού.
Στη Γαλήνη λειτουργούν μικρό ξενοδοχείο και ταβέρνα για φαγητό ενώ για μπάνιο προσφέρεται η παραλία του Αμμίτη, που απέχει περίπου 1.5 χλμ από το χωριό.
Για μπάνιο προσφέρεται η παραλία του Αμμίτη, που απέχει περίπου 1.5 χλμ από το χωριό. Ένας πολύ όμορφος περίπατος σε ένα παλαιό μονοπάτι που βρίσκεται κοντά στη Γαλήνη θα σας μεταφέρει στο βυζαντινό παρελθόν της Νάξου. Πρόκειται για το μονοπάτι που οδηγεί στις αρχαίες κρήνες, της περιοχής Μεσονήσι, η οποία αποτελεί τμήμα παλιού μονοπατιού που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι μοναχοί του νησιού. Ακόμη και σήμερα οι κρήνες έχουν νερό όλο το χρόνο.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Γαλήνη βρίσκεται στο δυτικό άξονα Χώρα – Εγγαρές – Απόλλωνας και απέχει 6 χλμ από τη Χώρα. Γλινάδο
Το Γλινάδο είναι ένα αγροτικό χωριό στον εύφορο κάμπο Λιβάδι, που βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της Νάξου.Ο κάμπος του Λιβαδιού, που εκτείνεται από τους λόφους μέχρι τη θάλασσα, είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα του νησιού και την μοιράζονται όλα τα γύρω χωριά, που αποκαλούνται «Λιβαδοχώρια».
Το Λιβάδι είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης επέμβασης μέσα στους αιώνες και συνθέτει ένα πολύπλοκο γεωργικό κυκλαδίτικο τοπίο. Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι οι καλαμιώνες που χωρίζουν τις ιδιοκτησίες και τις προστατεύουν από τους ανέμους ενώ παράλληλα σκιάζουν τους δρόμους το καλοκαίρι.
Πολλοί από τους αγροτικούς δρόμους που διασχίζουν την περιοχή, όταν βρέχει, λειτουργούν σαν διαδρομές απορροής των όμβριων υδάτων προς την θάλασσα ενώ μέχρι πριν 40-50 χρόνια οδηγούσαν τα νερά της βροχής σε τεχνητά κανάλια (χαντάκια) που εξυπηρετούσαν τις καλλιέργειες.
Το συγκεκριμένο σύστημα, εκτός από την καθαρά αγροτική του χρήση, βοηθάει επίσης στο να διατηρούνται έντονα τα φυσικά χαρακτηριστικά και η πλούσια χλωρίδα της περιοχής.
Ο οικισμός Γλινάδο, που είναι ένα από τα Λιβαδοχώρια, δημιουργήθηκε γύρω στο 1650, όταν εγκαταλείφθηκαν παλαιότεροι οικισμοί που υπήρχαν στη κοιλάδα του Τζίτζαμου και του Λιβαδιού.
Με όμορφα παλιά νησιώτικα σπίτια, αλλά και αρκετά καλαίσθητα καινούργια, το χωριό απλώνεται σε υψόμετρο περίπου 100μ, έχει πανοραμική θέα προς όλες τις πλευρές του ορίζοντα και φημίζεται για τα ηλιοβασιλέματά του.
Η εντυπωσιακή εκκλησία που συναντάμε στην είσοδο του χωριού, είναι ο Άγιος Νικόδημος, που κτίστηκε το 1990.Επίσης, περίπου 500μ πριν φθάσουμε στο Γλινάδο, στους πρόποδες του λόφου, βρίσκεται η παλιά μονόκλιτη καμαροσκεπής εκκλησία των Άγιων Σαράντα, που υπήρξε μετόχι της μονής Ξηροποτάμου (Αγίου Όρους), και το υπέρθυρο του κτιρίου που κάποτε φιλοξενούσε μοναχούς φέρει τη χρονολογία 1638.
Το Γλινάδο σήμερα έχει 505 μόνιμους κατοίκους, μεγάλες αγροτικές καλλιέργειες και κτηνοτροφία αλλά και αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη που περιλαμβάνει δύο ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες και μεγάλη αγορά.
Στις 13 και 14 Ιουλίου στο χωριό Γλινάδο γιορτάζεται ο Άγιος Νικόδημος, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένος ο Ιερός Ναός που συναντά ο επισκέπτης στην είσοδο του χωριού. Το βράδυ στην πλατεία και σε άλλα σημεία του χωριού γίνεται το παραδοσιακό πανηγύρι, με ζωντανή νησιώτικη μουσική και εκλεκτό φαγητό.
Δαμαλάς
Ο Δαμαλάς ένα μικρό χωριό της κεντρικής Νάξου, κτισμένο στην όμορφη πεδιάδα της Τραγαίας.Αλωμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του λόφου «Λα(γ)ού», είναι ορατό από πολλά σημεία της Νάξου, και διαθέτει υπέροχη θέα σε ολόκληρη τη γύρω περιοχή.
Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού σήμερα, είναι λιγοστοί, αλλά πολύ δραστήριοι και φιλόξενοι, και διατηρούν με ζήλο τις παραδόσεις και τον πολιτισμό του τόπου τους.
Στα πλαίσια της διατήρησης της παράδοσης έχει αναπαλαιωθεί και το παλιό ελαιοτριβείο του χωριού, που κάθε χρόνο διοργανώνει την εκδήλωση παραδοσιακής εξαγωγής λαδιού.
Επίσης ο Δαμαλάς έχει μεγάλη παράδοση στην αγγειοπλαστική, όπως άλλωστε και ολόκληρη η περιοχή της Τραγαίας, γιατί το χώμα του τόπου είναι αργιλώδες και συνεπώς κατάλληλο για την κατασκευή κεραμικών.
Στο χωριό λειτουργεί μέχρι σήμερα εργαστήρι αγγειοπλαστικής, του Μανώλη Λυμπερτά, συνεχίζοντας μια παράδοση αιώνων.
Στα αξιοθέατα του Δαμαλά περιλαμβάνεται επίσης και η ενοριακή εκκλησία του Χωριού η Αγία Ειρήνη, που κτίστηκε γύρω στο 1800, και διαθέτει περίτεχνο μαρμάρινο τέμπλο και εξαιρετική μαρμάρινη κολυμπήθρα.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Δαμαλάς συνδέεται με τη Χώρα με το κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρας – Τραγαίας. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία. Δαμαριώνας
Ο Δαμαριώνας είναι ένα πολύ όμορφο χωριό, κτισμένο στη νότια πλευρά του λιόφυτου κάμπου της Τραγαίας.Σύµφωνα µε την παράδοση, το χωριό πήρε το όνομα του από την Δάµαρις, την Αθηναία που μαζί µε τον Άγιο Διονύσιο ασπάσθηκαν πρώτοι το χριστιανισμό.
Η Δάμαρις αργότερα διέδωσε το χριστιανισμό στους Δαμαριωνίτες και αυτοί για να την τιμήσουν, έδωσαν το όνομά της στο χωριό τους.
Εκτιμάται ότι οι πρώτοι κάτοικοι του Δαμαριώνα κατοικούσαν στην παραθαλάσσια περιοχή της Αγιασσού. Ο φόβος όμως των πειρατών, τους ανάγκασε να τραβηχτούν στο εσωτερικό του νησιού, αρχικά στη θέση Ροαλίδια, στην πλαγιά του Κάστρου του Απαλίρου και αργότερα, γύρω στο 1400, στην τωρινή τους θέση.
Σήμερα ο Δαμαριώνας, με κάτασπρα σπίτια στολισμένα με γλάστρες και λουλούδια, πλακόστρωτα καλντερίμια, γνήσιες κυκλαδίτικες εκκλησίες, και όμορφες πλατείες, έχει χαρακτηρισθεί παραδοσιακός οικισμός, και διαθέτει πολλά αξιοθέατα.
Μέσα στο χωριό ξεχωρίζουν τα αρχοντικά «Προμπονά», «Βασιλικούλας» και «Μπακάλαινας», η ωραία πλατεία «Ποτηρού» με τον τεράστιο γέρικο πλάτανο, καθώς και η παλιές εκκλησίες του Χριστού στην πλατεία «Πάτελου», και του Αη Γιώργη.
Στο Δαμαριώνα υπάρχει επίσης το Πνευματικό και Πολιτιστικό κέντρο «Ανδρονίκη» που λειτουργεί και σαν χώρος εκδηλώσεων και συνεδρίων.
Βασική ασχολία των κατοίκων, που αριθμούν γύρω στους 350, είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία, σχεδόν όλοι έχουν στην ιδιοκτησία τους ελαιοχώραφα, ενώ στο χωριό λειτουργεί και σύγχρονο ελαιοτριβείο.
To πανηγύρι του χωριού είναι την παραμονή και ανήμερα της 6ης Αυγούστου, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που γιορτάζει η εκκλησία του Χριστού.
Επίσης στο Δαμαριώνα υπάγονται πολλά γραφικά παλαιοχριστιανικά ξωκκλήσια στην περιοχή του Μπαούζη καθώς και η περίφημη παλαιοχριστιανική εκκλησία, η «Καλορίτσα», χτισμένη σε σπηλιά στη δυτική πλευρά του βουνού Άη Λιας.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Δαμαριώνας απέχει περίπου 15 χλμ από τη Χώρα, με την οποία συνδέεται με το κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρας – Τραγαίας. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία. Δανακός
Ο Δανακός είναι ένα μικρό χωριό, κτισμένο στο βάθος μιας χαράδρας, στους πρόποδες του όρους Δίας ή Ζας. Πρόκειται για ένα από τα αρχαιότερα χωριά της Νάξου, καθώς αναφέρεται στον Όμηρο, το Θουκυδίδη κ.ά., αλλά και όπως μαρτυρούν τα απομεινάρια αρχαίων νεκροταφείων, πηγαδιών και βυζαντινών εκκλησιών στην περιοχή.Λέγεται ότι το όνομά του προήλθε από τους Δαναούς που κατοίκησαν πρώτοι στην περιοχή. Κατά μια άλλη εκδοχή, το χωριό ονομάστηκε Δανακός από την αρχαία λέξη «δάναξ» που σημαίνει καλάμι, εξ’ αιτίας των πολλών καλαμιών που υπήρχαν στην περιοχή.
Ο Δανακός φημίζεται για τα πολλά νερά του. Πηγές εφοδίαζαν το χωριό με καθαρό, κρυστάλλινο νερό, ενώ ποτάμια και ρυάκια παλαιότερα κινούσαν νερόμυλους. Επτά από αυτούς στέκονται ακόμα στη ρεματιά του Δανακού, απομεινάρια παλαιότερης μεταποιητικής διαδικασίας.
Η ρεματιά του Δανακού είναι ένα φυσικό μνημείο με πλούσια βλάστηση κυρίως από πλατάνια και πικροδάφνες (φυλλάδες). Κύριο χαρακτηριστικό της ρεματιάς είναι η φυσική πηγή νερού που βρίσκεται στη δυτική πλευρά της.
Στο πλάτωμα της πηγής στέκει ένας αιωνόβιος πλάτανος κάτω από τον οποίο, κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως τα κουζινομαγειρέματα και συναυλίες από γνωστούς έλληνες καλλιτέχνες.
Σήμερα ο Δανακός έχει περίπου 160 μόνιμους κατοίκους, που στην πλειοψηφία τους είναι κτηνοτρόφοι, κτίστες της πέτρας και μυλωνάδες.
Εάν βρεθείτε στον Δανακό, μην παραλείψετε να δείτε τη μαγευτική τοποθεσία της Βρύσης με την πηγή και τα πλατάνια, αλλά και τη Μονή Φωτοδότη, το παλαιότερο μοναστήρι της Νάξου, που βρίσκεται λίγο πιο έξω από το χωριό.
Πολιούχος του Χωριού είναι η Ζωοδόχος Πηγή. Η εκκλησία βρίσκεται δίπλα στη Βρύση του Δανακού. Την παραμονή της εορτής τελείται Εσπερινός και ανήμερα τελείται Θεία Λειτουργία. Μετά το πέρας της λειτουργίας γίνεται περιφορά της εικόνας και λιτανεία.
Οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τον καφέ τους και τοπικούς μεζέδες στις ταβέρνες του χωριού.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Δανακός συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο με τη Χώρα. Επίσης, με αγροτικό χωματόδρομο με τον οικισμό της Μουτσούνας και τα Λυγαρίδια. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει επαρκής χώρος για στάθμευση στις εισόδους του χωριού. Εγγαρές
Οι Εγγαρές είναι ένα μικρό πεδινό χωριό της δυτικής Νάξου, λίγα χιλιόμετρα βορειότερα της Χώρας.Ο κάμπος των Εγγαρών, που απλώνεται γύρω από το χωριό, είναι από τους πιο εύφορους του νησιού, με πολλά νερά και κατάφυτες καλλιεργημένες εκτάσεις, απ’ όπου προέρχονται πολλά γεωργικά προϊόντα του νησιού. Τον τόπο αυτό ο Νίκος Καζαντζάκης περιέγραψε σαν επίγειο Παράδεισο στο έργο του «Αναφορά στον Γκρέκο».
Ο οικισμός των Εγγαρών σήμερα έχει περίπου 200 μόνιμους κατοίκους που το καλοκαίρι σχεδόν πενταπλασιάζονται, ενώ λειτουργεί και δημοτικό σχολείο. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του χωριού, η κεντρική πετρόκτιστη πλατεία με τη σύγχρονη πλέον διαμόρφωση της, δίπλα στην εκκλησία της Κοιμήσεωςτης Θεοτόκου.
Στις Εγγαρές βρίσκονται 2 υπέροχα αναπαλαιωμένα Ελαιοτριβεία:
- Το πρώτο, σύμφωνα με την ένδειξη που υπάρχει στο πιεστήριό του xρονολογείται το 1885, και σήμερα στεγάζει το Κοινοτικό Γραφείο και το ιατρείο του χωριού.
- Το δεύτερο, το Μουσείο-Ελαιοτριβείο, σύμφωνα με την ένδειξη του πιεστηρίου του xρονολογείται το 1884, αλλά σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής είναι πολύ παλαιότερο, και πιθανώς να υπήρχε από τις αρχές του 19ου αιώνα.
Κατά μήκος του ενός από τους δύο ποταμούς που διασχίζουν το χωριό, βρίσκεται ο εγκαταλελειμμένος σήμερα οικισμός Μέσα Γειτονιά, με τον πύργο του Φουφόπουλου, καθώς και ο εγκαταλελειμμένος οικισμός, της Λαγκάδας. Εκεί μπορείτε να επισκεφθείτε επτά διατηρητέους νερόμυλους. Πρόκειται για κτίσματα της προβιομηχανικής εποχής, μερικά από τα οποία λειτουργούσαν μέχρι τη δεκαετία του ΄60.
Λίγο παραπάνω από τον εγκαταλελειμμένο οικισμό Μέσα Γειτονιά βρίσκεται, μισογκρεμισμένη πλέον, η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Μοναστηριώτισσας. Υπήρξε τρίκλιτος καμαροσκεπής ναός, πιθανόν του 9ου μ.Χ. αιώνα, ίσως και προχριστιανικό ιερό. Διακρίνονται τοιχογραφίες
καθώς και ανεικονικές παραστάσεις.Λίγο πιο έξω από τις Εγγαρές, υπάρχει ένα μαρμάρινο, δίτοξο γεφύρι του 1899, που εντυπωσιάζει με την κομψότητα της αρχιτεκτονικής του. Στο παρελθόν, όταν δεν υπήρχε νερό στα σπίτια, οι νοικοκυρές του χωριού, άναβαν φωτιές κάτω από το γεφύρι και έβραζαν νερό για να πλύνουν τα ρούχα τους.
Ανατολικά του οικισμού Εγγαρές, υψώνεται ο λόφος της Γέννησης με το μικρό ομώνυμο ξωκλήσι κτισμένο μέσα σε βράχο, όπου στην αρχαιότητα υπήρχε ιερό των Νυμφών. Η θέα από εδώ είναι μαγευτική.
Το φαγητό στις ταβέρνες του χωριού είναι εξαιρετικά νόστιμο, καθώς φτιάχνεται με ολόφρεσκα ντόπια υλικά και είναι βασισμένο σε παραδοσιακές συνταγές.
Το μεγαλύτερο πανηγύρι στις Εγγαρές, είναι το πανηγύρι της Παναγιάς στις 15 Αυγούστου. Γίνεται στον προαύλιο χώρο του δημοτικού σχολείου με εκλεκτά τοπικά εδέσματα και κρασί, ζωντανή μουσική και χορούς.
Οδηγίες Πρόσβασης Οι Εγγαρές βρίσκονται στο δυτικό οδικό άξονα Χώρα – Απόλλωνα και απέχουν περίπου 6 χλμ από τη Χώρα. Επίσης συνδέονται με μονοπάτι με την Κεραμωτή. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με τακτικά δρομολόγια από τη Χώρα της Νάξου. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Άνετος χώρος για στάθμευση. Καλαντός
Ο Καλαντός είναι παραθαλάσσιος οικισμός με περίπου 100 μόνιμους κατοίκους στο νοτιότερο άκρο της Νάξου. Στον πλούσιο υδροβιότοπο της περιοχής φωλιάζει πλήθος πουλιών, και βρίσκουν καταφύγιο πολλά μεταναστευτικά είδη.Οδηγίες Πρόσβασης Ο Καλαντός απέχει περίπου 20 χιλιόμετρα από το Φιλότι, με το οποίο συνδέεται με οδικό δίκτυο. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα στάθμευσης Μετακίνηση Μετακίνηση με ιδιωτικά μέσα ή ΤΑΞΙ.
Καλόξυλος
Ο Καλόξυλος, είναι ένα από τα γραφικότερα χωριά του κάμπου της Τραγαίας, πλάι στο Χαλκί.Κτισμένος σε περιοχή κατάφυτη με ελιές, πλατάνια και βελανιδιές, φημίζεται για τα όμορφα σπίτια του και κυρίως για τα σπάνια λουλούδια στις αυλές τους.
Στην είσοδο του χωριού δεσπόζει η μεγάλη εκκλησία της Αγίας Τριάδας με το μαρμαρόγλυπτο τέμπλο και τις βυζαντινές εικόνες, ενώ εκεί κοντά βρίσκεται και το παλιό ελαιοτριβείο του χωριού που έχει ανακαινισθεί και είναι επισκέψιμο.
Οι καταπράσινοι λόφοι γύρω από το χωριό, ιδανικοί για περιπάτους και πεζοπορία, είναι διάσπαρτοι με εκκλησάκια νεότερα και βυζαντινά, με πιο σημαντικά αυτά της Παναγίας Δαμνιώτισσας και του Αγίου Iωάννη Θεολόγου.
Οδηγίες Πρόσβασης Βρίσκεται στο κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρα – Γαλανάδο – Σακγρί – Χαλκί – Καλόξυλος. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία. Κεραμί και Μετόχι
To Κεραμί είναι ένα ακόμα όμορφο χωριό του κάμπου της Τραγαίας, στη μέση περίπου του δρόμου που ενώνει το Χαλκί με το Φιλότι.Τα σπίτια του χωριού, που τα τελευταία χρόνια έχουν διπλασιαστεί, έχουν υπέροχους κήπους και δροσερές αυλές ενώ στο κέντρο του οικισμού, ο πύργος Μαρκοπολίτη – Καλαβρού του 18ου αιώνα, εντυπωσιάζει με την αρχιτεκτονική και το μέγεθός του.
Ενοριακός ναός του οικισμού είναι ο Άγιος Ταξιάρχης, και τριγύρω του χτυπά η καρδιά του χωριού, που τελευταία σφύζει από ζωή, με πολλούς νέους ανθρώπους, όμορφα καφέ και αρκετά ταβερνάκια.
Σπουδαία αξιοθέατα στην ευρύτερη περιοχή αποτελούν οι βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη (13ος αιώνας), που είναι κρυμμένη μέσα στους ελαιώνες δίπλα στον κεντρικό δρόμο, αλλά και η σπάνιας αρχιτεκτονικής εκκλησία των Αγίων Αποστόλων που βρίσκεται στο διπλανό εγκαταλελειμμένο πλέον χωριό, το Μετόχι.
Αν φτάσετε μέχρι εδώ αξίζει τον κόπο να κάνετε και μια επίσκεψη στο Μετόχι, με τα παλιά σπίτια και τα λείψανα πύργου, που σύμφωνα με την παράδοση κάποια εποχή στέγαζε τούρκικο δικαστήριο.
Κεραμωτή
Η Κεραμωτή είναι ένα ορεινό παραδοσιακό χωριό, που βρίσκεται στον Σταυρό της Κεραμωτής, τη μεγαλύτερη διασταύρωση επαρχιακών δρόμων της ορεινής Νάξου. Στο σημείο αυτό υπάρχει μια μικρή κατάλευκη εκκλησία αφιερωμένη στην Ύψωση του Σταυρού, απ’ όπου η θέα είναι μοναδική, καθώς μπορεί κανείς να διακρίνει τμήμα της ανατολικής, αλλά και της δυτικής ακτής της Νάξου.Το χωριό, κτισμένο στο βάθος μιας καταπράσινης λαγκαδιάς, με μικρά πετρόκτιστα σπίτια και στενά γραφικά σοκάκια που δεν επιτρέπουν την είσοδο των αυτοκινήτων, διατηρεί στο ακέραιο τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Στο κέντρο του, η πλατεία ή πλάτσα, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, με το παλιό ελαιοτριβείο του χωριού, περιστοιχίζεται από πεζούλια, που τους καλοκαιρινούς μήνες, γεμίζουν από κόσμο.
Λίγο πιο κάτω από την πλατεία, βρίσκεται το καφενείο-ταβέρνα του χωριού που είναι και το σημείο συνάντησης των ντόπιων.
Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, ενώ στον περίβολο της λειτουργεί λαογραφικό μουσείο που διαρκώς εμπλουτίζεται. Μια σημαντική εκδήλωση για το χωριό είναι το πανηγύρι της Σταυροπροσκύνησης, 28 ημέρες πριν το Πάσχα, με παραδοσιακή μουσική, χορό, ντόπια εδέσματα και άφθονο ντόπιο κρασί.
Στην πανέμορφη περιοχή γύρω από την Κεραμωτή, αξίζει να επισκεφθεί κανείς τον καταρράκτη της Ρουτσούνας, το παλιό γεφύρι του νότιου ποταμού χτισμένο από πέτρα και μάρμαρο, τα παλιά πλυσταριά, τους δύο νερόμυλους, καθώς και το παλιό υδραγωγείο, όπου συγκεντρώνεται νερό από μικρά ρυάκια, και συνεχίζει την πορεία του μέσα από τους υδραύλακες (αγωγοί νερού), ποτίζοντας όλους τους μπαξέδες της κοιλάδας της Περάδας.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Κεραμωτή απέχει περίπου 25 χλμ από τη Χώρα με την οποία συνδέεται με κεντρικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Επίσης μέσω της διασταύρωσης Σταυρού – Κεραμωτής, συνδέεται με τρεις επαρχιακούς δρόμους με τα χωριά Απείρανθο, Κόρωνα, Κυνίδαρο και Μονή. Υπάρχει μονοπάτι που συνδέει την Κεραμωτή με τον οικισμό Εγγαρές. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Το καλοκαίρι υπάρχει δημόσια συγκοινωνία μία φορά την ημέρα. -
Άγιος Θαλέλαιος-.Κωμιακή-Λιώνας-Μέλανες-Μέση-Μονή-Μονοίτσια-Μουτσούνα-Μπλουμάς-Μύλοι-Ποταμιά-Σαγκρί-
Ο Άγιος Θαλλέλαιος είναι ένας από τους τέσσερις οικισμούς που αποτελούν την κοινότητα Μελάνων, στη δυτική Νάξο.Με μικρά ισόγεια σπίτια, κτισμένα κολλητά το ένα δίπλα στο άλλο, απλώνεται στους πρόποδες ενός μικρού λόφου, μπροστά από μια πανέμορφη κοιλάδα γεμάτη δένδρα και περιβόλια, που καλλιεργούν οι κάτοικοι του χωριού.
Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Θαλλέλαιος, στον οποίο οφείλει άλλωστε και το όνομά του, μάρτυρας του Χριστιανισμού στα χρόνια της βασιλείας του Νουμεριανού, στον 3ο μ.Χ. αιώνα.
Η εκκλησία του Άγιου Θαλλέλαιου, που υπήρξε καθολικό παλαιότερης μονής, γιορτάζει κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου, οπότε οργανώνεται και μεγάλο πανηγύρι.
Το σημαντικότερο αξιοθέατο του οικισμού, είναι το τμήμα από το αρχαίο υδραγωγείο της Νάξου, που έχει αποκαλυφθεί στην ανατολική άκρη του χωριού.
Ανήκει στην ύστερη ρωμαϊκή φάση του υδραγωγείου, έχει αναστηλωθεί και είναι επισκέψιμο.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Άγιος Θαλλέλαιος απέχει από τη Χώρα 5χλμ, με την οποία συνδέεται με τον επαρχιακό δρόμο Χώρας – Κυνιδάρου. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχουν δύο χώροι στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Κωμιακή
Η Κωμιακή είναι το βορειότερο ορεινό χωριό της Νάξου. Κτισμένη αμφιθεατρικά στις κορυφογραμμές του όρους «Κόρωνος», έχει ανοιχτό ορίζοντα προς το Ικάριο Πέλαγος, παραμένει όμως αθέατη από τις παράλιες περιοχές.Το χωριό κατοικείται από την προϊστορική εποχή, όπως καταδεικνύεται από την ύπαρξη του μνημειώδους θολωτού Μυκηναϊκού τάφου στη βόρεια άκρη του αλλά και από το όνομά του, Κωμιακή, που παραπέμπει στην ύπαρξη αρχαίου οικισμού στην περιοχή που έφερε το όνομα Κώμη.
Επίσης η ύπαρξη φράγκικου κάστρου στο κέντρο του χωριού και μάλιστα σε στρατηγικό σημείο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το τοπωνύμιο Κωμιακή αναφέρεται σε έγγραφα από το 1537, φανερώνουν ότι η ζωή στον οικισμό συνεχίστηκε αδιάκοπα καθ’ όλη τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας-Τουρκοκρατίας.
Σήμερα το χωριό χωμένο μες το πράσινο και περικυκλωμένο από περιβόλια και αμπέλια, έχει περίπου 500 μόνιμους κατοίκους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τη γεωργία και τον τουρισμό, και φημίζονται για την αγάπη τους στη μουσική και την παράδοση.
Τα αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνουν τον υστεροβυζαντινό ναό της Θεοσκέπαστης, στο κέντρο του οικισμού, καθώς και τα ανακαινισμένα και πλέον επισκέψιμα κτήρια του ελαιοτριβείου, του νερόμυλου και του παραδοσιακού πατητηριού, που βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση από το χωριό.
Επίσης η Κωμιακή διαθέτει δημοτικό σχολείο και Πνευματικό Κέντρο που λειτουργούν και σαν συνεδριακοί χώροι, καθώς επίσης και αρκετά καφενεία και ταβέρνες όπου σερβίρονται νόστιμα πιάτα με τοπικά προϊόντα (κρέας, τυριά) αλλά και το ονομαστό κρασί της Κωμιακής.
Ο ιερός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στη Γέννηση της Θεοτόκου που γιορτάζει κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου με θρησκευτικές τελετές και πανηγύρι την παραμονή και ανήμερα της γιορτής.
Στη Κωμιακή επίσης τηρούνται κάθε χρόνο τα έθιμα της Αποκριάς και του Κλήδονα, καθώς και το πασχαλινό έθιμο της Κούνιας, που διαρκεί από τη Δευτέρα του Πάσχα μέχρι Της Αναλήψεως, και θέλει τους νέους του χωριού να στήνουν αυτοσχέδιες κούνιες στα κλαδιά των δένδρων και να κουνάνε τα κορίτσια απαγγέλοντας τους αυτοσχέδιους στίχους.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Κωμιακή βρίσκεται στο κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρα – Εγγαρές – Απόλλωνας. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος για στάθμευση. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με αρκετά δρομολόγια καθημερινά. Λιώνας
Ο οικισμός του Λιώνα είναι το επίνειο της Κορώνου στις βορειοανατολικές ακτές του νησιού.Η διαδρομή από την Κόρωνο μέχρι εδώ, περνάει από τις στοές των σμυριδωρυχείων, θυμίζοντας ότι ο Λιώνας υπήρξε το παλαιότερο λιμάνι εξαγωγής της σμύριδας πριν την κατασκευή του εναέριου σιδηροδρόμου.
Στις μέρες μας είναι ένας γραφικότατος πραθαλάσιος οικισμός, με όμορφη παραλία, ενοικιαζόμενα δωμάτια και δύο καλές ταβέρνες.
Η ομώνυμη παραλία έχει λευκά βότσαλα και πεντακάθαρα νερά, και είναι ιδανική για όσους προτιμούν ησυχία και χαλάρωση.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Λιώνας απέχει 8 χλμ από την Κόρωνο, με την οποία συνδέεται με ασφαλτροστρωμένο δρόμο. Δυνατότητα Πάρκινγκ Άνετος χώρος για στάθμευση. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει δημόσια συγκοινωνία. Μέλανες
Οι Μέλανες είναι ένα από τα πιο παλιά χωριά της Νάξου, κτισμένο αμφιθεατρικά στην πλαγιά ενός λόφου της ομώνυμης κοιλάδας.Σύμφωνα με τη μυθολογία, το χωριό οφείλει τ’ όνομά του στο μελανό χρώμα των χιτώνων που υποχρεώθηκαν να φορέσουν οι κάτοικοι της περιοχής, όταν εκεί αλληλοσκοτώθηκαν οι ημίθεοι αδερφοί Ότος και Εφιάλτης, τιμωρημένοι από το Δία. Σύμφωνα με μια άλλη πιο ρεαλιστική εκδοχή, το όνομα «Μέλανες» προέρχεται από το σκούρο χρώμα του εδάφους.
Οι μόνιμοι κάτοικοι του οικισμού σήμερα είναι περίπου 400 και φημίζονται για την τέχνη τους στην οικοδομή, ενώ ασχολούνται και με την κτηνοτροφία και την γεωργία, αφού η γύρω περιοχή θεωρείται από τις πιο εύφορες του νησιού.
Ο ιερός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στους Αγίους Αποστόλους, που γιορτάζουν κάθε χρόνο στις 29 Ιουνίου, οπότε διοργανώνεται μεγάλο πανηγύρι, που διαρκεί 3 τρεις μέρες και περιλαμβάνει ζωντανή παραδοσιακή μουσική, χορούς, ντόπια εδέσματα και κρασί.
Η ευρύτερη περιοχή των Μελάνων φιλοξενεί μερικά από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Νάξου.
Στη τοποθεσία Φλεριό, έχει αποκαλυφθεί η είσοδος του αρχαίου υδραγωγείου της Νάξου, που μετέφερε το νερό από τις πηγές της περιοχής στην πόλη της Νάξου, το αρχαίο ιερό των πηγών, ενώ λίγο πιο έξω από το χωριό στη θέση όπου υπήρχαν τα αρχαία λατομεία μαρμάρου έχει βρεθεί ο Κούρος Μελάνων, έργο του 6ου αιώνα π.χ.
Στη Μουσειακή Συλλογή Μελάνων που βρίσκεται στο χωριό, εκτίθενται ευρήματα από την ανασκαφή του αρχαίου ιερού στις πηγές του Φλεριού και την έρευνα στο αρχαίο υδραγωγείο Νάξου. Άλλα σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι το θέρετρο των Ιησουιτών στα Καλαμίτσια, καθώς και το ελαιοτριβείο Ντεμαρή.
Στις Μέλανες λειτουργούν καφενεία καθώς και δύο γραφικές ταβέρνες που φημίζονται για τις ντόπιες συνταγές τους.
Οδηγίες Πρόσβασης Οι Μέλανες απέχουν περίπου 8 χλμ από τη Χώρα με την οποία συνδέονται με τον επαρχιακό δρόμο Χώρας – Κυνιδάρου. Επίσης έχουν οδική πρόσβαση και από τον επαρχιακό δρόμο της Ποταμιάς. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχουν δύο χώροι στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Μέση
Η Μέση είναι ένα μικρό γραφικό χωριό στον κεντρικό δρόμο προς τον Απόλλωνα, στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού.Λέγεται ότι οφείλει το όνομά της στη θέση της, ανάμεσα στα χωριά Σκαδό και στον Απόλλωνα, ή επειδή παλαιότερα βρισκόταν ανάμεσα σε δύο άλλα χωριά, που σήμερα δεν υπάρχουν πια.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του οικισμού η τοποθεσία «Πλάτανος» με το αιωνόβιο δένδρο δίπλα στην πηγή με το τρεχούμενο νερό, όπου γίνονται και όλες οι κοινωνικές εκδηλώσεις των κατοίκων του. Λέγεται μάλιστα ότι το νερό της πηγής είναι και «ελιξίριο νεότητας», μια και το χωριό υπάρχουν αρκετοί υπερήλικες σε εξαιρετική φυσική κατάσταση.
Άλλα αξιοθέατα στη Μέση είναι το ανακαινισμένο παραδοσιακό ελαιοτριβείο ή «φάμπρικα» όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, καθώς και το Λαογραφικό Μουσείο, που στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο.
Επίσης αξίζει να αναφερθεί και το μεγάλο πανηγύρι της Μέσης, που γίνεται κάθε χρόνο στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου.
Στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού της Μέσης, βρίσκεται ένα σπήλαιο με σταλαχτίτες και σταλαγμίτες, το «Δρακοντόσπηλιο», όπου σύμφωνα με την παράδοση κρύβονταν οι κάτοικοι του χωριού για να γλιτώσουν από τις επιδρομές των πειρατών, ενώ στο δρόμο προς τον Απόλλωνα υψώνεται το βουνό Καλόγερος με το κάστρο στην κορυφή του, που κατοικήθηκε από την αρχαιότητα μέχρι το Μεσαίωνα.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Μέση απέχει 43 χιλιόμετρα από τη Χώρα και βρίσκεται στον κεντρικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς τον Απόλλωνα. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα στάθμευσης Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχει δημόσια συγκοινωνία μία φορά την ημέρα. Μονή
Η Μονή είναι ένα ορεινό παραδοσιακό χωριό στο κέντρο της Νάξου, δυτικά της Απειράνθου. Βρίσκεται στα 500 μέτρα ύψος και έχει απεριόριστη θέα προς στο λεκανοπέδιο της Τραγαίας, ενώ όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες η θέα απλώνεται μέχρι τη θάλασσα. Το όνομα του χωριού προέρχεται από το πρώην βυζαντινό μοναστήρι και νυν εκκλησία της Παναγιάς Δροσιανής, που βρίσκεται στο δρόμο προς το Χαλκί, και είναι μία από τις παλαιότερες των Βαλκανίων.Τα σπίτια του χωριού απλώνονται αμφιθεατρικά σε μια πλαγιά, δεξιά και αριστερά από τον κεντρικό πλακόστρωτο δρόμο. Είναι χτισμένα από πέτρα με παραδοσιακό τρόπο, άλλωστε οι ντόπιοι, οι «Μονιάτες», υπήρξαν ονομαστοί μάστορες της πέτρας.
Η περιήγηση στα γραφικά σοκάκια του χωριού, όπου απαγορεύεται η κυκλοφορία αυτοκινήτων, θα σας φέρει στην πλακόστρωτη κεντρική πλατεία, στα δυο παλιά ελαιοτριβεία, στην ενοριακή εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, και τέλος στο πηγάδι που βρίσκεται στην άκρη του χωριού.
Η περιοχή γύρω από τη Μονή είναι πολύ εύφορη και παράγει μερικά από τα καλύτερα ζαρζαβατικά του νησιού, ενώ οι αμπελώνες του χωριού διαθέτουν γύρω στις 20 οινικές ποικιλίες σταφυλιών, από όπου προέρχονται το ονομαστό κρασί και η ρακί της Μονής.
Οι Μονιάτισσες διατηρούν με ζήλο την παραδοσιακή τέχνη της υφαντικής στον αργαλειό.
Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού σήμερα είναι περίπου 200, που το καλοκαίρι βέβαια πολλαπλασιάζονται, ενώ λειτουργούν και τρία καφενεία/ταβέρνες.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Μονή βρίσκεται στον κύριο οδικό άξονα Χώρας – Απόλλωνα. Επίσης, εξακολουθούν να υπάρχουν τα παλιά μονοπάτια που συνέδεαν τη Μονή με την Απείρανθό, τον Καλόξυλο και το Χαλκί. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος για στάθμευση στην είσοδο του οικισμού, ενώ η περιήγηση μέσα στον οικισμό γίνεται μόνο με τα πόδια. Μονοίτσια
Τα Μονοίτσια, είναι ένα όμορφο γραφικό χωριουδάκι, κτισμένο μέσα στους ελαιώνες και την πυκνή βλάστηση του κάμπου της Τραγαίας.Παλαιότερα υπήρξε κατεξοχήν χωριό αγγειοπλαστών, ενώ εδώ ίδρυσαν οι καπουτσίνοι μοναχοί το πρώτο σχολείο έξω από τη Χώρα.
Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι ελάχιστοι, τα σπίτια τους όμως εξακολουθούν να έχουν λουλουδιασμένες αυλές και η φύση τριγύρω εξακολουθεί να είναι πανέμορφη. Γι αυτό άλλωστε τα τελευταία χρόνια, πολλοί ξένοι αλλά και ντόπιοι έχουν επιλέξει το χωριό για να κτίσουν τα εξοχικά σπίτια τους.
Τα Μονοίτσια περιτριγυρίζονται από όμορφες βυζαντινές εκκλησίες. Στη Ράχη, την επάνω γειτονιά του χωριού, συναντάμε την εντυπωσιακή βασιλική χωρίς τρούλο του Άη Σίδερου, ενώ λίγο πιο έξω από το χωριό βρίσκονται η Παναγία η Ραχιδιώτισσα, ο Άγιος Αντώνιος, ο Άη Νικόλας κ.α.
Μέσα στο χωριό, υπάρχει αναπαλαιωμένη η εκκλησία του Αγίου βασιλείου.
Μουτσούνα
Όλα οι οικισμοί στα ανατολικά παράλια της Νάξου θεωρούνται επίνεια της Απειράνθου και ανήκουν ιδιοκτησιακά στους κατοίκους της.Στο μεγαλύτερο απ’αυτούς, τη Μουτσούνα, υπάρχουν ακόμα οι παλιές εγκαταστάσεις του εναέριου σιδηρόδρομου που μέχρι και τη δεκαετία του ’70, μετέφερε στο λιμάνι το σμυρίγλι από τα ορυχεία της Κορώνου.
Σήμερα η Μουτσούνα, το μόνο φυσικό λιμάνι του νησιού, είναι ένας γραφικός παραθαλάσσιος οικισμός με αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια και γραφικές ψαροταβέρνες δίπλα στην αμμουδιά.
Νότια από τη Μουτσούνα ξεκινάει ο παραλιακός δρόμος που οδηγεί στους μικρότερους οικισμούς Ληγαρίδια, Κανάκι και Κλειδός και στις πανέμορφες παραλίες τους.
Τόσο τα Ληγαρίδια όσο και ο Κλειδός αποτελούν τις βασικές πηγές κτηνοτροφικής παραγωγής των Απεραθιτων, χωρίς ωστόσο να υστερούν σε φυσική ομορφιά.
Ανάμεσα τους, ο οικισμός Κανάκι με τη μαγευτική παραλία της Ψιλής Άμμου, διαθέτει αγροτουριστική μονάδα, γραφικές ταβέρνες και καφέ.
Ο παραλιακός δρόμος καταλήγει στο απάνεμο λιμάνι του Πανέρμου, με την ωραία αμμουδιά. Στο λόφο πάνω από τον όρμο, βρίσκονται τα λείψανα της προϊστορικής ακρόπολης των Αμυγδαλιών, που είναι ο αρχαιότερος οικισμός της περιοχής της Απειράνθου.
Οδηγίες Πρόσβασης Από την Απείρανθο ξεκινάει κατηφορικός ασφαλτροστρωμένος δρόμος, με αρκετές στροφές που καταλήγει στη Μουτσούνα. Από τη Μουτσούνα ξεκινάει ασφαλτοστρωμένος παραλιακός δρόμος που περνάει από τα ανατολικά παράλια με τους οικισμούς Ληγαρίδα, Κανάκι, Κλειδός και καταλήγει στο λιμάνι του Πανέρμου. Μπλουμάς
Σε κοντινή απόσταση από το χωριό Τρίποδες, στο δρόμο προς τον ενετικό πύργο του Μπελόνια και τον αγροτικό δρόμο που οδηγεί στο Γλινάδο, βρίσκεται ο μικρός οικισμός του Μπλουμά, με τα παραδοσιακά παλιά σπίτια και τις ασβεστωμένες αυλές με τα λουλούδια, που συμπληρώνουν το γραφικό νησιώτικο τοπίο.Οι λιγοστοί κάτοικοί του διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Τα παλιά τα χρόνια οι γυναίκες του οικισμού ασχολούνταν με την υφαντική τέχνη.
Εκεί φτιάχνονταν όλα τα είδη των υφαντών (κουρελούδες, κουβέρτες, χράμια κλπ.). Σε μικρή απόσταση από τον Μπλουμά (350 μ.περίπου) βρίσκεται το γραφικό ξωκλήσι της Πέρα Παναγιάς όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, με μαγευτική θέα προς τη Χώρα και την Πάρο.
Το ξωκλήσι γιορτάζει στην Κοίμηση της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, συγκεντρώνοντας πολλούς επισκέπτες απ’ όλο το νησί.
Οδηγίες Πρόσβασης Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης είτε με ΙΧ αυτοκίνητο, είτε με λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Στον κεντρικό δρόμο προς παραλίες Καστράκι, Αλυκό, Πυργάκι, Μικρή Βίγλα, στρίβουμε αριστερά, αμέσως μετά το υποκατάστημα του Αγροτικού Συνεταιρισμού και συνεχίζουμε ευθεία για 250μ. περίπου Μύλοι
Οι Μύλοι είναι ένα μικρό χωριό της δυτικής Νάξου, κτισμένο στην καταπράσινη κοιλάδα των Μελάνων.Το όνομά του προέρχεται από τους πολλούς νερόμυλους της περιοχής, μερικοί από τους οποίους διατηρούν ακόμα την «αφούκλα» που τους τροφοδοτούσε με νερό για να γυρίζει η πέτρα και να αλέθεται το κριθάρι.
Οι Μύλοι χωρίζονται σε τρεις συνοικισμούς, τους Κάτω, τους Μεσαίους και τους Πάνω Μύλους.
Οι Κάτω Μύλοι, που είναι και ο παλαιότερος από τους τρεις, έχει χαμηλά δίχωρα σπιτάκια με αυλές, τα περισσότερα από τα οποία είναι πλέον
εγκαταλελειμμένα. Μια συστάδα 5-6 διώροφων σπιτιών της δεκαετίας του 30 και ένα ασβεστωμένο πλακόστρωτο δρομάκι είναι ότι έχει απομείνει από τους Μεσαίους Μύλους, ενώ στους Πάνω Μύλους, όπου ζουν και οι περισσότεροι από τους λιγοστούς κατοίκους του χωριού, γίνονται προσπάθειες συντήρησης και αναπαλαίωσης αρκετών σπιτιών με αγάπη και σεβασμό στη παράδοση.Η διαδρομή που συνδέει τους συνοικισμούς είναι μαγευτική, ανάμεσα από κατάφυτα περιβόλια, παλιούς νερόμυλους και πελώρια πλατάνια δίπλα σε δροσερούς καταρράκτες. Τα παλιά σπιτάκια του χωριού σε συνδυασμό με την όμορφη φύση που τα περιβάλλει δημιουργούν μια παραμυθένια ατμόσφαιρα που δεν αφήνει κανένα ασυγκίνητο.
Οδηγίες Πρόσβασης Οδική πρόσβαση από την επαρχιακή οδό Χώρας – Κυνιδάρου. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Δημόσια συγκοινωνία από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Ποταμιά
Η Ποταμιά, ένα από τα πιο παραδοσιακά χωριά της Νάξου, απλώνεται στην καρδιά μια καταπράσινης και δροσερής κοιλάδας, που είναι διάσπαρτη με παλιούς νερόμυλους, ξωκλήσια και ερειπωμένους πύργους.Το όνομά της προέρχεται από τα ποτάμια που διασχίζουν την περιοχή, η οποία την περίοδο της Φραγκοκρατίας γνώρισε μεγάλη ακμή, καθώς υπήρξε δημοφιλές θέρετρο πολλών Ενετών αρχόντων.
Το χωριό σήμερα αποτελείται από τέσσερις συνοικισμούς, την Άνω Ποταμιά, τη Μέση Ποταμιά, το Λιεράδο και την Κάτω Ποταμιά, που διατηρούν το παραδοσιακό χρώμα τους, κτισμένα σε ειδυλλιακό περιβάλλον με τρεχούμενα νερά, αιωνόβια πλατάνια, και κατάφυτα περιβόλια.
Στην Άνω Ποταμιά ξεχωρίζει η πλατεία με τη παλιά βρύση, δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (1799), ενώ στα σύνορα του οικισμού έχει αναστηλωθεί και είναι επισκέψιμος, ένας από τους 14 παλιούς νερόμυλους της περιοχής.
Επίσης λίγο πιο έξω από το Πάνω χωριό, στο δρόμο για Χαλκί, βρίσκεται και ένα γυναικείο άγαλμα, η Κόρη της Ποταμιάς, γνωστό και ως η σύντροφος του Κούρου των Μελάνων.
Ο συνοικισμός της Μέσης Ποταμιάς, φιλοξενεί τον ενοριακό ναό του χωριού, τον Άγιο Γεώργιο, που κτίστηκε το 1898. Στο Λιεράδο, τον επόμενο στη σειρά συνοικισμό, δίπλα στο ποταμάκι, βρίσκεται το εντυπωσιακότερο αξιοθέατο της περιοχής, ο Πύργος του Κόκου. Κτίσμα του 17ου αιώνα, έχει νερόμυλο στο υπόγειο του, ενώ διακρίνονται ακόμα οι ενδιαφέρουσες επιγραφές στα υπέρθυρα των εισόδων του.
Σύμφωνα με την παράδοση στον πύργο του Κόκκου διαδραματίσθηκε και μια ιστορία αγάπης ανάλογη με αυτήν του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας, ανάμεσα στις οικογένειες Κόκκου και Μπαρότσι.
Η εκκλησία της Κάτω Ποταμιάς είναι αφιερωμένη στην Παναγία, κτίστηκε το 1871 και θεωρείται θαυματουργή από τους κατοίκους του νησιού.
Το σημαντικότερο από τα περίπου 37 ξωκλήσια της περιοχής είναι ο Άγιος Μάμας, στη θέση Μητροπούλου, στο δρόμο για Φιλώτι. Πρόκειται για βυζαντινή εκκλησία του 10ου αιώνα με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, αφιερωμένη στον Άγιο Μάμα που θεωρείται προστάτης των βοσκών.
Εκτός όμως από τα μνημεία της η ευρύτερη περιοχή της Ποταμιάς προσφέρεται και για απολαυστικές πεζοπορίες σε καταπράσινο περιβάλλον.
Οι μόνιμοι κάτοικοι της Ποταμιάς σήμερα είναι περίπου 350 και ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το χωριό φημίζεται για τα γλυκά του κουταλιού, τα εξαιρετικά τυριά του και το κρασί του, ενώ ονομαστή για το περιβάλλον και τους μεζέδες της είναι και η ταβέρνα που λειτουργεί στην Άνω Ποταμιά.
Οδηγίες Πρόσβασης Η Ποταμιά απέχει περίπου 9 χλμ από την Χώρα με την οποία συνδέεται με το κεντρικό οδικό δίκτυο, Χώρα – Γαλανάδο – Ποταμιά – Χαλκί. Σαγκρί
Κτισμένο σε εύφορο οροπέδιο στο δυτικό τμήμα του νησιού, το Σαγκρί, είναι ένα από τα πιο όμορφα χωριά της Νάξου.Το όνομά του, προέρχεται από παραφθορά του Saint Croix, που είναι η γαλλική ονομασία του διπλανού μοναστηριού του Τίμιου Σταυρού (πύργος Μπαζαίου), ενός από τα πολλά αξιοθέατα της περιοχής.
Το σημαντικότερο ωστόσο αξιοθέατο της ευρύτερης περιοχής είναι ο αρχαιολογικός χώρος του Γύρουλα με τον πρόσφατα αναστηλωμένο ναό της Δήμητρας, που απέχει μόλις 4 χλμ από το Σαγκρί.
Εκτός όμως από τα γύρω αξιοθέατα και το ίδιο το χωριό, που αποτελείται από το Άνω Σαγκρί και το Κάτω Σαγκρί (διατηρητέος οικισμός), είναι γνωστό για την καταπληκτική αρχιτεκτονική του.
Στο Άνω Σαγκρί αξίζει να επισκεφθείτε το εντυπωσιακό πρώην μοναστήρι του Αγίου Ελευθερίου, με τον πυργοειδή ναό, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτούργησε και σαν κρυφό σχολειό, ενώ σήμερα στεγάζει Λαογραφικό μουσείο.
Στο Κάτω Σαγκρί βρίσκονται τα ερείπια δύο Ενετικών πύργων, ενώ ένας τρίτος, ο Πύργος του Παλαιολόγου του 1699, σήμερα ανακαινισμένος και κατοικήσιμος, απέχει περίπου 20 λεπτά από το χωριό.
Πολύ αξιόλογες είναι και οι βυζαντινές εκκλησίες της περιοχής από τις οποίες ξεχωρίζουν η Παναγία Ορφανή δίπλα στον πύργο του Παλαιολόγου, η Παναγία Αρκουλιώτισσα, η Παναγία Καλορίτισσα, ο Άγιος Αρτέμιος, ο Άγιος Νικόλαος και πολλές ακόμα.
Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού σήμερα είναι περίπου 350 και ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία κυρίως αγελάδων.
Μέσα στο χωριό λειτουργούν καφενεία και ταβέρνες με σπιτικό φαγητό και εκλεκτά προϊόντα τοπικής παραγωγής, ενώ πανηγύρια στο Σαγκρί γίνονται το Δεκαπενταύγουστο, την 1η Ιουλίου των Αγίων Αναργύρων και στις 8 Νοεμβρίου των Ταξιαρχών.
Ξακουστές είναι και παραλίες της περιοχής, όπως ο Ορκός και η Μικρή Βίγλα, παράδεισος για τους λάτρεις του wind surfing και του kite surfing, το Καστράκι, η Γλυφάδα αλλά και οι όμορφες αμμουδιές στο Αλυκό με το υπέροχο κεδροδάσος.
Οδηγίες Πρόσβασης Το Σαγκρί απέχει 11 χλμ από τη Χώρα με την οποία συνδέεται με κεντρικό οδικό δίκτυο. -
Όμορφο σαν ζωγραφιά, το χωριό Ακάδημοι, βρίσκεται περίπου στο κέντρο του εύφορου κάμπου της Τραγαίας.Τα γραφικά σπιτάκια του, κτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, έχουν πολύχρωμους κήπους με πηγάδια, ενώ σήμα κατατεθέν του χωριού είναι ο επιβλητικός πύργος του Μαρκοπολίτη στην είσοδό του, ένας από τους ελάχιστους πύργους στη Νάξου που δεν κτίστηκε από Ενετούς.
Στους Ακαδήμους είχε έδρα το Ελληνικό Σχολείο Χαλκείου, στο οποίο υπηρέτησε ως Σχολάρχης ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος, ιδρυτής του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στα αξιοθέατα του χωριού ανήκουν και οι δύο νερόμυλοι των Μπαρότση και Γκούφα, ένα παραδοσιακό ελαιοτριβείο, καθώς και η βυζαντινή εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, που είναι η πολιούχος του χωριού, και γιορτάζει κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου.
Σκαδό
Το Σκαδό είναι ένα μικρό παραδοσιακό χωριό της ορεινής Νάξου, κτισμένο αμφιθεατρικά στις ανατολικές πλαγιές του όρους Κόρωνος.Με όμορφα δίπατα σπίτια, και κυριολεκτικά πνιγμένο στο «πράσινο», λέγεται ότι χρωστάει το όνομά του στις πολλές συκιές που υπήρχαν στην περιοχή («συκιά=ισκάς-ισκάδο-Σκαδό»).
Το Σκαδό ανήκει στα σμυριδοχώρια του νησιού, οι κάτοικοί του, δηλαδή, έχουν «μερίδιο» στα ορυχεία σμύριδας και εργάζονται σ’ αυτά. Δεν είχαν ποτέ μεγάλη αγροτική παραγωγή, ούτε ανεπτυγμένη κτηνοτροφία και γι’αυτό την περίοδο της Κατοχής, όταν τα ορυχεία έκλεισαν, πολλοί πέθαναν από την πείνα.
Σήμερα το χωριό έχει περίπου 120 μόνιμους κατοίκους και αρκετά εγκαταλελειμμένα σπίτια, αλλά τα καλοκαίρια ζωντανεύει, γεμίζει κόσμο, και γίνεται μια όμορφη όαση δροσιάς και χαλάρωσης.
Στα αξιοθέατά του ανήκουν το παλιό ελαιοτριβείο στο κέντρο του χωριού για το οποίο γίνονται προσπάθειες να λειτουργήσει σαν εκθεσιακός χώρος, η εκκλησία της Παναγίας που λέγεται ότι κτίστηκε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, και γιορτάζει με μεγάλο πανηγύρι την παραμονή και ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, καθώς και η πολύ ενδιαφέρουσα Λαογραφική Συλλογή της Μαριγώς Πιτταρά.
Βρίσκεται στις αίθουσες και στην αυλή ενός κτιρίου στο χωριό και περιλαμβάνει έπιπλα, ξύλινα και σιδερένια εργαλεία, όπλα, πήλινες κυψέλες, είδη οικιακής χρήσης, τοπικές ενδυμασίες, κεντήματα, καθώς και αντικείμενα προετοιμασίας και παραγωγής οίνου και τυριού.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο οικισμός Σκαδό βρίσκεται επί του ανατολικού οδικού άξονα Σταυρός Κεραμωτής – Απόλλωνας Νάξου και απέχει περίπου 38 χιλιόμετρα από την πόλη της Νάξου. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα πάρκινγκ Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία όλο το χρόνο με συχνότερα δρομολόγια το καλοκαίρι. Τσικαλαριό και Χείμαρος
Το Τσικαλαριό μαζί με το Χείμαρρο, είναι δύο μικρά χωριά με κοινή ενορία και δημοτικό σχολείο, που αποτελούν τον οικισμό της Ζωοδόχου Πηγής στο λεκανοπέδιο της Τραγαίας.Η ιστορία τους φαίνεται ότι είναι στενά συνδεδεμένη με το Απάνω Κάστρο, κτισμένο στα δυτικά των οικισμών, που υπήρξε σημαντικό οχυρό από την αρχαιότητα μέχρι την Ενετοκρατία.
Λέγεται μάλιστα ότι το Τσικαλαριό ήταν το εργαστήρι κατασκευής πήλινων σκευών των κατοίκων του κάστρου, εξ’ ου και το όνομα του (τσικάλι = πήλινο μαγειρικό σκεύος).
Το τοπωνύμιο Χέιμαρρος προέρχεται από το ποτάμι που ρέει τον χειμώνα και την άνοιξη δίπλα στο χωριό.
Στην είσοδο του χωριού στο Τσικαλαριό, δίπλα στη φημισμένη παλιά πηγή βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, του 6ου αιώνα, με σπάνιες τοιχογραφίες.
Ένα μονοπάτι που ξεκινάει από το Τσικαλαριό οδηγεί σε ένα από τα πιο εντυ- πωσιακά μνημεία της Νάξου, το Απάνω Κάστρο. Κτισμένο στη βραχώδη κορυφή ενός λόφου, με καταπληκτική θέα προς τη θάλασσα, υπήρξε αμυντικό οχυρό από την αρχαιότητα μέχρι την Ενετοκρατία.
Τα απομεινάρια του τεράστιου τείχους µε τους μεγάλους ορθογώνιους λίθους, που διακρίνονται στο λόφο, ανήκουν προφανώς στην κλασσική εποχή, ενώ το κάστρο που φαίνεται σήμερα το έκτισαν οι Ενετοί περίπου στα μέσα του 13ου αιώνα, και το ονόμασαν Απάνω, για να το ξεχωρίζουν από το Κάτω Κάστρο της Χώρας.
Λίγο βορειότερα από το χωριό στέκει το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Παχωμίου, γνωστού και ως Άϊ Παχύ, γιατί από τη μαρμάρινη κουλούρα που κρέμεται από το υπέρθυρό του, περνούσαν κάποτε τα αδύνατα παιδιά για να παχύνουν.
Οι μόνιμοι κάτοικοι και των δύο χωριών είναι περίπου 200 και ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Οδηγίες Πρόσβασης Βρίσκεται στο κεντρικό οδικό δίκτυο Χώρα – Ποταμιά – Τσικαλαριό. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος στάθμευσης Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία Φιλώτι
Απλωμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές δύο λόφων στους πρόποδες του Ζα, στέκεται το Φιλώτι, το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο χωριό της Νάξου.Πολύβουο και ζωντανό, με 1.800 μόνιμους κατοίκους που αγαπούν με πάθος το χωριό τους και τις παραδόσεις τους, το Φιλώτι αποτελεί σήμερα μία από τις υγιέστερες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές εστίες της ελληνικής περιφέρειας.
Η ονομασία Φιλώτι προέρχεται από την αρχαία εποχή και μάλλον έχει ιωνική προέλευση.
Το χωριό αποτελείται από τρεις μικρότερους οικισμούς, το Ραχίδι, τον Κλέφαρο και το Λιοίρι.
Εντυπωσιακά είναι τα γύρω βουνά που κάνουν κύκλο γύρω από το χωριό, αφήνοντας δυο ανοίγματα: το δυτικό που επιτρέπει την επικοινωνία με το λεκανοπέδιο της Τραγαίας και το νότιο που οδηγεί στον ζωτικό χώρο του χωριού, που έχει ως κύρια δραστηριότητα την κτηνοτροφία (στην περιοχή εκτρέφονται γύρω στα 60.000 αιγοπρόβατα).
Το Φιλώτι είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα ζωντανού και πολιτιστικά πλούσιου χωριού, πράγμα που επιβεβαιώνει και η πρώτη εικόνα που έχει ο επισκέπτης περπατώντας από την είσοδο μέχρι την κεντρική πλατεία του χωριού.
Αριστερά και δεξιά του δρόμου είναι διάσπαρτα πολιτιστικά κέντρα και άλλα πολιτιστικά αξιοθέατα. Ξεχωρίζουν το μαρμάρινο, αρχαιόσχημο αθλοθέατρο «Μανώλης Ψαρράς», το Ηρώον με τα 100 ονόματα πεσόντων Φιλωτιτών, το Δημοτικό Σχολείο, καθώς και το Πολιτιστικό Κέντρο του Συλλόγου Φιλωτιτών, όπου στεγάζεται η Βιβλιοθήκη Ανωμερίτη, η Κινηματογραφική Λέσχη καθώς και η Λέσχη Ανάγνωσης Βιβλίου.
Γύρω από την κεντρική πλατεία του χωριού, τη Γέφυρα, βρίσκονται καφενεία, μεζεδοπωλεία, εστιατόρια και πολλά άλλα εμπορικά καταστήματα, ενώ στο κέντρο της δεσπόζει εντυπωσιακός αιωνόβιος πλάτανος.
Ο πλακόστρωτος δρόμος αριστερά της πλατείας οδηγεί στη μία από τις δύο γειτονιές του χωριού, τον Κλέφαρο. Εδώ βρίσκεται η όμορφη εκκλησία της Παναγίας Φιλωτίτισσας και λίγο πιο κάτω, υψώνεται ο πύργος του Μπαρότση, επιβλητικό κατάλοιπο της πολύχρονης φραγκοκρατίας στο νησί.
Δίπλα στον πύργο υπάρχει μαρμάρινη βρύση με εντοιχισμένη, από τα χρόνια του Όθωνα, μαρμάρινη επιγραφή ενώ νότια του πύργου, ξεκινούν οι ανηφοριές για την άλλη μεγάλη γειτονιά του χωριού, το Ραχίδι.
Στα αξιοθέατα του χωριού ανήκει επίσης και το Μουσείο Συλλογής Ελληνικών Νομισμάτων του Νικόλα Μουστάκη, που στεγάζεται σε ένα πολύ
προσεγμένο χώρο στον κεντρικό αυτοκινητόδρομο.Στην περιοχή γύρω από το Φιλώτι αξίζει να επισκεφθεί κανείς τη γραφική βρύση των Αριών και το σπήλαιο του Ζα στην πλαγιά του βουνού, τον εντυπωσιακό Πύργο του Χειμάρρου στο δρόμο για Καλαντό, καθώς και τα αμέτρητα βυζαντινά εξωκλήσια που βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή.
Οι λαϊκές παραδόσεις είναι πολύ ζωντανές στο Φιλώτι.
Διατηρούνται τα πανάρχαια έθιμα των Χοιροσφαγίων, του Κλύδωνα και της Πληθερής. Το χωριό φιλοξενεί και το μεγαλύτερο πανηγύρι της Νάξου με χορούς και παραδοσιακά ναξιώτικα βιολιά, που γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο που γιορτάζει η εκκλησία της Παναγιάς της Φιλωτίτισσας, (αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου). Το πανηγύρι κρατάει τρεις ολόκληρες μέρες.
Επίσης στο χωριό γίνονται συχνά ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις που φιλοξενούνται στις αίθουσες του Πολιτιστικού Κέντρου, στο Παλιό Σχολείο, στην αίθουσα εκδηλώσεων ΕΠΑΛ, καθώς και στο Αθλοθέατρο «Μανώλης Ψαρράς» και τα προαύλια της εκκλησίας και του Δημοτικού Σχολείου.
Το Φιλώτι φημίζεται για τα εξαιρετικής ποιότητας κτηνοτροφικά του προϊόντα, όπως αρνίσιο και κατσικίσιο κρέας, κεφαλοτύρι, ανθότυρο, ξυνότυρο, αρσενικό και μυζήθρα, ενώ στο χωριό λειτουργεί και γυναικείος συνεταιρισμός που φημίζεται για τα γλυκά του κουταλιού.
Οδηγίες Πρόσβασης Το Φιλώτι απέχει 18 χλμ από τη Χώρα με την οποία συνδέεται με κεντρικό οδικό δίκτυο. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος για στάθμευση Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με τακτικά δρομολόγια. Χαλκί
Αντικρίζοντας κανείς την Τραγαία, ερχόμενος από το λιμάνι της Νάξου, μένει έκπληκτος από την αλλαγή του σκηνικού. Το απέραντο γαλάζιο, οι αμμουδερές παραλίες και το ξερό κυκλαδίτικο τοπίο, δίνει ξαφνικά τη θέση του σ’ ένα καταπράσινο κάμπο.Αιωνόβιες ελιές, πλατάνια, βελανιδιές, αμπέλια, οπωροφόρα δέντρα, τριγυρισμένα από πανύψηλα βουνά. Ανάμεσα τους οκτώ πανέμορφα χωριά πού έχουν έδρα τους το Χαλκί, το ομορφότερο από όλα.
Για το όνομά του, μια λαϊκή παράδοση λέει τα εξής: «έφεραν στο χωριό, οι Ενετοί, μια οικογένεια, το επάγγελμά τους ήτανε χαλκείς, δηλαδή χαλκωματάδες, γανωτζήδες, και έτσι ονομάστηκε Χαλκί». Γεγονός ωστόσο είναι ότι το Χαλκί μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, υπήρξε εμπορικό κέντρο ολόκληρης της ορεινής Νάξου και ήταν πλούσιο και πολυάνθρωπο, χάρη στη θέση του που ήταν κόμβος όλων των δρόμων του νησιού.
Σήμερα η αλλοτινή ευημερία δεν υπάρχει πιά, τη μαρτυρούν όμως περήφανα τα θαυμάσια νεοκλασσικά αρχοντικά του, με τα μεγάλα μπαλκόνια, τις γιρλάντες στις στέγες και τις πλακόστρωτες αυλές.
Τα αξιοθέατά του ξεχωριστά, όπως και ολόκληρο το χωριό, περιλαμβάνουν την σημαντική εκκλησία της Παναγίας της Πρωτόθρονης που λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1052, τον επιβλητικό πύργο Μπαρότσι του 17ου αιώνα, αλλά το όμορφο αρχοντικό που στεγάζει την ιστορική ποτοποιεία Βαλληνδρά, δημιουργό του περίφημου κίτρου της Νάξου.
Τα τελευταία χρόνια το Χαλκί έχει αποκτήσει και μια πολύ ενδιαφέρουσα αγορά που μεταξύ των άλλων περιλαμβάνει, γκαλερί έργων τέχνης, εστιατόριο με ξεχωριστές γεύσεις και ένα πολύ όμορφα διαμορφωμένο χώρο για καφέ, γλυκό και σνακ στην πλατεία του χωριού.
Η ευρύτερη περιοχή της Τραγαίας έχει χαρακτηριστεί «Μυστράς του Αιγαίου» κι όχι αδικαιολόγητα. Μέσα στον απέραντο ελαιώνα βρίσκονται περίπου 30 σημαντικές βυζαντινές εκκλησιές με σπάνιες τοιχογραφίες, επιγραφές και γλυπτά. Μερικές από αυτές είναι η Παναγία Δροσιανή, ο Άγιος Γεώργιος Διασορίτης, η Παναγία Δαμιώτισσα, ο Άγιος Ιωάννης στο Κεραμί, οι Άγιοι Απόστολοι Μετοχίου κ.α.
Απρίθανθος
Το χωριό Απύρανθος , ή το τ’Απερτάτου στην τοπική διάλεκτο, είναι χτισμένο στους πρόποδες του βουνού. Φανάρι , σε υψόμετρο 600μ. Και 28χλμ. Από την πρωτεύουσα της Χώρας στη Νάξο .Οι βενετσιάνικοι πύργοι, τα όμορφα, παλιά διώροφα σπίτια, τα πλακόστρωτα μαρμάρινα σοκάκια με αψίδες πάνω τους, οι γραφικές πλατείες και η ποιητική διάθεση των Απιρτανθίων συνδυάζονται για να δημιουργήσουν μια σπάνια ατμόσφαιρα στα Κυκλαδονήσια.
Οι κάτοικοί του θεωρούνται ότι έχουν προέλθει σε μεγάλο βαθμό από άλλες περιοχές (π.χ. Κρήτη, Μικρά Ασία) και το τοπικό γλωσσικό καθεστώς του Απειράνθου , τα μυαλά και τα έθιμα είναι αρκετά διαφορετικά από τα άλλα χωριά της Νάξου .
Αυτή η μικρή αλλά ιδιαιτέρως ενεργητική κοινότητα έχει αναπτυχθεί διατηρώντας το τοπικό της χρώμα σε μεγάλο βαθμό αναλλοίωτη, η βιβλιοθήκη του Νίκου Ν. Γλέζου είναι η μεγαλύτερη στις Κυκλάδες και διαθέτει μερικά πολύ ενδιαφέροντα μουσεία και έναν γυναικείο υφαντουργικό συνεταιρισμό.
Η είσοδος στο χωριό διαθέτει τον εντυπωσιακό πύργο Zevgolis (17ος αιώνας), χτισμένος πάνω σε βράχο. Είναι επίσης το σημείο εκκίνησης για μια περιήγηση στα μαρμάρινα σοκάκια, πριν τελειώσετε στην πλατεία με τα καφέ.
Η εκκλησία της Παναγίας της Απερνατίτισσας, χτισμένη τον 18ο αιώνα, έχει επιβλητική παρουσία στον κεντρικό δρόμο. Ο Απύρανθος έχει πολλά ενδιαφέροντα μουσεία.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο φιλοξενεί κυρίως ευρήματα πρωτοκυκλαδικής περιόδου, τα Γεωλογικά Μουσεία έχουν μερικά σπάνια και μοναδικά αντικείμενα από τα 2.000 περίπου εκθέματα, η Φυσική Ιστορία του Μουσείου περιλαμβάνει μια συλλογή της πανίδας, της χλωρίδας και ενός μικρού ενυδρείου της περιοχής, ενώ το Λαογραφικό Μουσείο παρουσιάζει παραδοσιακά υφάσματα, κεντήματα και εργαλεία. Επίσης, δεν πρέπει να χάσετε το μικρό Μουσείο Τέχνης Παιδικής Τέχνης του Αιγαίου, το οποίο ασχολείται με τη σχέση των παιδιών με τα παιχνίδια και άλλα, από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
Αξίζει επίσης να επισκεφθείτε την εκκλησία της Αγίας Κυριακής, η οποία χρονολογείται στην εποχή της Εικονομαχίας (9ος αιώνας) και είναι ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία στα Βαλκάνια.
Οδηγίες για την πρόσβαση Μια τακτική υπηρεσία λεωφορείων συνδέει τον Απείρανθο με τη Χώρα, μέσω των Γαλανάδων, της Χάλκης και του Φιλότι. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στο τερματικό σταθμό ΚΤΕΛ στη Χώρα, τηλ. 2285022291. Στάθμευση Υπάρχουν δύο κύριοι χώροι στάθμευσης στο χωριό, στην Παναγιά (απέναντι από το νεκροταφείο) και στην Ψαρή Πλάκα, καθώς και σε δύο δευτερεύουσες. Απόλλωνας
Ο Απόλλωνας είναι το επίνειο της Κωμιακής, στα βορειοανατολικά παράλια της Νάξου.Κατοικημένος από την αρχαιότητα, κυρίως εξ’ αιτίας του αρχαίου λατομείου μαρμάρου που εκτείνεται δυτικά και βόρεια του οικισμού, είναι γνωστό ότι υπήρξε το λιμάνι απ’ όπου μεταφέρονταν τα μάρμαρα εκτός Νάξου, σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας των αρχαίων λατομείων. Ο τεράστιος κούρος του Απόλλωνα, κείτεται ακόμα μερικά μέτρα πριν από την είσοδο του χωριού, ενώ απομεινάρια του αρχαίου λιμανιού έχουν βρεθεί στη θέση «Μάρμαρα».
Αξιοθέατο της ευρύτερης περιοχής του Απόλλωνα αποτελούν επίσης και τα ερείπια του προϊστορικού κάστρου του Καλογέρου, που υψώνεται στη βουνοκορφή πάνω από τον όρμο.
Σήμερα ο Απόλλωνας, είναι ο πιο ανεπτυγμένος τουριστικά οικισμός της βόρειας Νάξου. Με γραφικά άσπρα σπιτάκια που απλώνονται πίσω από μια όμορφη αμμουδερή παραλία, αλλά και αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, ταβέρνες και καφέ, προσφέρεται για χαλαρωτικές διακοπές αλλά και για εξερεύνηση της γύρω περιοχής που είναι γεμάτη από μοναδικά αξιοθέατα.
Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Ιωάννης που γιορτάζει κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου, οπότε και τελείται θεία λειτουργία. Την παραμονή της γιορτής, στις 28 Αυγούστου, τελείται εσπερινός και ακολουθεί περιφορά της εικόνας, ενώ αργότερα στήνεται παραδοσιακό πανηγύρι στις ταβέρνες του χωριού.
Επίσης στον Απόλλωνα, κάθε χρόνο στις 28 Ιουνίου, γίνεται και η Γιορτή του Ψαρά, με εσπερινό στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, ευλογία των υδάτων και των καϊκιών, και στη συνέχεια με παραδοσιακό πανηγύρι.
Οδηγίες Πρόσβασης Ο Απόλλωνας συνδέεται με τη Χώρα Νάξου και με όλα τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής με τον δυτικό άξονα Χώρα – Εγγαρές – Απόλλωνας και με τον κεντρικό άξονα Χώρα – Σταυρός Κεραμωτής – Απόλλωνας. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει χώρος για στάθμευση. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με αρκετά καθημερινά δρομολόγια, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. -
Αρχαιολογικοί χώροι και Μουσεία
-
Στις περιοχές Μπαρού και Καμίνια έχουν αποκαλυφθεί έπειτα από επίπονες ανασκαφικές εργασίες η είσοδος και η έξοδος (αντίστοιχα) της υπόγειας σήραγγας του αρχαίου υδραγωγείου.
Πρόκειται για ένα σπουδαίο τεχνικό έργο που κατασκευάστηκε ήδη στην πρώτη φάση του υδραγωγείου (τον ύστερο 6ο π.Χ. αι.).
Επιλέχθηκε η δυσκολότερη λύση της διάνοιξης σήραγγας (αντί να ακολουθήσει το υδραγωγείο την απλούστερη φυσική έξοδο της μικρής λεκάνης του νερού προς την κοιλάδα των Μελάνων) προκειμένου να αξιοποιηθεί από το υδραγωγείο εκτός του νερού των πηγών του Φλεριού που βρίσκεται στην αφετηρία του, και το νερό της πηγής των Καμπόνων –η τελευταία βρίσκεται κοντά στην έξοδο της σήραγγας.
Η σήραγγα έχει μήκος περίπου 220μ. και ύψος 1,60-1,40μ. (σε όσο τμήμα της ερευνήθηκε).
Το νερό έρεε στον πυθμένα της εντός αύλακας καλυμμένης με πλάκες, ώστε η σήραγγα να είναι επισκέψιμη.
Κατά την εποχή της Ρωμαιοκρατίας στην είσοδο και την έξοδο κατασκευάστηκαν δύο μεγάλα φρέατα συγκέντρωσης και καθαρισμού του νερού (σωζόμενου ύψους 3,70μ. περίπου) καθώς επίσης κτιστές, θολωτές κατασκευές που συνέδεαν τα φρέατα με τα σημεία αρχής και τέλους της σήραγγας στο φυσικό βράχο.
Όλο το εικοσιτετράωρο 
Φλεριό, Μέλανες 
22850 62229, 22850 22725 
22850 22725 
Δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης - Το ΚΤΕΛ Νάξου πραγματοποιεί δρομολόγια έως το χωριό Μύλοι (περίπου 300μ πριν τον αρχαιολογικό χώρο).
- Η περιοχή Μπαρού συνδέεται μέσω συστήματος παλαιών μονοπατιών με τα γειτονικά χωριά Κουρουνοχώρι και Μύλοι.
- Ολοκληρωμένο σύστημα μονοπατιών με ευανάγνωστη σήμανση οδηγεί από το δημόσιο δρόμο στην είσοδο και έξοδο της σήραγγας.
Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα στάθμευσης σε άνοιγμα του δημόσιου δρόμου. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με ειδικές ανάγκες.
-
Στη θέση Ύρια, νότια της πόλης της Νάξου, στο κέντρο της εύφορης υγρής κοιλάδας του Λιβαδιού, λειτούργησε από τον 14o π.Χ. αι. έως και την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας ένα από τα σπουδαιότερα ιερά της πόλεως των Ναξίων, αφιερωμένο στο Διόνυσο και ενδεχομένως και σε μια γυναικεία θεότητα της φύσης.
Η λατρεία από τη Μυκηναϊκή εποχή (14ος π.Χ. αι.) έως τη Μεσογεωμετρική περίοδο (800-750 π.Χ.) ήταν υπαίθρια. Ακολούθησε η οικοδόμηση τεσσάρων διαδοχικών κτηρίων, στην ίδια θέση και με τον ίδιο προσανατολισμό, τα οποία εξυπηρέτησαν τις διαρκείς και ολοένα αυξανόμενες ανάγκες των πιστών σε μια περιοχή με εξαιρετικές γεωμορφολογικές δυσκολίες λόγω του ελώδους χαρακτήρα της.
Σήμερα έχει αποκατασταθεί στα πλαίσια ερευνητικού προγράμματος του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο του Μονάχου, η τελευταία φάση, ο μνημειώδης ναός της Αρχαϊκής εποχής (580π.Χ.).
Οι ναοί των Υρίων τεκμηριώνουν με μοναδική πληρότητα τη γέννηση της μαρμάρινης νησιωτικής ελληνικής αρχιτεκτονικής.
Ο ναός αυτός μετατράπηκε σε χριστιανική Βασιλική στο 5ο-6ο μ.Χ. αιώνα. Οι αλλεπάλληλες πλημύρες είχαν ως συνέπεια την εγκατάλειψή της και τη μεταφορά της λατρείας στο γειτονικό ναό του Αγίου Γεωργίου.
Τις ανάγκες των πιστών εξυπηρετούσε εστιατόριο –η παλαιότερη οικοδομική του φάση χρονολογείται στην πρώιμη Αρχαϊκή εποχή – που αντικαταστάθηκε από μεγαλύτερα κτήρια κατά τους Κλασικούς χρόνους και τη Ρωμαιοκρατία.
Μικρό δείγμα των κινητών ευρημάτων που απεκάλυψε η πολύχρονη ανασκαφική έρευνα στην περιοχή εκτίθεται στο κτήριο της Μουσειακής Συλλογής.
Καθημερινά εκτός Δευτέρας 08:30 – 15:00 22850 42325, 22850 22725 22850 227285 Η είσοδος είναι δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης Μόνο με ιδιωτικό μέσο μεταφοράς. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει διαμορφωμένος χώρος στάθμευσης πριν την είσοδο στον αρχαιολογικό χώρο. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δυνατότητα πρόσβασης για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Στην ευρύτερη περιοχή του Φλεριού έχει εντοπιστεί ένας από τους δύο σημαντικότερους πυρήνες εξόρυξης ναξιακού μαρμάρου στην αρχαιότητα (ο δεύτερος βρίσκεται στην περιοχή Απόλλωνας).
Η περιοχή βρίθει καταλοίπων λατόμευσης (χαρακτηριστικά ίχνη αρχαίων λατομιών, όπως φάλκες, ορθογώνιες οπές σφηνών, σειρές μικρών κυκλικών οπών από βελόνι, πληθώρα λατύπης) και κυρίως, φιλοξενεί δύο ημίεργα ανδρικά γυμνά αγάλματα (κούρους) υπερφυσικών διαστάσεων, τα οποία χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 6ου αι. π.Χ.
Τέτοιου μεγέθους έργα στην αρχαιότητα δουλεύονταν χονδρικά στο λατομείο (για να μην καταστραφεί κατάτη μεταφορά η τελική επιφάνειά τους) και ολοκληρώνονταν στον τόπο προορισμού τους.
Και στις δύο περιπτώσεις είναι προφανές ότι κατά τη μεταφορά τους από τις πλαγιές του λατομείου προς την κοιλάδα του ποταμού κάποιο ατύχημα έγινε αφορμή να σπάσει τμήμα τους (στον κούρο στο Φαράγγι στα σκέλη, στον κούρο στο Φλεριό στο δεξιό πόδι) με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθούν.
Η ατυχής έκβαση της μεταφοράς τους αναδεικνύει εύγλωττα τις δυσκολίες και την αγωνία των λατόμων της εποχής, που αναζητούσαν στο γειτονικό ιερό στις πηγές του Φλεριού στο πρόσωπο των γιγάντων Ώτου και Εφιάλτη παραστάτες στο επίπονο έργο τους.
Όλο το εικοσιτετράωρο Φαράγγια και Φλεριό 22850 62229, 22850 22725 22850 22725 Η είσοδος είναι δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης To ΚΤΕΛ Νάξου πραγματοποιεί δρομολόγια έως το χωρικό Μύλοι (περίπου 800μ πριν τον αρχαιολογικό χώρο). Υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα μονοπατιών με ευανάγνωστη σήμανση που οδηγεί από την κοίτη στου ποταμού στα αγάλματα. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει διαμορφωμένο parking. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με ειδικές ανάγκες.
-
Το εντυπωσιακότερο θέαμα στο αρχαίο λατομείο του Απόλλωνα είναι ένας μισοτελειωμένος τεράστιος κούρος γνωστός ως κούρος του Απόλλωνα.
Το άγαλμα χρονολογείται στον 6ο αιώνα πΧ, είναι πάνω από 10 μέτρα και οι γνώμες διίστανται για το εάν παριστάνει το θεό Απόλλωνα ή το θεό Διόνυσο.
Το γεγονός ότι την ίδια εποχή που έχει χρονολογηθεί είχε ξεκινήσει η κατασκευή του γιγάντιου ναού του Απόλλωνα στην Θέση Πορτάρα, εγείρει ερωτήματα για το εάν συνδέεται με κάποιο τρόπο με το συγκεκριμένο ναό.
Το άγαλμα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ είτε γιατί ράγισε και δεν ήταν δυνατή η αποκατάστασή του, είτε γιατί για κάποιους λόγους ακυρώθηκε ή δεν πληρώθηκε η παραγγελία του.
Όλο το χρόνο Απόλλωνας Δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης Ο Κούρος του Απόλλωνα βρίσκεται πολύ κοντά στον Απόλλωνα και οδηγεί εκεί μονοπάτι που ξεκινάει από τον οικισμό.
-
Ο Μυκηναϊκός Τάφος της Χωστής, είναι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία στην περιοχή της Κωμιακής.
Πρόκειται για έναν από τους τρεις μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στις Κυκλάδες – οι άλλοι δύο είναι της Αγίας Θέκλας στην Τήνο και των Αγγελικών της Μυκόνου.
Αποτελείται από ένα ταφικό θάλαμο, κυκλικό, κτισμένο με ογκολίθους τοποθετημένους εκφορικά, δηλαδή σε οριζόντιες στρώσεις που η κάθε μία εξέχει ελαφρά από την προηγούμενη, έτσι ώστε να δημιουργείται θόλος. Οι ογκόλιθοι συγκρατούν ο ένας τον άλλο με το βάρος τους, χωρίς συνδετικό υλικό.
Ο θάλαμος έχει εσωτερική διάμετρο στη βάση 3,30 μ. και ύψος 2,40 μ. Η οροφή κλείνει με μια μεγάλη πλάκα και η είσοδος του τάφου βρίσκεται στην ανατολική πλευρά όπου καταλήγει μικρός δρόμος με κτιστές πλευρές.
Μετά την ταφή, η θόλος και ο δρόμος είχαν σκεπαστεί με τύμβο από χώμα, ωστόσο ο τάφος συλήθηκε και το άνοιγμα στη νότια πλευρά οφείλεται πιθανότατα στους αρχαιοκάπηλους.
Δυστυχώς, η σύληση του τάφου εξαφάνισε πολύτιμα στοιχεία, γι’ αυτό η ακριβής χρονολόγησή του παραμένει υποθετική, και τοποθετείται γύρω στο 1300 π.Χ.
Ο θολωτός τάφος της Χωστής παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της σπανιότητάς του στις Κυκλάδες, αλλά και της θέσης του, σ’ αυτή την ορεινή περιοχή, μακριά από το μεγάλο μυκηναϊκό αστικό κέντρο της Χώρας.
Πιθανολογείται ότι πρόκειται για τον τάφο τοπικού άρχοντα του οποίου όμως το όνομα δεν προκύπτει από τα λιγοστά ευρήματα του τάφου, αλλά πιθανώς συνδέεται με το τοπωνύμιο της περιοχής «Αξός», το οποίο με τη σειρά του συνδέεται γλωσσικά με το όνομα «Νάξος», όπου Νάξος ήταν ο πρώτος βασιλιάς του νησιού που ήρθε από την περιοχή της Μικράς Ασίας επί κεφαλής οικιστών.
Το μνημείο επισκέπτονται εκατοντάδες τουρίστες κάθε χρόνο.
Όλο το χρόνο 22850 63248, 6974 474453 Δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης Το μνημείο βρίσκεται περίπου 200 μέτρα έξω από την Κωμιακή με την οποία συνδέεται με βατό μονοπάτι. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει πρόσβαση για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Στους ΝΑ πρόποδες του Απάνω Κάστρου, στη θέση «Αλωνάκια», έχει αποκαλυφθεί νεκροταφείο της γεωμετρικής εποχής (9ος – 8ος αιώνας π.Χ).
Στους κυκλικούς τάφους του νεκροταφείου, βρέθηκαν κεραμικά, χρυσά κοσμήματα, λόγχες και απανθρακωμένοι καρποί που σήμερα εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο της Χώρας.
Στην ίδια τοποθεσία, υπάρχει στητό πέτρινο μνημείο ύψους 3μ (μενίρ), που θεωρείται μοναδικό στη ΝΑ Ευρώπη.
ΤσικαλαριόΟδηγίες Πρόσβασης Υπάρχει μονοπάτι που ξεκινάει από το Τσικαλαριό.
-
Στο κέντρο της κατάφυτης περιοχής του Φλεριού, λίγα μέτρα πάνω από τις πηγές του αρχαίου υδραγωγείου βρίσκεται ιερό αφιερωμένο σε γυναικεία θεότητα της ευφορίας της γης και στους δίδυμους γίγαντες Ώτο και Εφιάλτη.
Εδώ η λατρεία ξεκίνησε περί το 800 π.Χ. και συνεχίστηκε με ένταση έως και τον 6ο π.Χ. αι. και αργότερα με φθίνουσα πορεία.
Το ιερό υπήρξε αγαπημένος τόπος λατρείας των λατόμων που εργάζονταν στα γειτονικά λατομεία μαρμάρου, οι οποίοι αναγνώριζαν στους υπερφυσικής δύναμης αδελφούς τούς προστάτες και βοηθούς τους στο δύσκολο έργο του χειρισμού τεράστιων όγκων μαρμάρου.
Δοκιμές, αποτυχημένα ή ελαττωματικάέργα τους σε μάρμαρο αποτελούν τα συχνότερα αναθήματα σε αυτό.
Η λατρεία της θηλυκής θεότητας τεκμηριώνεται από γυναικεία πήλινα ειδώλια, καθώς και από πληθώρα αντικειμένων σχετιζόμενων με την υφαντική τέχνη, όπως αγνύθες και υφαντικά βάρη – όλα εκτίθενται στη Μουσειακή Συλλογή Μελάνων.
Οι ανασκαφές στο ιερό αποκάλυψαν τρία ιερού χαρακτήρα οικοδομήματα, υπαίθριους χώρους άσκησης χθόνιας λατρείας καθώς και σύστημα βοηθητικών κτηρίων.
Παρά τον ταπεινό χαρακτήρα των κατασκευών αυτών ο μελετητής αναγνωρίζει τα πρώτα βήματα των Ναξίων τεχνιτών προς την κατάκτηση της μνημειώδους αρχιτεκτονικής – π.χ. το μαρμάρινο μονόλιθο κατώφλι με υπέρθυρο και παραστάδες ενός από τα ναϊκά κτίρια, αποτελούν τον πρόδρομο των κλασικών μνημειωδών θυρωμάτων.
Όλο το εικοσιτετράωρο Φλεριό Μελάνων 22850 62229, 22850 22725 22850 22725 Δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης - Το ΚΤΕΛ Νάξου πραγματοποιεί δρομολόγια έως το χωριό Μύλοι (περίπου 500μ πριν τον αρχαιολογικό χώρο).
- Στην περιοχή καταλήγει σύστημα μονοπατιών που την συνδέει με τα γειτονικά χωριά Κουρουνοχώρι και Μύλοι.
- Σύστημα μονοπατιών με ευανάγνωστη σήμανση οδηγεί από τους χώρους στάθμευσης στο ιερό.
Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει διαμορφωμένο parking. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με ειδικές ανάγκες.
-
Τo Ελαιοτριβείο-Μουσείο Εγγαρών είναι ένα πετρόκτιστο κτίριο 100,00m2 αποτελούμενο από δύο χώρους, τον παραδοσιακό με όλα τα τμήματα παραγωγής ελαιόλαδου (λεκάνη με κύλινδρο κολουροκωνικής μορφής, πιεστήριο, μαγγάνι) καθώς και ένα δεύτερο χώρο με έκθεση προϊόντων ελιάς.
Προσφέρεται επίσης οπτικοακουστικό υλικό που αφορά την διαδικασία παραγωγής.
Σύμφωνα με την ένδειξη του πιεστηρίου του Ελαιοτριβείου Εγγαρών, χρονολογείται το 1884, αλλά σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής είναι πολύ παλαιότερο, και πιθανώς να υπήρχε από τις αρχές του 19ου αιώνα. Βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του οικισμού των Εγγαρών, πάνω στον κεντρικό δρόμο και για τον λόγο αυτό είναι εύκολα προσβάσιμο.
Ιούνιος – Αύγουστος 22850 22000 16:00 – 18:00 
info@olivemuseum.com Εγγαρές 
www.olivemuseum.com 22850 24180, 6973 054 801 Δωρεάν
-
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάξου είναι ένα μουσείο εξαιρετικού ενδιαφέροντος με ευρήματα που ψιθυρίζουν ιστορίες χιλιετιών.
Στεγάζεται από το 1973 σε ένα πενταόροφο παλιό αρχοντικό του Κάστρου της Χώρας, την άλλοτε Εμπορική Σχολή όπου φοίτησε για ένα χρόνο και ο Νίκος Καζαντζάκης.
Τα εκθέματά του προέρχονται από την Νάξο και τα γειτονικά νησιά Κέρο, Δονούσα και Κουφονήσια, ενώ χρονολογούνται από την νεότερη Νεολιθική Εποχή (4η χιλιετία π.Χ.) μέχρι τα Παλαιοχριστιανικά χρόνια (6ο αιώνας μ.Χ.)
Πέρα από τα περίφημα ειδώλια της πρωτοκυκλαδικής περιόδου που συγκρίνονται με εκείνα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, οι αρχαιολογικές συλλογές του περιλαμβάνουν επίσης αξιόλογα δείγματα κεραμικής της υστερομυκηναϊκής περιόδου, κτερίσματα από χρυσό, ασήμι και χαλκό, γυάλινα αντικείμενα της ρωμαϊκής περιόδου, γλυπτά, μέρη αγαλμάτων και σαρκοφάγων, ορειχάλκινα όπλα και εργαλεία κ.α.
Στην ατμοσφαιρική ταράτσα του, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του κτηρίου, εντυπωσιάζει το ψηφιδωτό δάπεδο που απεικονίζει ημίγυμνη γυναικεία μορφή που ιππεύει θαλάσσιο τέρας.
Σε ξεχωριστό χώρο του ίδιου κτηρίου, στεγάζεται σήμερα και το Ιστορικό Αρχείο Νάξου.
Το 2011 και το 2012 το Αρχαιολογικό Μουσείου της Νάξου συμμετείχε και διοργάνωσε με επιτυχία εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά και ενήλικες με σκοπό να παρουσιάσει με ένα «φρέσκο» και διασκεδαστικό τρόπο τα μοναδικά Πρωτοκυκλαδικά ειδώλια της συλλογής του.
Καθημερινά εκτός Δευτέρας 08:30 – 15:00 Χώρα Νάξου 22850 22725
-
Ένα από τα γοητευτικότερα αρχοντικά του κάστρου, στη ΒΔ πλευρά του οικισμού είναι το Ενετικό Μουσείο στον πύργο Della Rocca-Barozzi.
Εκεί συνυπάρχουν αρμονικά έπιπλα και αντικείμενα διαφόρων εποχών, κομμάτια που μαρτυρούν πολλά για την ιστορία της Νάξου.
Ο Πύργος ήταν φρουραρχείο επί Ενετών και προξενείο της Βενετίας επί Τουρκοκρατίας. Ανήκει από το 1704 μέχρι σήμερα στην οικογένεια Della Rocca-Barozzi.
Στις μέρες μας, ένα από τα μέλη της οικογένειας, ο κ. Νίκος Καραβίας, ξεναγεί με πολύ χαρισματικό τρόπο τον επισκέπτη στα πολυάριθμα δωμάτια του σπιτιού όπου στεγάζονται έπιπλα και χρηστικά αντικείμενα των χρόνων της ακμής του, όπως επίσης και φορεσιές, όπλα αλλά και πίνακες που απεικονίζουν τον τρόπο ζωής των ευγενών σε προηγούμενους αιώνες.
Άξιες λόγου είναι επίσης και οι μουσικές εκδηλώσεις (τζαζ, κλασικής κιθάρας, πιάνου, κ.ά.), που πραγματοποιούνται στους χώρους του αρχοντικού από τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο, στις οποίες μεταξύ των άλλων συμμετέχουν και ντόπιοι καλλιτέχνες.
Καθημερινά 10:00 – 15:00 & 19:00 – 22:00 Χώρα Νάξου 22850 22837
-
Στεγάζεται σ’ ένα από τα πιο επιβλητικά κτήρια του Κάστρου, ένα περιφερή πύργο με τέσσερα επίπεδα και απίστευτη θέα προς το λιμάνι, που βρίσκεται κοντά στη βορειοδυτική πύλη.
Είναι ο μοναδικός πύργος που σώθηκε από τους (υποτιθέμενους) δώδεκα που προστάτευαν το Κάστρο του Σανούδου.
Τα οικόσημα των Μπαρότση και Κρίσπι, αντίστοιχα στην κύρια είσοδο και στο υπέρθυρο της εσωτερικής θύρας του πύργου, υπενθυμίζουν δύο από τους ιδιοκτήτες του που υπήρξαν αρχικά η οικογένεια των Κρίσπι και στη συνέχεια ο Φραγκόπουλος, ο Ιωσήφ Μπαρότσης και τέλος η οικογένεια Π. Γλέζου.
Οι τελευταίοι τον δώρισαν στο κράτος γι ‘αυτό και είναι γνωστός ως πύργος του Γλέζου ή της Απειραθίτισσας, λόγω της καταγωγής των δωρητών.
Σήμερα το κτήριο, που είναι πλήρως αναστηλωμένο, λειτουργεί σαν βυζαντινό μουσείο των Κυκλάδων και φιλοξενεί μια πολύ αξιόλογη έκθεση βυζαντινής γλυπτικής από τη Νάξο και τις Κυκλάδες της περιόδου από τον 7ο έως τον 12ο αιώνα.
Επίσης προσφέρει πληροφόρηση για τα βυζαντινά μνημεία της Νάξου και άλλων νησιών όπως επίσης και για τον τρόπο δουλειάς του βυζαντινού μαρμαρογλύπτη κλπ.
Καθημερινά εκτός Κυριακής 10:00 – 14:00 Χώρα Νάξου 210 3218075
-
Το Επιτόπιο Αρχαιολογικό μουσείο είναι το μοναδικό στο είδος του μουσείο στην Ελλάδα και ένα από τα ελάχιστα του είδους του στον κόσμο, καθώς δίνει την ευκαιρία στον ενδιαφερόμενο να περιηγηθεί μόνος του στον αρχαιολογικό χώρο και να επισκεφθεί τα αρχαία λείψανα στο ίδιο σημείο όπου αυτά βρέθηκαν κατά την ανασκαφή.
Βρίσκεται στην πλατεία της Μητρόπολης της Νάξου όπου οι ανασκαφές της δεκαετίας του ’80 αποκάλυψαν σημαντικά ίχνη της μυκηναϊκής πόλης της Γρόττας που υπήρξε μία από τις σημαντικότερες του Αιγαίου.
Τμήμα του τείχους της πόλης διατηρείται σε καλή κατάσταση ενώ στη βάση του διακρίνονται μικρά εργαστήρια κατασκευής αγγείων που περιλαμβάνουν πάγκους με άψητα αγγεία, λεκάνες με χρώματα για τη βαφή τους, φούρνους για το ψήσιμό τους κλπ.
Κατά τη γεωμετρική εποχή ο χώρος άλλαξε χρήση και έγινε λατρευτικός.
Δημιουργήθηκε έτσι χωμάτινος ταφικός τύμβος σημαντικών Ναξίων που κατά τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους καλύφθηκε από ιδιωτικές κατοικίες που τον προστάτευσαν.
Τα λείψανα αυτού του ταφικού τύμβου, μια τράπεζα προσφορών με αγγεία, υπάρχουν σήμερα κάτω από την πλατεία.
Από το 1999 ο χώρος έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για το κοινό, διαθέτει κατόψεις και αναπαραστάσεις της αρχαίας πόλης που βοηθούν στην κατανόηση του χώρου, και προσφέρει ένα μοναδικό ταξίδι στο χρόνο.
Καθημερινά εκτός Δευτέρας 08:30 – 15:00 Χώρα Νάξου 22850 22725
-
Βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Απειράνθου, την πλατεία Πλάτσα, και διαθέτει πάνω από 1.200 εκθέματα λαϊκής τέχνης.
Ιδρύθηκε το 1986, με πρωτοβουλία του Μανώλη Γλέζου, στη μνήμη του Απεραθίτη αγωνιστή της Αντίστασης Γιάννη Κατεινά. Όλα τα εκθέματά του είναι δωρεές των κατοίκων του χωριού.
Ο επισκέπτης μπορεί να δει πλούτο από «σύνεργα» για το όργωμα και τη σπορά, για το θέρισμα, το λίχνισμα και τη συγκομιδή του καρπού, και παρασκευής το ψωμιού (από το ζύμωμα μέχρι το ψήσιμο).
Επίσης, στο μουσείο εκτίθενται έπιπλα, οικιακά σκεύη, μουσικά όργανα όπως το ντουμπάκι (τύμπανο), η «τσαμπούνα» (γκάιντα) και το σουβλιάρι (φλογέρα), παραδοσιακές φορεσιές, και κυρίως εξαιρετικά υφαντά που εξυμνούν την τέχνη των γυναικών της Απειράνθου.
Στη διάθεση των επισκεπτών είναι προς αγορά και ενίσχυση του Μουσείου, διάφορα πήλινα αντικείμενα, βιβλία και αντίγραφα έργων ζωγραφικής Απεραθίτων συγγραφέων και καλλιτεχνών και μουσικά cd που περιέχουν κομμάτια της μουσικής παράδοσης του νησιού.
Ιούλιος & Αύγουστος 10:30-19:30(Ιούλ.) / 10:30 – 21:00(Αυγ.) Απείρανθος 22850 61725 Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα πάρκινγκ στην είσοδο του χωριού. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία από τη Χώρα της Νάξου. Το καλοκαίρι τα δρομολόγια είναι πιο συχνά. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Ένας σεμνός χώρος στον κεντρικό πεζόδρομο της Απειράνθου στεγάζει τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της ευρύτερης περιοχής.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Απειράνθου ιδρύθηκε στη δεκαετία του 1960 με πρωτοβουλία των κατοίκων του χωριού φιλοξενώντας αρχικά την αρχαιολογική συλλογή του Μιχάλη Μπογδάνη.
Στη συνέχεια εμπλουτίστηκε από τα ευρήματα των ανασκαφών στην περιοχή, αλλά και από τα ευρήματα των ίδιων των κατοίκων στα κτήματά τους κατά τη διάρκεια γεωργικών εργασιών.
Περιλαμβάνει μαρμάρινες καντήλες και κρατηρίσκους της Πρωτοκυκλαδικής Περιόδου (3000-2700 π.Χ.), κυκλαδικά ειδώλια και αγγεία, γλυπτά, αρχιτεκτονικά μαρμάρινα μέλη, εργαλεία, όπλα κ.ά.
Τα σπουδαιότερα εκθέματά του, λόγω της σπανιότητας τους, θεωρούνται οι δέκα λίθινες πλάκες με βραχογραφήματα σκηνών της καθημερινότητας, που βρέθηκαν στην Κορφή τ’ Αρωνιού, έναν παραλιακό λόφο στα ανατολικά της Νάξου, όπου σύμφωνα με τους αρχαιολόγους υπήρξε μικρό ιερό και παρατηρητήριο.
Καθημερινά εκτός Δευτέρας 08:00 – 15:00 Απείρανθος 22850 61725 22850 61725 Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα πάρκινγκ στην είσοδο του χωριού. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία από τη Χώρα της Νάξου. Το καλοκαίρι τα δρομολόγια είναι πιο συχνά. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Υπάρχει προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Βρίσκεται στο χωριό της Απειράνθου και διαθέτει πολύ αξιόλογες συλλογές δειγμάτων από την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής.
Λειτουργεί από το 1966 και χωρίζεται σε τμήματα θάλασσας και ξηράς.
Περιλαμβάνει ενυδρείο, εξαιρετική συλλογή από όστρακα, σκελετούς δελφινιών, οστά και κρανίο φυσητήρα καθώς και την εντυπωσιακά μεγάλη συλλογή ειδών χλωρίδας που προέρχεται από έρευνα του καθηγητή Δημήτρη Βολιώτη στην υδρολογική λεκάνη του χειμάρρου Περαχωρίτη..
Το μουσείο έχει αναπτύξει σημαντική εκπαιδευτική δράση, διοργανώνοντας και φιλοξενώντας κατά καιρούς συνέδρια και εκδηλώσεις με θέματα σχετικά με τη χλωρίδα, την πανίδα και την οικολογία.
Ιούλιος & Αύγουστος 10:30-19:30(Ιούλ.) / 10:30 – 21:00(Αυγ.) 22850 61725 2,50 € Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα πάρκινγκ στην είσοδο του χωριού. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία από τη Χώρα της Νάξου. Το καλοκαίρι τα δρομολόγια είναι πιο συχνά. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Υπάρχει προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Tο Λαογραφικό Μουσείο Βίβλου στεγάζεται στον ανακαινισμένο χώρο του παλιού ελαιοτριβείου του χωριού.
Στο μουσείο δεσπόζουν οι μυλόπετρες που συνέθλιβαν τον καρπό της ελιάς, ο μεγάλος ξύλινος κοχλίας, καθώς και άλλα εργαλεία του παλαιού ελαιοτριβείου.
Φιλοξενούνται επίσης αντικείμενα μιας παλιάς και άγνωστης στους νεότερους εποχής, που πρόσφεραν απλόχερα οι κάτοικοι του χωριού.
Ο επισκέπτης του μουσείου έχει τη δυνατότητα να δει μια μεγάλη συλλογή από παραδοσιακά οικιακά σκεύη (πήλινα τσουκάλια & τσικαλούδια, φουφού κλπ.), διάφορα αντικείμενα και εργαλεία καθημερινής χρήσης (εργαλεία του τσαγκάρη, της υφάντρας, του τυροκόμου κλπ.), γεωργικά εργαλεία (του ζευγά, του γεωργού, του κτηνοτρόφου κλπ.), παλιές ενδυμασίες, τον αργαλειό και τα εξαρτήματά του, υφαντά, την παλιά νησιώτικη κρεβατοκάμαρα, και πολλά άλλα, τα οποία του δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και εργασίας καθώς και τις καθημερινές συνήθειες των παλαιών κατοίκων του χωριού.
Καθημερινά από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο 10:00 – 14:00 & 18:00 – 20:30 Βίβλος (Τρίποδες) www.tripodesnaxou.gr/tripodes-naxou-laomouseio.htm Δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης Από τον κεντρικό δρόμο Χώρας-Βίβλου, στρίβουμε δεξιά στον δρόμο προς πλάκα (υπάρχει σχετική πινακίδα), συνεχίζουμε ευθεία προς το Δημοτικό Σχολείο, σε 200 μ. περίπου στρίβουμε αριστερά. Το μουσείο βρίσκεται αμέσως δεξιά. Σε διάφορα σημεία του χωριού, υπάρχουν σχετικές πινακίδες που οδηγούν στο Μουσείο. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα πάρκινγκ στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το Δημοτικό Σχολείο Τριπόδων Πρόσβαση Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης είτε με Ι.Χ. αυτοκίνητο, είτε με τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Από την αφετηρία των ΚΤΕΛ στη χώρα Νάξου, αναζητήστε τα λεωφορεία για Τρίποδες, Λιβάδια ή Πυργάκι, Καστράκι, Μικρή Βίγλα, Αλυκό (κατά τους καλοκαιρινούς μήνες). Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει πρόσβαση για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Από το καλοκαίρι του 2016, λειτουργεί για το κοινό, το Θεατρικό Μουσείο Ιάκωβος Καμπανέλλης, στη γενέτειρά του, τη Νάξο. Το πετρόκτιστο κτήριο, στο οποίο στεγάζεται, είναι σε ιδανικό σημείο, διότι στην περιοχή αυτή γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Η κόρη του, Κατερίνα Καμπανέλλη, δώρισε στο Μουσείο προσωπικά του αντικείμενα και αρχειακό υλικό, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα κέντρο θεάτρου και πολιτισμού, να εμπλουτιστεί η βιβλιοθήκη με βιβλία και μελέτες γύρω από το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη αλλά και γύρω από το θέατρο γενικότερα και να φιλοξενούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στο Μουσείο μπορεί ο επισκέπτης να δει το γραφείο, τη βιβλιοθήκη και προσωπικά αντικείμενα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, τις δυο τηβέννους από τα Πανεπιστήμια Κύπρου (1996) και Θεσσαλονίκης (1999), όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας, αφίσες, μακέτες και προγράμματα παραστάσεων, προσωπικά έγγραφα, έργα μικρογλυπτικής, πορτρέτα, σκίτσα, μετάλλια, τιμητικές πλακέτες. Επίσης, μπορεί να παρακολουθήσει προβολές ψηφιοποιημένων συνεντεύξεών του, ταινίες τις οποίες σκηνοθέτησε ή έγραψε το σενάριο, να μελετήσει όλα τα έργα του που έχουν ήδη εκδοθεί καθώς και μεταφράσεις αυτών.
Το αρχείο μεταφέρεται και η βιβλιοθήκη εμπλουτίζεται διαρκώς, ώστε να αποτελέσει Κέντρο Μελέτης και Έρευνας, τόσο του έργου του Ιάκωβου Καμπανέλλη αλλά και του σύγχρονου νεοελληνικού θεάτρου.
Οργανώνονται Θεατρικά Εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες και Εργαστήρι Δημιουργικής θεατρικής γραφής, διαλέξεις, προβολές ταινιών, συναυλίες και πολλές ακόμα εκδηλώσεις.
Δευτέρα – Σάββατο 11.00 – 14.00 & 19.00 – 22.00 22850 23619 2€, 1€ (μειωμένο)
-
Το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών της Απειράνθου, στεγάζεται στο ισόγειο του πολιτιστικού κέντρου, που βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο πριν την είσοδο του χωριού.
Ιδρύθηκε από το σύλλογο Φίλων των Μουσείων και της Βιβλιοθήκης Ν.Ν. Γλέζου το 2008, και φιλοξενεί πολύ αξιόλογα έργα (ζωγραφική, γλυπτά, χαρακτικά) καλλιτεχνών από τη Νάξο.
Μάιος – Οκτώβριος Ανακοινώνονται κατά την έναρξη της περιόδου. Απείρανθος Οδηγίες Πρόσβασης Ο οικισμός της Απειράνθου συνδέεται με οδικό δίκτυο με τη Χώρα της Νάξου. Δημόσια Μέσα Μεταφοράς Υπάρχει δημόσια συγκοινωνία με συχνότερα δρομολόγια τους καλοκαιρινούς μήνες. Δυνατότητα Πάρκινγκ Υπάρχει δυνατότητα για πάρκινγκ στην είσοδο του χωριού. Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες.
-
Στη Μουσειακή Συλλογή Μελάνων εκτίθενται ευρήματα από την ανασκαφή του αρχαίου ιερού στις πηγές του Φλεριού και την έρευνα στο αρχαίο υδραγωγείο Νάξου. Παρουσιάζονται σε πέντε ενότητες.
Στην πρώτη ενότητα εκτίθενται αναθήματα των λατόμων επισκεπτών του ιερού προς τους λατρευόμενους δίδυμους μυθικούς γίγαντες Ώτο και Εφιάλτη, γιους του Αλωέα : αναθηματικοί κιονίσκοι, βάσεις, λεκάνες περριραντηρίων, τμήματα κούρων, λυχνάρι, όλα μαρμάρινα, στην πλειοψηφία τους έργα μισοτελειωμένα, ελαττωματικά ή απλές δοκιμές και γυμνάσματα μαθητευόμενων.
Ξεχωρίζει μια ημίεργη πρώιμη (τέλος 7ου π.Χ. αι.) σφίγγα. Μια δεύτερη ενότητα συνιστούν άλλα αναθήματα τόσο προς τους αδελφούς Αλωάδες (εργαλεία λατόμων, όπως τριπτήρες σμύριδας) όσο και προς τη συλλατρευόμενη γυναικεία θεότητα της βλάστησης (όπως αγνύθες, υφαντικά βάρη, πήλινα γυναικεία ειδώλια).
Εκτίθενται επίσης ένα χαρακτηριστικό, διαχρονικό σύνολο από την κεραμεική που βρέθηκε κατά την ανασκαφή, καθώς και αρχιτεκτονικά στοιχεία σε μάρμαρο (στρωτήρες και καλυπτήρες κεραμίδες, σίμη, στροφείς θυρών κτλ.).
Τέλος, παρουσιάζονται πήλινοι σωλήνες του αρχαϊκού υδραγωγείου.
Τα εκθέματα συνοδεύονται από πλούσιο επεξηγηματικό υλικό.
Κείμενο: Βασίλης Κ. Λαμπρινουδάκης
Καθημερινά εκτός Δευτέρας (καλοκαιρινοί μήνες) 08:30 – 15:00 Κουρουνοχώρι 22850 62229, 22850 22725 22850 22725 Δωρεάν Οδηγίες Πρόσβασης - Εάν χρησιμοποιηθεί ιδιωτικό μέσο μεταφοράς, υπάρχει περιορισμένη δυνατότητα στάθμευσης σε άνοιγμα του δημόσιου δρόμου.
- Το ΚΤΕΛ Νάξου πραγματοποιεί δρομολόγια στο Κουρουνοχώρι.
Προσβασιμότητα για άτομα με ειδικές ανάγκες Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Παραλίες
-
- -Άγιος-Γεώργιος.j
-
- ΒίντζΙ
-
- Λιώνας-ή-Λυώνας
-
- Μικρή-Βίγλα.
-
- Χίλια-Βρύση.
-
- Αγία-Άννα
-
- Αγιασσός
-
- Άγιοι-Θεόδωροι
-
- Άγιος-Προκόπιος
-
- Άγιος-Φυκάς
-
- Αζαλάς
-
- Αμμίτης
-
- Γρόττα.
-
- Κάμπος
-
- Καστράκι.
-
- Λιγαρίδια
-
- Όρμος-Μουτσούνα.
-
- Όρμος-Όρκος
-
- η-Γιώργης-Βορίδης
-
- Αμπράμ
-
- Απόλλωνα
-
- Γλυφάδα
-
- Καλαντός
-
- Κλειδός
-
- Μέλινο
-
- Μικρά-Νάξος
-
- Πλάκα.
-
- Πυργάκι
-
- Σπεδό
-
- Υτώνας
-
- Ψιλή-Άμμος
-
Η Νάξος και η τοπολογία της δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για του λάτρεις των θαλάσσιων σπορ, ειδικά την καλοκαιρινή περίοδο που τα μελτέμια κάνουν αισθητή την παρουσία τους.Στη Νάξο το πιο διαδεδομένο θαλάσσιο σπορ είναι το windsurf που έχει σαν σύμμαχό του το μελτέμι, τον ευεργετικό άνεμο που πνέει το καλοκαίρι κατά τη διάρκεια της μέρας με μέση ένταση τα 5-7 beaufort.
Στη Νάξο μπορεί κανείς να βρει παραλίες για κάθε επίπεδο (αρχάριοι, προχωρημένοι, δεξιοτέχνες) καθώς και για κάθε κατηγορία (slalom/speed, wave, freestyle, free-ride). Οι παραλίες του Αμμίτη, Άη Γιώργη (για βόρειους ανέμους – μελτέμι) και της Αγιασσού (για νότιους ανέμους) προσφέρονται για wave.
Στη λιμνοθάλασσα (lagoon) του Άη Γιώργη δημιουργούνται οι πλέον ιδανικές συνθήκες για speed/slalom καθώς και την όλο και πιο δημοφιλούς κατηγορία του windsurf, το freestyle (με πολλούς αναβάτες από Ελλάδα και εξωτερικό να την επιλέγουν σαν μέρος για την προετοιμασία τους).
Επίσης η λαγκούνα, με τα ήσυχα και ρηχά νερά της, είναι ένα από τα φιλικότερα μέρη στην Ελλάδα για να κάνει κάποιος τα πρώτα του βήματα στον κόσμο του windsurf. Στις παραλίες του Άη Γιώργη, της Πλάκας και της Μικρής Βίγλας λειτουργούν οργανωμένα αθλητικά κέντρα με σύγχρονο εξοπλισμό για εκείνους που θέλουν να μάθουν τα μυστικά του σπορ καθώς και να βρουν ότι χρειαστούν.
Η Μικρή Βίγλα είναι διεθνής τόπος συνάντησης για τους λάτρεις του windsurf καθώς και του kitesurf – ενός παρεμφερούς και όλο και πιο δημοφιλούς σπορ (λειτουργούν εκεί σχολές για την εκ- μάθησή του).
Για εκείνους που αγαπούν το θαλάσσιο σκι, wakeboard και τα παιχνίδια με banana και tubes, οι οργανωμένες παραλίες του Άη Γιώργη και της Πλάκας διαθέτουν εξοπλισμό προς ενοικίαση για να απολαύσετε την βόλτα σας.
Σημείωση: Kite surfing απαγορεύεται στην παραλία του Αγίου Γεωργίου και στη Λαγκούνα (λιμνοθάλασσα) του Αγιου Γεωργίου λόγω της κοντινής απόστασης του αεροδρομίου από την παραλία.
-
Το αρσενικόΤο αρσενικό, είναι πικάντικο κεφαλοτύρι που παράγεται στις τοπικές στάνες (μάντρες) της ορεινής Νάξου, με τον παραδοσιακό τρόπο τυροκομικής.
Παράγεται από πρόβειο ή κατσικίσιο πλήρες γάλα με την προσθήκη ορού γάλακτος κατά την παρασκευή του.
Έχει υποκίτρινο χρώμα και γλυκιά γεύση, όμως όταν περάσουν λίγες εβδομάδες η γεύση του γίνεται πιο πικάντικο. Το τυρί πήζει και στραγγίζεται σε ειδικά καλάθια που λέγονται τυρόβολα.
Το αρσενικό είναι ιδανικό για μακαρονάδες, όπως έχουν δηλώσει άλλωστε και αναγνωρισμένοι γευσιγνώστες.
Το αρσενικό παράγεται σε μικρές ποσότητες στα ορεινά κυρίως χωριά του νησιού.
Γλυκά της Νάξου
Ξεχωριστή θέση στον γαστρονομικό παράδεισο της Νάξου κατέχουν τα γλυκά. Οι συνταγές τους περνούν από μητέρα σε κόρη και φτιάχνονται με παραδοσιακό τρόπο και αγνά υλικά της ναξιώτικης φύσης.Σε όλα τα χωριά θα συναντήσετε μεγάλη ποικιλία από γλυκά τοπικής προέλευση. Ένα από τα πιο γνωστά παραδοσιακά γλυκά της Νάξου είναι το μελαχρινό. Πρόκειται για μία ντόπια καρυδόπιτα, που περιέχει μικρή ποσότητα από το τοπικό ποτό κίτρο και η οποία σερβίρεται συνήθως με παγωτό καϊμάκι (φτιαγμένο από πρόβειο γάλα).
Επίσης παραδοσιακά οι Ναξιώτες φτιάχνουν ξεροτήγανα (δίπλες) που προσφέρονται σε διάφορες γιορτές.
Η Νάξος, με τα καρποφόρα δέντρα της, δεν θα μπορούσε να υστερεί σε γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες.
Πιο γνωστά και χαρακτηριστικά γλυκά του κουταλιού είναι το κερασάκι και το κίτρο, το κυδώνι, το βύσσινο, η παπυλώνα, τα οποία οι επισκέπτες μπορούν να βρουν και συσκευασμένα σε πολλά σημεία στο νησί.
Το ζαμπόνι
Το ζαμπόνι είναι παστό μπούτι γουρουνιού. Μοιάζει με το ιταλικό προσούτο στην εμφάνιση, αλλά γευστικά το απεραθίτικο ζαμπόνι είναι πιο πικάντικο και αλμυρό.Προσφέρεται σαν ορεκτικό. Σύμφωνα με τους ντόπιους, για να πετύχει το ζαμπόνι πρέπει όταν σφαγιαστεί το ζώο να φυσάει βοριάς, έτσι ώστε να μπορέσει να στραγγίσει σωστά.
Στη συνέχεια αλείφουμε ολόκληρο το μπούτι με ένα μείγμα μπαχαρικών (αλάτι, πιπέρι, κανέλα), το βάζουμε σε μια κασέλα και το σκεπάζουμε με χοντρό αλάτι.
Το αφήνουμε να ψηθεί για περίπου έξι μήνες
Κίτρο της Νάξου
Το περίφημο κίτρο Νάξου είναι ένα από τα τρία ελληνικά ηδύποτα με ονομασία προέλευσης.Στη Νάξο συναντάμε κιτριές στον κάμπο των Εγγαρών και του Σαγκρίου, αλλά και στις κοιλάδες της ενδοχώρας όπου επικρατούν ήπιοι χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια.
Τα φύλλα της κιτριάς χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του ποτού κίτρο Νάξου, ενώ από τον καρπό της παράγονται διάφορα γλυκά κουταλιού.
Η παραγωγή του ποτού ξεκίνησε πολύ παλιά ως κιτρόρακο, όμως γύρω στο 1870 οι Ναξιώτες δημιούργησαν ένα καινούργιο απόσταγμα με οινόπνευμα και φύλλα κιτριάς, το γνωστό σε όλους σήμερα κίτρο Νάξου.
Από τη Νάξο το κίτρο μέσω εξαγωγών πήγε σε όλα τα μέρη, όπου ανθούσε ο Ελληνισμός, (Ρωσία, Αμερική, Αίγυπτο, Μικρά Ασία κλπ), πήρε μέρος σε πλήθος διεθνών και ελληνικών εκθέσεων (Μασσαλία, Μπορντώ κ.α.), και απέσπασε για το προϊόν του πλήθος διακρίσεων και επαίνων (χρυσά μετάλλια Μασσαλία 1904, Μπορντώ 1907, Αθήνα 1903 και 1914, Θεσσαλονίκη 1936 κ.ά.).
Η διαδικασία παρασκευής του ποτού αρχίζει με τη συγκομιδή των φύλλων κίτρου, όταν αυτά έχουν το πλήρες άρωμα τους, δηλαδή από το Σεπτέμβρη και μπορεί να διαρκέσει όλο το χειμώνα.
Τα φύλλα απαλλάσσονται από τα ξερά και προσβεβλημένα από ασθένειες μέρη, αποστάζονται σε παραδοσιακό λέβητα (άμβυκα) μέσα σε αλκοολούχο λουτρό.
Το αιθέριο έλαιο τους διαλύεται μέσα στο οινόπνευμα και το απόσταγμα δίνει τους τρεις βασικούς τύπους: το λευκό, στους 33 βαθμούς, το πράσινο στους 30 βαθμούς και το κίτρινο στους 36 βαθμούς.
Μέλι Νάξου
Η Νάξος, λόγω της πλούσιας χλωρίδας και της μεγάλης υψομετρικής διακύμανσης, είναι ιδανική για την παραγωγή μελιού.Η Νάξος, λόγω της πλούσιας χλωρίδας και της μεγάλης υψομετρικής διακύμανσης, είναι ιδανική για την παραγωγή μελιού.
Τα κύρια μελισσοκομικά φυτά του νησιού, εκτός από το θυμάρι και το ρείκι, είναι το θρούμπι, το φασκόμηλο, η ρίγανη και διάφορα άλλα αρωματικά φυτά.
Η κυριότερη ποικιλία είναι θυμαρίσιο μέλι, ενώ σε πολύ μικρότερες ποσότητες παράγεται μέλι ερείκης και ανοιξιάτικο ανθόμελο. Ετησίως παράγονται 35 με 40 τόνοι μελιού.
Πατάτα Νάξου
Ένα από τα πιο ποιοτικά και νόστιμα προϊόντα που καλλιεργούνται στη Νάξο και ειδικότερα στον κάμπο Λιβάδι είναι η πασίγνωστη ναξιώτικη πατάτα.Το Γλινάδο αλλά και τα υπόλοιπα Λιβαδοχώρια παράγουν μεγάλες ποσότητες πατάτας, ώστε μπορούν να εξάγουν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας.
Η μεγάλη παραγωγή πατάτας στην περιοχή, ξεκίνησε από το 1953 με την ίδρυση του Κέντρου Σποροπαραγωγής, που σήμαινε ότι η εύφορη πεδιάδα του Λιβαδιού επιλεγόταν επισήμως από το κράτος να παράγει κρατικό πατατόσπορο, ο οποίος θα διοχετευόταν σε αγορές του Εσωτερικού.
Από τότε η συστηματική μονοκαλλιέργεια του πατατοσπόρου εξοβέλισε τα περισσότερα από τα υπόλοιπα καλλιεργούμενα είδη, και η πατάτα έγινε ένα πολύ προσοδοφόρο προϊόν για τους κατοίκους της περιοχής.
Η Ναξιώτικη πατάτα διατίθεται σε όλα τα μαγαζιά του χωριού Γλινάδο, καθώς και σε επιλεγμένα καταστήματα της υπόλοιπης Νάξου και της Αθήνας.
Τα Τυριά της Νάξου
Από τη μεγάλη ποικιλία τυριών της ναξιώτικης τυροκομίας παρουσιάζουμε μερικά χαρακτηριστικά τυριά της Νάξου, όμως αξίζει να αναζητήσετε περισσότερα.Στη Νάξο από τον 16ο αιώνα υπήρχαν γαλακτοφόρες αγελάδες, και ως εκ τούτου πέτυχε από πολύ παλιά την τυροκόμηση του αγελαδινού γάλακτος. Κάθε τυρί της Νάξου έχει τη δική του ιστορία.
Για αρκετά τυριά υπάρχουν αναφορές από το 19ο αιώνα ή και από την αρχαιότητα, αλλά και για αρκετά υπάρχει μόνο η προφορική παράδοση.
Σήμερα η ναξιώτικη τυροκομία έχει να επιδείξει μεγάλη ποικιλία και πολύ ενδιαφέρουσες γεύσεις.
Το ενδιαφέρον είναι ότι πολλοί τοπικοί παραγωγοί επιμένουν στα προϊόντα τους, έχουν εκσυγχρονίσει τις μονάδες τους, δουλεύοντας όμως παράλληλα με τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής τυριών.
Το αποτέλεσμα είναι μια μεγάλη γκάμα τυριών μοναδικής γεύσης και ποιότητας. Από τη μεγάλη ποικιλία τυριών της ναξιώτικης τυροκομίας παρουσιάζουμε μερικά χαρακτηριστικά τυριά της Νάξου, όμως αξίζει να αναζητήσετε περισσότερα:
Το πιο γνωστό τυρί είναι ίσως η διάσημη Γραβιέρα Νάξου. Είναι τυρί ΠΟΠ (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) από το 1996 και η παρασκευή του είναι κατοχυρωμένη από το 1988. Παρασκευάζεται από 80% αγελαδινό γάλα κατ’ ελάχιστο, 20% αιγοπρόβειο γάλα κατά μέγιστο και παραδοσιακή πυτιά. Είναι επιτραπέζιο σκληρό τυρί, με ευχάριστη γεύση και άρωμα.
Τυρί ΠΟΠ είναι και η κοπανιστή Νάξου. Ανάλογα την εποχή παρασκευάζεται από παστεριωμένο αιγοπρόβειο ή αγελαδινό γάλα Νάξου. Είναι μαλακό τυρί ωρίμανσης με γεύση αρκετά δυνατή και αρκετά πικάντικη.
Πολύ γνωστό παραδοσιακό τυρί της Νάξου είναι και η ξυνομυζήθρα, ένα φρέσκο τυρί με ελαφρά ξινή γεύση, που φτιάχνεται κυρίως από κατσικίσιο γάλα.
Το τυρί είναι έτοιμο σε 24 ώρες από τη στιγμή που αρμέγεται το γάλα και πρέπει να καταναλώνεται μέσα σε λίγες μέρες, γιατί είναι φρέσκο και δεν περιέχει κανένα συντηρητικό.
Το ξυνοτύρι είναι ίδιο τυρί με την ξυνομυζήθρα, όμως αφήνεται να ξεραθεί αρκετές εβδομάδες, μέχρι να σκληρύνει.
Ένα άλλο παραδοσιακό τυρί είναι το Κεφαλοτύρι Νάξου που λέγεται Αρσενικό. Παρασκευάζεται από 100% πρόβειο γάλα. Είναι σκληρό τυρί, σε κυλινδρικό σχήμα με σκληρή και σχετικά λεπτή επιδερμίδα. Το χρώμα του είναι από υπόλευκο έως υποκίτρινο. Έχει ευχάριστη αλμυρή πικάντικη γεύση και πλούσιο άρωμα. Εκτός όμως από αρσενικό, η Νάξος παράγει και θηλυκό τυρί, το Θηλυκοτύρι.
Το τυρί αυτό βγαίνει αμέσως μετά την τυροκόμηση του «Αρσενικού», είναι λευκό, με βελούδινη υφή, ελαφριά βουτυράτη γεύση και ισορροπημένη αλμύρα. Παρ’ όλα τα χαμηλά του λιπαρά ( 19-21%) έχει ευχάριστη νοστιμιά και τρώγεται σκέτο, συνοδεύοντας κρασί.
Ένα άλλο τυρί είναι ο Κομός, που παράγεται μετά την τυροκόμηση και του Θηλυκού.
Οι τυροκόμοι της Νάξου μάζευαν ότι απέμενε από την τυροκόμηση, το ζύμωναν με αρωματικά βότανα του βουνού, και έφτιαχναν τον γευστικό κομό, ένα τυρί με πολύ χαμηλά λιπαρά, που συνοδεύει κυρίως τσίπουρο και ούζο.
Βικιπαιδεια
Σε απόσταση μόλις 250μ. Από μια όμορφη μοναχική παραλία στο Καστράκι της Νάξου, προσφέρει όμορφα και ευρύχωρα δωμάτια, στούντιο και διαμερίσματα, όλα με κλιματισμό και ιδιωτικό μπαλκόνι, τα οποία θα χαλαρώσουν ακόμη και κατά τη θερινή περίοδο με την πιο τουριστική δραστηριότητα. Στην κεντρική περιοχή του ξενοδοχείου Summerland, …..περισσότερα εδώ
Το Ξενοδοχείο βρίσκεται σε μια μαγευτική τοποθεσία με άριστα διατηρημένο το φυσικό της κάλος. Τα δωμάτια είναι χτισμένα με την παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική ενώ περιτριγυρίζονται από πανέμορφους κήπους και καταπράσινα δέντρα. Το Ξενοδοχείο ιδρύθηκε…….περισσότερα εδώ
Ο Πικάσο στην παραλία έχει εξυπηρετήσει έκτακτη μεξικάνικη κουζίνα από το 1996 – περήφανη για να προσφέρει γρήγορη και φιλική εξυπηρέτηση – μια διασκεδαστική ατμόσφαιρα και υπηρεσία στην παραλία. Διαθέτουμε εκπληκτικά φρέσκα σπιτικά φαγητά με υπέροχα κοκτέιλ – για απογευματάκι κατά τη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος και για χαλάρωση όλη την ημέρα……….περισσότερα εδώ
Προσφέρουμε επιλογή από τα πιο σύγχρονα και ασφαλή ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα. Όλα τα αυτοκίνητά μας είναι μοντέλα των τελευταίων δύο ετών και το 40% του στόλου μας ανανεώνεται κάθε χρόνο. …περισσότερα εδώ
