Σε απόσταση 6 χλμ. από την πόλη, δίπλα στην εθνική οδό Μυτιλήνης-Καλλονής, βρίσκονται τα Ιαματικά Λουτρά με την ονομασία «Θέρμα», με θέα τον όμορφο Κόλπο της Γέρας. Τα λουτρά χτίστηκαν την οθωμανική περίοδο και διατηρούν την ανατολίτικη αρχιτεκτονική. Υπάρχουν ξεχωριστές δεξαμενές για άντρες και γυναίκες. Η (φυσική) πηγή χαρακτηρίζεται ως χλωριονατριούχος με θερμοκρασία 39,5° C και παροχή νερού 30 κ.μ./ώρα, ενώ είναι κατάλληλη για θεραπεία ρευματισμών, αρθριτικών, γυναικολογικών παθήσεων, νεφρών, πεπτικού συστήματος, χρόνιων τραυμάτων, κ.ά. Η μυστικιστική αίσθηση της εμβύθισης στο θερμό νερό με θέα προς τα παιχνίδια του φωτός από τα ανοίγματα της οροφής, προσελκύει και πολλούς/ες επισκέπτες/τριες που δεν αντιμετωπίζουν κάποια πάθηση, αλλά απολαμβάνουν απλώς την εμπειρία ως εξαγνισμό ψυχής και σώματος.

Τηλ. επικοινωνίας: ( 030) 22510 41503

Η οροσειρά του Ολύμπου καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα της νότιας Λέσβου δημιουργώντας το γεωφυσικό ανάγλυφο ανάμεσα στους δυο κόλπους του νησιού. Ο ελαιώνας, μέρος του δάσους τραχείας πεύκης και ο καστανιώνας καλύπτουν όλη σχεδόν την επιφάνεια η οποία παρουσιάζει έντονη πτύχωση με βαθιές ρεματιές.

Μεγάλοι χείμαρροι, όπως ο Ευεργέτουλας, ο Σεδούντας, ο Πριόνας, ο Βούρκος και ο Βούβαρης, δημιουργούν περάσματα προς την ενδοχώρα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως οδοί επικοινωνίας στο ορεινό αυτό τμήμα του νησιού. Λιθόστρωτα που δείχνουν αυτό το πυκνό οδικό δίκτυο σώζονται ακόμα παντού. Το γεωλογικό υπόβαθρο είναι ασβεστόλιθοι και σχιστόλιθοι στο ανατολικό τμήμα και μεταγενέστερος ηφαιστειακός ιγνιβρίτης στην περιοχή του Πολιχνίτου.

Η παρουσία του ανθρώπου ανιχνεύεται στην περιοχή από την παλαιολιθική εποχή με τα εργαλεία στην περιοχή του Πολιχνίτου όπου υπάρχουν οι θερμές πηγές. Κατά τη Νεολιθική περίοδο και την εποχή του Ορειχάλκου, εκτός από τις παραθαλάσσιες θέσεις (Κουρτήρ και Χαλακιές κόλπου Καλλονής και Αγ. Βαρβάρα Πλωμαρίου), έχουν εντοπιστεί και αρκετές μικρές θέσεις σε λόφους, αγροτοκτηνοτροφικοί οικισμοί στην πολιτισμική ομάδα του πολιτισμού του ανατολικού Αιγαίου.
Με την αιολική εγκατάσταση από την 1η π.Χ. χιλιετία η περιοχή του Ολύμπου καταχωρίζεται από τα δεδομένα στην επικράτεια της Αρχαίας Μυτιλήνης, εκτός από τη δυτική παραλιακή λωρίδα στον κόλπο της Καλλονής (περιοχή Πολιχνίτου), η οποία ανήκει στην Πύρρα (περιοχή Αχλαδερής).
Ο ασβεστολιθικός εντυπωσιακός κώνος του Ολύμπου δεσπόζει στην περιοχή με τα 967 μέτρα της κορυφής του, καλυμμένης τώρα από ποικίλες τηλεοπτικές κεραίες. Κάτω από αυτόν απλώνεται η κωμόπολη της Αγιάσου με το πασίγνωστο προσκύνημα της Παναγίας και την παραδοσιακή οικιστική της δομή. Περιβάλλεται από πυκνή βλάστηση, όπου κύριο ρόλο παίζουν οι καστανιές, οι ελιές και τα πεύκα. Βασικά μεσαιωνικός οικισμός, προστατευόταν από το μικρό οχυρό του Καστελιού, σε οχυρό λόφο της εισόδου (8ος – 9ος μ.Χ. αιώνας και περίοδος Γατελούζων από νομισματικά ευρήματα) και από τον μεγάλο περίβολο του Ξυλοκάστρου σε υψηλότερο σημείο.

Η έρευνα που έγινε τα τελευταία χρόνια έδειξε την ύπαρξη αρχαίων θέσεων στην περιοχή, στην άμεση γειτονία του Ολύμπου. Έγινε η υπόθεση της ύπαρξης οχυρών παρατηρητηρίων των περασμάτων, τα οποία πιθανόν να όριζαν και τη συνοριακή γραμμή ανάμεσα στις δύο επικράτειες (Μυτιληναία και Πυρραία). Στο βαθύ πέρασμα του ποταμού Πριόνα από τα νότια παράλια, βορειότερα από το χωριό Νεοχώρι, δεσπόζει απόκρημνο βραχώδες ύψωμα με το τοπωνύμιο «Τ’ Σκλιου του μάρμαρου – το μάρμαρο του σκύλου». Στο πλάτωμα της κορυφής εντοπίσαμε αρχαία εγκατάσταση με κεραμική της ελληνορωμαϊκής περιόδου. Η θέση προσφέρει επιτήρηση όλης της περιοχής.
Στο λόφο του Καστελιού, ο οποίος δεσπόζει στο βόρειο άκρο του περάσματος με τις χαραδρώσεις του ποταμού Ευεργέτουλα, εντοπίσαμε υλικό (κεραμική και νομίσματα που μας επιδείχτηκαν) αρχαίας εγκατάστασης (5ος – 3ος π.Χ. αιώνας), η οποία καταλάμβανε το φύσει οχυρό βραχώδες ύψωμα, πιθανόν στη θέση του μεταγενέστερου βυζαντινού οχυρού. Το ύψωμα αποτελεί έξαρση στη ΒΑ πλευρά του Ολύμπου.

Στην κορυφή του Ολύμπου δεν είχε εντοπιστεί τίποτα μέχρι πρόσφατα. Ούτε αναφέρεται τίποτα από την αρχαία γραμματεία σε αντίθεση με το άλλο βουνό, το Λεπέτυμνο, για το οποίο έχουμε αρκετές αναφορές και εντοπίσαμε το «ιερό κορυφής» στον Άι Λια.
Στη δυτική απόκρημνη πλευρά του Ολύμπου, σε σπήλαιο εντοπίστηκε όστρακο από αγγείο πιθανόν της Μέσης Χαλκοκρατίας, χωρίς περαιτέρω διερεύνηση της θέσης (σπηλιά της Ροδιάς).

Στις 11 Οκτωβρίου επισκεφτήκαμε την κορυφή του Ολύμπου όπου υπάρχει πυροφυλάκιο και το εκκλησάκι του Άι Λια. Δίπλα του υπάρχει πηγάδι. Δρόμος ανεβαίνει από τη δυτική του πλευρά, ενώ ένας άλλος δρόμος κατηφορίζει προς την Αγιάσο, μέσα από την υπέροχη φύση του καστανιώνα. Ένα πανάρχαιο λιθόστρωτο οδηγεί από την κωμόπολη στην κορυφή, όπου εορτάζεται ο Προφήτης Ηλίας με θυσία ζώου (κισκέτς). Από την κορυφή η θέα προς όλο το νησί είναι πανοραμική. Υπάρχει άμεση όραση και προς τις δύο άλλες θέσεις που προαναφέρθηκαν.

Η βραχώδης κορυφή με άξονα Β προς Ν έχει διαμορφωθεί σε πλάτωμα στο βορινό της ήμισυ και φιλοξενεί το πυροφυλάκιο, το εκκλησάκι και τα κτίρια των κεραιών. Το νότιο ήμισυ παραμένει ανέπαφο, βραχώδες με ομαλή κλίση προς τη δυτική πλευρά, ενώ ο δρόμος έχει «κόψει» την πλαγιά ανατολικά χωρίς ευτυχώς να επηρεάσει τη γραμμή της κορυφής.
Πριν από καιρό είχε βρεθεί στην κορυφή κομμάτι από αγγείο και ένα χάλκινο έλασμα (Δημήτρης Β. Μαϊστρέλλης). Το όστρακο είναι πυθμένας αγγείου και φέρει στην έξω επιφάνεια μελανή χρώση (μελαμβαφές). Κατά την επιτόπια έρευνα εντοπίστηκαν λείψανα αρχαίας εγκατάστασης και άφθονη κεραμική. Συγκεκριμένα, στη δυτική βραχώδη πλαγιά της κορυφής (του νότιου τμήματος) υπάρχει τοίχος, όπου διατηρούνται διαταραγμένοι δύο ή και ένας στίχος από λίθους, και ο οποίος επισημαίνεται σε αρκετό μήκος από Β προς Ν. Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς την ύπαρξη λεσβίας δομής στη συναρμογή των ασβεστολιθικών, ημιλαξευμένων λίθων. Στη νότια άκρη του σχηματίζεται ορθή γωνία και το θεμέλιο προχωρεί προς την κορυφή (ανατολικά).

Στο χώρο που περικλείεται ανάμεσα στον επιμήκη τοίχο και στην κορυφή παρατηρούνται θεμέλια κτισμάτων ή κτίσματος, πολύ διαταραγμένα. Ένα κομμάτι, κοντά στην κορυφή, αποτελείται από δυο σειρές λίθων (έμπλεκτο σύστημα). Η ανεύρεση κεραμιδιών (στρωτήρες και ένας καλυπτήρας) αποδεικνύει την ύπαρξη κεραμοσκέπαστου κτιρίου. Η κεραμική, από κόκκινο πηλό, είναι ως επί το πλείστον άγραφη και αποτελείται από όστρακα μεγάλων και μικρών χρηστικών αγγείων και πιθαριών. Ανάμεσά τους εντοπίστηκε όστρακο από χείλος μελαμβαφούς αγγείου, παρόμοιο του πυθμένα, και άλλο ένα μικρότερο με χρώση και στις δύο επιφάνειες. Η πιθανή χρονολόγηση κυμαίνεται από την κλασική στην ελληνιστική περίοδο.

Οι υποθέσεις που μπορούν να γίνουν από την επιφανειακή εκτίμηση είναι η ύπαρξη ενός «ιερού κορυφής» , πάλι σε θέση του Άι Λια, και μάλιστα στο βουνό με το όνομα Όλυμπος. Αυτό βέβαια απαιτεί περαιτέρω έρευνα, ίσως την ανεύρεση ειδωλίων και, στην καλύτερη περίπτωση, ανασκαφή. Ίσως η κατά μήκος της πλαγιάς κατασκευή να αποτελούσε αναλημματικό τοίχο διαμορφωμένου επίπεδου χώρου που φιλοξενούσε τα κτίσματα του ιερού. Η κατασκευή του (απλή σειρά λίθων) ταιριάζει με την αναλημματική του χρήση. Άλλη υπόθεση είναι η ύπαρξη οχυρωματικού παρατηρητηρίου της κραταιάς Μυτιλήνης στην επιβλητική κορυφή, με περίβολο και εσωτερικά κτίσματα, όπως οι πολλές άλλες περιπτώσεις σ’ όλο το νησί.

Όποια κι αν είναι όμως η χρήση της αρχαίας εγκατάστασης, η σημασία της είναι εμφανής αφού εντοπίζεται στην κορυφή του υπέροχου λεσβιακού Ολύμπου, ο οποίος έχει στη δυτική του πλευρά έναν ορεινό κάμπο (Καμπιά) με νερά και καλλιέργειες, έναν τόπο που στηρίζει το θρύλο της ύπαρξης ποιμενικών θεών και νυμφών, στις δροσοστάλαχτες δασωμένες του πλαγιές

Το Καστελι της Αγιασου
Διαχρονικά: Ένα σημαντικό οχυρό. Καθώς ο δρόμος έρχεται προς την Αγιάσο, μετά τη διασταύρωση προς το Σταυρί, έχει δεξιά του τη βαθιά ρεματιά της «Περασιάς». Η Περασιά, το «Πέρασμα», έρχεται από πολύ ψηλά και μαζεύει τα νερά της κωμόπολης. Έρχεται από τα Πιτζίλια με τα γνωστά οικιστικά λείψανα που ανήκουν στη Βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή. Από το δρόμο αυτόν της εισόδου φαίνεται στον ορίζοντα το άλλο μεγάλο οχυρωματικό έργο, το Ξυλόκαστρο.

Επάνω σ’ αυτό το πέρασμα υψώνεται και ο απόκρημνος βράχος που φιλοξενεί το Καστέλι στην κορυφή του. Το ύψωμα πευκόφυτο έως επάνω ενώνεται στα βόρεια με ένα άλλο απόκρημνο βραχώδες βουνό που αποτελεί τη δυτική πλευρά της ρεματιάς έως τον Άγιο Δημήτρη.
Στο Καστέλι ανηφορίζει λιθόστρωτο που έρχεται κάτω από πανέμορφα, υψίκορμα πεύκα στην κορφή. Εκεί επάνω στο διαμορφωμένο χώρο υπάρχει ο Ταξιάρχης, μια μαρμάρινη βρύση και μια στέρνα με σιντριβάνι. Το κτίσμα του βυζαντινού οχυρού είναι ορθογώνιο με παχείς τοίχους, φτιαγμένο από αλάξευτη ασβεστόπετρα και κουρασάνι. Υψηλότερη η ανατολική του πλευρά και μετά κατηφορίζει σε χαμηλότερο επίπεδο όπου διατηρείται καλά και το δυτικό τείχος ανάλογης κατασκευής. Υπάρχουν και αρκετές νεότερες προσθήκες. Στη δυτική πλευρά, στη ρίζα του βράχου, που στηρίζει το οχυρό έρχεται ο παλιός δρόμος. Εκεί που συναντά το νεότερο λιθόστρωστο υπάρχει κομμάτι τείχους ανάλογης κατασκευής που μάλλον πρόκειται για προτείχισμα προστασίας της εσόδου. Το υλικό σε κεραμική είναι αφθονότατο στις πλαγιές και εντός του οχυρού. Πιθάρια, τούβλα και κεραμίδια δείχνουν την ύπαρξη εγκατάστασης εντός του χώρου του Καστελίου. Πληροφορίες από νομίσματα που βρέθηκαν κατά καιρούς χρονολογούν την ύστερη φάση του οχυρού κατά τους Μεσοβυζαντινούς χρόνους (8ος – 9ος μ.Χ. αιώνας) και μετά από ένα κενό στην εποχή των Γατελούζων (1355-1462).

Φαίνεται ότι το μικρό αυτό κάστρο έπαιξε το ρόλο του προμαχώνα στους οικισμούς που βρισκότανε από την Αγιάσο έως το Σανατόριο.
Ίσως και στην ίδια την Αγιάσο αφού, σύμφωνα με έρευνα του φίλου μου Ανδρέα Μαζαράκη, στα αρχεία της Γένοβας ο Επίσκοπος Χίου Λέανδρος τον αναφέρει με το ίδιο όνομα στα 1462 (νεότερες καταγραφές σαν Αγία Σιών στα 1565 και 1653). Πιστεύω ότι το Ξυλόκαστρο πρέπει να χρησιμοποιήθηκε στην ίδια εποχή σαν περίβολος καταφυγής και σαν τόπος επισκόπησης όλης της γύρω περιοχής.

Όμως επάνω στο Καστέλι η Ιστορία πάει πολύ βαθύτερα. Ανάμεσα στα όστρακα των αγγείων υπάρχουν αρκετά τεφρά Λεσβιακά και μερικά μελαμβαφή που αποτελούν την απόδειξη της ύπαρξης αρχαίου οχυρού σε τούτη την κορφή (ίσως από τον 6ο π.Χ. αιώνα). Εδώ σίγουρα το λόγο έχει το βαθύ πέρασμα που έρχεται από την άλλη πλευρά δυτικά του οχυρού, ανάμεσα σ’ αυτό και στον Όλυμπο. Αυτό έρχεται σαν συνέχεια του μεγάλου περάσματος του Πριόνα που αρχίζει από τη Δρότα και βγάζει μέσω Αγίου Δημητρίου στον κάμπο του Ίππειους. Την άλλη άκρη του περάσματος, στα νότια, έλεγχε το άλλο οχυρό που περιέγραψα επάνω στο ύψωμα με το όνομα «τ’ Σκλιου του μάρμαρου». Έτσι, πιστεύω ότι αυτά τα οχυρά θα βρισκότανε επάνω στη συνοριακή γραμμή Μυτιληναίας – Πυρραίας, η οποία μάλλον βρισκότανε ανατολικά και όχι δυτικά του Ολύμπου.
Εκείνο που αποκτά ιδιαίτερη σημασία είναι οι ενδείξεις ύπαρξης και προϊστορικής θέσης σε τούτη την κορφή οι οποίες όμως χρειάζονται επιπλέον έρευνα για να καταστούν αποδείξεις.

Τ’ Σκλιου το Μαρμαρο, ο αρχαιος γεροβραχος
Το Νεοχώρι, ο Μπορός όπως είναι γνωστό, είναι χτισμένο επάνω στο μεγάλο πέρασμα του ποταμού Πριόνα που ονομάζεται Καλιαμάς καθώς κατηφορίζει πέρα απ’ αυτό.
Αυτό το πέρασμα είναι βαθύ και φτάνει μέχρι την Αγιάσο και από εκεί έρχεται με τις ρεματιές του Ευεργέτουλα στον Κάμπο του Κόλπου της Γέρας. Ένα ποτάμι «μαγικό», μοναδικό στην ομορφιά, όπου στα κρυστάλλινα νερά του καθρεφτίζονται πλατάνια, φτέρες, ξύλινα γεφυράκια, ερείπια υδρόμυλων και οπωροφόρα που στην περιοχή της Αγιάσου (Πόταμα) αποτελούν ένα μοναδικό δενδρόκηπο. Καστανιές, μηλιές, απιδιές και κερασιές ανάκατες με λευκωπούς βράχους, πεύκα, κυπαρίσσια, αέναες πηγές και κρωξίματα αετών και κορυδαλλών.
Είναι γνωστό το ύψωμα στο Ακράσι (πέρα Πλάτη) και του Μπορού (Καστρέλι) που ακριβώς επάνω απ’ αυτό το πέρασμα φιλοξενούσαν προϊστορικές θέσεις.

Από τον Μπορό, καθώς κοιτάζεις προς τα βόρεια, εκεί που χάνεται η ρεματιά, δεξιά της σταματά το βλέμμα ένα βουνό που στεφανώνεται από λευκό βράχο, επίπεδο στην κορυφή. Ρωτάς και σου απαντούν «Τ’ Σκλιου του μάρμαρου» (Το Μάρμαρο του Σκύλου). Ένας βράχος βιγλάτορας, σημαδιακός, μοναδικός, παντεπόπτης των γύρω τόπων. Και αφού περάσεις το χωριό και ανηφορίσεις το πανέμορφο ποτάμι, ο δρόμος περνά με γεφύρι απέναντι. Είναι οι πλαγιές οι δυτικές του βουνού. Πηγές γάργαρες, οικιστικά λείψανα, πεζούλες, έχουν δώσει το όνομα «Χαλάσματα» εδώ γύρω. Σε λίγο φτάνεις στον αυχένα που το χωρίζει από μία άλλη κορφή, ομαλή τούτη, στα ανατολικά. Ο δρόμος περνά από ανάμεσά τους. Τα σημάδια της καμένης γης ακόμα έντονα στους απογυμνωμένους, καρβουνιασμένους κορμούς των πεύκων. Κι όμως γλίτωσαν αρκετά κι έτσι ο κωνικός, απόκρημνος βράχος ντύνεται ακόμα στην ανατολική και βόρεια πλευρά του από πανέμορφα υψίκορμα δέντρα της τραχείας πεύκης.

Η ανάβαση προς την κορφή σκέτη ορειβασία. Ακόμα δεν κατάλαβα γιατί ορθώσανε αγροτικό σύρμα εδώ επάνω, στον κρατικό δρυμό. Εκτός κι αν ανήκει σε ιδιώτες. Ογδόντα οκτώ μέτρα από το δρόμο, δυσπρόσιτο το πλάτωμα της κορφής, σε δυο επίπεδα προφυλάσσεται από τους βόρειους ανέμους από βράχους. Ένας φυσικά οχυρωμένος από όλες τις πλευρές γερόβραχος με απέραντη θέα γύρω, σε στρατηγικό σημείο των αρχαίων δρόμων, ίσως επάνω στη συνοριακή γραμμή της Μυτιληναίας με την Πυρραία.

Εδώ λοιπόν επάνω, όπου ένα πυκνό κίτρινο χορτάρι σκέπαζε τα πάντα, βρήκα τα κομματάκια της διαχρονικής διαδρομής από τον άνθρωπο.
Ήταν λοιπόν βίγλα, ίσως οχυρό, ίσως μόνο φρυκτωρία, κομματάκια από μελαμβαφή αγγεία και ένα ρύγχος, σωληνοειδές από αρχαίο λυχνάρι (ίσως ελληνιστικό) χρωματισμένο σκούρο καφέ, δείχνουν τη χρήση του από κάποια φρουρά ίσως.
Όμως η πληθώρα των κομματιών, και αυτά από τις απορροές των νερών στα ρείθρα του πλατώματος, ανήκουν σε μια ακόμα θέση της Χαλκοκρατίας, χιλιάδες χρόνια πριν ξαναπιάσουν το λόφο οι βιγλάτορες της Μυτιλάνας. Χοντρόκοκκα αγγεία με κόκκινο πηλό, ένα με υπολείμματα καστανής στίλβωσης στη μέσα επιφάνεια, χειροποίητα χρηστικά σκεύη αυτής της εποχής, δεν αφήνουν αμφιβολία για την παρακάτω σκέψη: Όπου πηγή νερού, γη για καλλιέργεια και κτηνοτροφία, και φυσική οχύρωση, εκεί και ένα προϊστορικό «στέκι» των μακρινών «προγόνων» του Πολιτισμού του ΒΑ Αιγαίου. Επίσης, σιγά – σιγά γίνεται γνωστό ότι αυτές οι θέσεις ήταν μοναδικές αφού βρίσκονται και μεταγενέστερες οχυρές εγκαταστάσεις στις ίδιες κορυφές.

πηγή («Εμπρός», του Μάκη Αξιώτη)

Ο κόλπος της Γέρας βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της Λέσβου, κατά μήκος των ακτών του υπάρχουν μικρά αλμυρά έλη ή αλίπεδα (Ντίπι – Λάρσος – Ευρειακή – Χαραμίδα). Στη δυτική του πλευρά υψώνεται το όρος Όλυμπος με ύψος 968 μ. που καλύπτεται κυρίως από δάση καστανιάς και πευκοδάσος, εκτός από τη γυμνή ασβεστολιθική του κορυφή.

ΣΠΑΝΙΑ ΕΙΔΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ
Αμμοσύρτες που καλύπτονται από θαλασσινό νερό μικρού βάθους, εκτάσεις θαλάσσιου βυθού με λιβάδια ποσειδωνίας, λασπώδεις και αμμώδεις επίπεδες εκτάσεις που αποκαλύπτονται κατά την άμπωτη, αβαθείς κολπίσκοι και όρμοι, ύφαλοι, μεσογειακά αλίπεδα με βούρλα, μεσογειακές και θερμοατλαντικές ολόφιλες λόχμες, ορεινά μεσογειακά χέρσα εδάφη με ακανθώδεις θάμνους, δάση σκληρόφυλλων με αριές και πουρνάρια που χρησιμοποιούνται για βοσκή, παρόχθια δάση, ελαιώνες, δάση καστανιάς, στοές με πικροδάφνες και αρμυρίκια, δάση ορεινών κωνοφόρων με μαυρόπευκα, μεσογειακά πευκοδάση με πεύκα ενδημικά της Μεσογείου.

ΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΑ ΦΥΤΑ
Άλυσσο της Λέσβου, Οφρύς του Βουκεφάλα, Κομπέρια, Γάλανθος του Έλβες, Τσάι του Ολύμπου, σπάνια είδη ορχεοειδών, Παιωνία ή άρρην.

ΣΠΑΝΙΑ ΖΩΑ
Ρινόλοφος του Μπλάσιους, Μικρομυωτίδα, Τρανομυωτίδα, Γραμμωτή νεροχελώνα, Στικτή νεροχελώνα, Σπιτόφιδο, Θαλασσοκόρακας, Πορφυροτσικνιάς, Αργυροτσικνιάς, Καλαμόκιρκος, Φοινικόπτερος.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Λαθροθηρία, οικιστική δραστηριότητα, ρύπανση.

ΚΑΜΠΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ (συνοπτική περιγραφή)
Κύριο χαρακτηριστικό του κάμπου Ευεργέτουλα είναι οι εύφορες πεδιάδες (περιβόλια, ελιές, οπωροφόρα δένδρα, καρυδιές) και τα καταπράσινα ελαιόφυτα βουνά. Πολύ συχνά συναντάμε πηγές, παραδοσιακές βρύσες και μικρούς ή μεγάλους χειμαρροπόταμους. Το πλούσιο δίκτυο μονοπατιών της ελιάς και του νερού έλκουν το φυσιολάτρη επισκέπτη. Ο κάμπος και οι οικισμοί του είναι διάσπαρτοι με βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία.
Στα νότια, στη θέση «Ντίπι», εκβάλλει ο μεγαλύτερος χειμαρροπόταμος του νησιού, ο Ευεργέτουλας. Σ’ αυτόν οφείλεται και το όνομα του ομώνυμου Δήμου.
Ο Ευεργέτουλας, το όνομα του οποίου υποδηλώνει τη σπουδαιότητα και τη σημασία της ευεργεσίας του στην περιοχή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, πηγάζει από τις βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Όλυμπος, διέρχεται από τις τοποθεσίες Ένθρονος και Κεραμειά, ενώνεται με τους χειμαρροπόταμους των Αγίων Αναργύρων και της Καρήνης και εκβάλλει στον υδροβιότοπο Λάρσου – Ντιπίου.

(Από την ομιλία του Προκόπη Π. Μαϊστρέλη, δασκάλου στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ασωμάτου Ευεργέτουλα Λέσβου, στην 4η Γιορτή Κάστανου του Δήμου Αγιάσου. Κινηματοθέατρο Αναγνωστηρίου Αγιάσου, Κυριακή 18-11-2007, 7 μ.μ.)

Το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου αποτελεί ένα τα σημαντικότερα Μνημεία Γεωλογικής Κληρονομιάς της χώρας μας. Πρόκειται και ένα τοπίο εξαιρετικής ομορφιάς και απεριόριστου θαυμασμού. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Σίγρι στη δυτική άκρη της Μυτιλήνης. Η δημιουργία του συνδέετε με την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα στο βόρειο Αιγαίο πριν από 20 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Οι τεράστιες μάζες λάβας που προήλθαν από τις εκρήξεις των ηφαιστείων που συγκλόνισαν το χώρο του Αιγαίου είχαν επιπτώσεις, όπως ήταν φυσικό και στη Λέσβο. Κατέκλυσαν μεγάλες επιφάνειες, σκεπάζοντας και εξαφανίζοντας με τον τρόπο αυτό το πλούσιο δάσος που κάλυπτε τη Λέσβο εκείνη την εποχή. Η φυσική διάβρωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων είχε σαν αποτέλεσμα να αποκαλυφθούν εντυπωσιακοί κορμοί απολιθωμένων δένδρων που σε αρκετές περιπτώσεις το μήκος τους φτάνει τα 20μ. και η διάμετρος τους τα 3μ και δημιουργούν ένα μοναδικό οικοσύστημα δάσους, μοναδικό στο κόσμο. 38 Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το πάρκο που δημιουργήθηκε στη θέση “Μπαλή Αλώνια” με απολιθωμένους κορμούς που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Η έκτασή του φτάνει τα 286 στρέμματα και αποτελεί το μοναδικό στο είδος του σε παγκόσμιο επίπεδο. Κατά την περιήγησή του κανείς σε ολόκληρο το απολιθωμένο δασικό οικοσύστημα θα δει ένα μεγάλο αριθμό από όρθιους κορμούς. Ακολουθώντας τα ειδικά διαμορφωμένα μονοπάτια ο επισκέπτης θα ξεναγηθεί σε όλη τη βουνοπλαγιά. Αξίζει να αναφέρουμε ότι όλες οι κατασκευές που διευκολύνουν την κίνηση των επισκεπτών έγιναν χωρίς τη χρησιμοποίηση μηχανικών μέσων που θα μπορούσαν να διαταράξουν το φανταστικό αυτό περιβάλλον. Στις εγκαταστάσεις του πάρκου που ξεχωρίζει για τη μοναδική του ομορφιά, έχουν δημιουργηθεί και ειδικά στέγαστρα για να ξεκουράζονται οι επισκέπτες, ενώ λειτουργούν και αναψυκτήρια. Το 1985 το Απολιθωμένο Δάσος της Μυτιλήνης χαρακτηρίστηκε ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης. Με ειδικό Προεδρικό διάταγμα διαφυλάσσεται η ακεραιότητα του οικοσυστήματος και αποτρέπονται φαινόμενα αλλοίωσης του φυσικού τοπίου

πηγη :Εργασια της Α΄ Τάξης Τεχνιτών Υποστήριξης Υπολογιστικών Συστημάτων του Ο.Α.Ε.Δ. – Κ.Ε.Τ.Ε.Κ. Μυτιλήνης

Μόλυβος

 Ο Μόλυβος είναι μια από τις πιο τουριστικές περιοχές της Λ 10 κοντινή σε απόσταση από το σημερινό οικισμό του Μόλυβου. Θα δείτε τμήμα τειχών της αρχαίας πόλης, λείψανα αρχαίου ναού, τάφους και μεταγενέστερα κτίσματα ρωμαϊκής περιόδου. Από τα αξιοθέατα της περιοχής αξίζει να επισκεφθείτε το αρχαιολογικό μουσείο το οποίο φιλοξενεί μια αξιόλογη αρχαιολογική συλλογή που περιλαμβάνει ευρήματα από τις ανασκαφές στην αρχαία Μήθυμνα. Τα σπίτια στα οποία έζησαν οι λογοτέχνες Αργύρης Εφταλιώτης και Ηλίας Βενέζης. Επίσης, αξίζει να δείτε τις τούρκικες βρύσες και τα λουτρά του περασμένου αιώνα. Κατά την παραμονή σας στο Μόλυβο θα κολυμπήσετε στην ομώνυμη παραλία που διακρίνεται για το φυσικό της κάλλος και την άρτια οργάνωσή της. Σε απόσταση 4 χλμ. από το Μόλυβο βρίσκεται η υπέροχη παραλία της Εφταλούς. Διαθέτει υπέροχη θέα που φτάνει ως τα μικρασιατικά παράλια, ενώ τα πεντακάθαρα νερά της προσφέρονται για κολύμπι. Τη παραλία αυτή προτιμούν και αρκετοί γυμνιστές. Εδώ βρίσκονται και οι ομώνυμες ιαματικές πηγές.

 Πέτρα

 Η Πέτρα είναι ένα όμορφο παραθαλάσσιο χωριό που έχει εξελιχθεί σε τουριστικό θέρετρο. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της Λέσβου και απέχει 57 χλμ. από τη Μυτιλήνη. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η παραδοσιακή αρχιτεκτονική του οικισμού. Τα παλιά και καλοδιατηρημένα σπίτια που εκτείνονται γύρω από ένα τεράστια βράχο, από τον οποίο πήρε τα όνομά του και το χωριό. Στην κορυφή του βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία του νησιού και αναμφισβήτητα το πιο 11 αξιόλογο της περιοχής. Πρόκειται για την εκκλησία της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, που κτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Για να φτάσετε σ’ αυτή θα πρέπει να ανεβείτε τα 114 λαξεμένα στο βράχο σκαλοπάτια. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση την εικόνα της Παναγίας μετέφερε με το πλοίο του ένας καπετάνιος. Το βράδυ αντιλήφθηκε ότι η εικόνα είχε χαθεί. Τότε παρατήρησε ένα παράξενο φως στην κορυφή του βράχου. Εκεί βρήκε την εικόνα και αποφάσισε να κτίσει την εκκλησία.

Η Πέτρα διαθέτει μια υπέροχη παραλία. Η αμμουδιά της εκτείνεται σε μήκος 3 χλμ. ενώ τα πεντακάθαρα νερά της προσφέρονται για κολύμπι και θαλάσσια σπορ. Είναι μια οργανωμένη πλαζ που παρέχει στους λουόμενους όλες τις σύγχρονες ανέσεις και υπάρχει η κατάλληλη υποδομή για θαλάσσια σπορ και παιχνίδια. Στην Πέτρα θα βρείτε ξενοδοχεία όλων των κατηγοριών. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού το Πνευματικό Κέντρο του δήμου διοργανώνει το “Πετρανό καλοκαίρι” που περιλαμβάνει πολιτιστικές εκδηλώσεις και έκθεση παραδοσιακών προϊόντων. Επίσης, αξίζει να παραβρεθείτε στη γιορτή της σαρδέλας που διοργανώνεται τον Αύγουστο στο γραφικό λιμανάκι της Πέτρας

. Καλλονή

Η Καλλονή βρίσκεται στο μέσον του νησιού και γνωρίζει τα τελευταία χρόνια αλματώδη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς, αφού αποτελεί οικονομικό και εμπορικό κέντρο. Κάθε χρόνο προσελκύει πολλούς τουρίστες και επειδή διαθέτει αξιόλογες υποδομές, αλλά και γιατί έχει μοναδικές φυσικές ομορφιές και αξιοθέατα. 12 Τα αρχαιολογικά ευρήματα και τα διάσπαρτα λείψανα τειχών, σφονδύλων, κιονόκρανων, αγγείων, τα ερείπια ναών, οι βωμοί, τα αντικείμενα, τα νομίσματα σκορπισμένα σε μια έκταση που ξεπερνά τα 2.500 τετραγωνικά μέτρα σηματοδοτούν το ιστορικό παρελθόν και τον σημαντικό πολιτισμό των δύο πόλεων, που χάθηκαν από μεγάλο σεισμό στα 231 π.X. Δύο ήταν επίσης οι φυσικοί παράγοντες που προσδιόρισαν και προσδιορίζουν και σήμερα ακόμα τον πλούτο της Kαλλονής και της περιοχής της: ο Kόλπος Kαλλονής, που στην αρχαιότητα λόγω της Πύρρας, ονομαζόταν “Πυρραίων Eύριπος” και ο “Eύδενδρος” κάμπος της, όπως τον ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες. Ήταν πάντοτε και παραμένει λιμάνι εμπορικό, τόπος παραγωγής εκλεκτών ψαριών και οστρακοειδών αλλά και τόπος διακοπών και μελέτης της φύσης από τα χρόνια του Aριστοτέλη. O κάμπος της Kαλλονής που είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα του νησιού, με τα πολλά νερά, το πλούσιο χώμα, τον ήλιο αποτελεί το καταπράσινο κέντρο της Λέσβου και κατοικείται πυκνά, λόγω του πλούτου του, από την αρχαιότητα. Eδώ ο μεγάλος φιλόσοφος και οι μαθητές του Θεόφραστος και Φαινίας ο Eρέσιος έθεσαν τα θεμέλια της φυσικής ιστορίας μελετώντας τα φυτά, τα θαλασσινά, και τα ψάρια της περιοχής του Kόλπου που είναι μοναδικά (κωβιοί, κουτσουμούρες, σαρδέλες, χτένια, αστερίες κ.α.). Διατρέχοντας τους αιώνες η Kαλλονή που τα βυζαντινά χρόνια ήταν μια από τις πλουσιότερες πόλεις αναγεννήθηκε πολλές φορές από τις στάχτες, που άφηναν πίσω τους θεομηνίες και φυσικές καταστροφές αλλά και οι επιδρομές κουρσάρων στη διάρκεια του Mεσαίωνα, χάρη στη θέληση των κατοίκων της. Kέντρο και φάρος ορθοδοξίας και πολιτισμού προσδιόρισε σε σημαντικό βαθμό το επίπεδο παιδείας στο νησί με τα ιστορικά της Mοναστήρια. Eδώ στην I. Mονή Λειμώνος λειτούργησε από το 1530 το πρώτο σχολείο αρρένων για κληρικούς και λαϊκούς και στην I. Mονή της Παναγιάς της Mυρσινιώτισσας, το πρώτο σχολείο θηλέων της Ελλάδας, χάρη στη φροντίδα του ιδρυτή των Mονών Aγίου Ιγνατίου Aγαλλιανού. Eδώ στην Kαλλονή θα λειτουργήσει και το πρώτο σχολείο μέσης εκπαίδευσης του νησιού, η περίφημη “Eπαρχιακή Eλληνική Σχολή”, στα 1804 απ’ όπου θα αποφοιτήσουν 13 οι δάσκαλοι που θα επανδρώσουν τα υπόλοιπα σχολεία του νησιού. O οικονομικός πλούτος της περιοχής θα οδηγήσει μετά το 1912 και την απελευθέρωση από την τουρκική κατοχή, στην πνευματική και πολιτιστική άνθιση του τόπου, όπως συνέβη και με το υπόλοιπο νησί.

Σίγρι

 Ένα ψαράδικο χωριό, με άλλη ομορφιά, με άλλον αέρα, μ’ άλλο στυλ, μ’ άλλο χρώμα, φαντάζει ξεκομμένο από το υπόλοιπο νησί. Η θέση του οριοθετείται στο Δ. άκρο της Λέσβου, 94χλμ μακριά από την πρωτεύουσα του νησιού. Αναφέρεται ότι κατοικήθηκε από Τούρκους εξόριστους που έργο τους είχαν να κουρσεύουν τα πλοία που άραζαν στον ασφαλή του όρμο. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στην είσοδο του χωριού, χτίστηκε το 1912 απ’ τους πεζοναύτες που απελευθέρωσαν τη Λέσβο. Σε καλή κατάσταση σώζεται το κάστρο του χωριού, που χτίστηκε απ’ τους Τούρκους το 1757. Είναι μικρό σε έκταση με προμαχώνες, πύργους και μπουκαπόρτες. Στη θέση “Παλιόκαστρο”, Β., υπάρχουν βυζαντινά και μεσαιωνικά ερείπια. Το Σίγρι είναι το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι του νησιού, μια που ο όρμος του προστατεύεται με μοναδικό τρόπο από το Μεγαλονήσι ή αλλιώς τη Νησιώπη όπως είναι γνωστό το νησί που εκτείνεται κατά μήκος των ακτών του Σιγρίου. Στο νησί τούτο, υπάρχει ένας μεγάλος επιβλητικός φάρος, το εκκλησάκι του Αγίου 14 Γεωργίου, θαυμάσιοι κορμοί απολιθωμένων δένδρων που ξεκινούν από τη στεριά και εκτείνονται στη θάλασσα. Το χωριό διαθέτει μια όμορφη πλαζ με ψιλή άμμο και παγωμένα νερά. Τα αρμιρίκια της έρχονται να χαρίσουν την πολυπόθητη δροσιά του καλοκαιριού, ενώ τα παραδοσιακά ταβερνάκια αγκιστρωμένα στους γύρω βράχους, υπόσχονται καλό φαγητό και κυρίως φρέσκο ψάρι. Η περιοχή “κρύβει” ίσως τις πιο ωραίες αμμουδιές του νησιού με ψιλή καθαρή άμμο, ρηχά νερά και μικρά φανταστικά κοχύλια: Τα Λείμενα ο Κοχυλοποταμός και αρκετά πιο μακριά τη Τσιχλιώντα. Όλες αυτές απλώνονται ξεχασμένες στο δρόμο (χωματόδρομο) που ενώνει το Σίγρι με την Ερεσό. Η πρόσβαση σ’ αυτές δεν είναι και τόσο εύκολή. Ίσως γι’ αυτό κρατούν πεισματικά την ομορφιά τους. Εκτεθειμένη στο μάτι του Βοριά και σε απόσταση 4 περίπου χιλιόμετρα, από το χωριό θα βρείτε μια μεγάλη όμορφη παραλία τη Φανερωμένη, όπως είναι γνωστή στους ντόπιους. Τα νερά εδώ είναι πιο “άγρια”, πιο βαθιά, πιο κρυστάλλινα πιο γαλανά. Στη μέση περίπου της παραλίας, στους πρόποδες του βουνού “Σκοπός”, βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Φανερωμένης μέσα σε βράχο, όπου διακρίνεται λαξευμένη η σκήτη του ασκητή Θεοφανούς. Το Σίγρι είναι ταυτισμένο με το απολιθωμένο δάσος που εκτείνει στη γύρω περιοχή. Μη ξεχάσετε να επιισκεφτείτε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Για τους λάτρες του ψαροτούφεκου και της καθετής το Σίγρι είναι από τα πιο κατάλληλα μέρη στη Λέσβο. Πρέπει να έχετε όμως σκάφος για να επισκεφτείτε τους καλούς ψαρότοπους. Για τους σερφερ υπάρχει σχεδόν σε καθημερινή βάση τους καλοκαιρινούς μήνες, βοριαδάκι 4-5 Β. Κατάλληλες παραλίες για Surfing το Λιμάνι, τα Λείμενα και η Φανερωμένη.

 Ερεσός

Χτισμένη τέσσερα χιλιόμετρα πάνω από τη θάλασσα ανάμεσα σε ξερούς ηφαιστιογενείς όγκους η κωμόπολη της Ερεσού διατηρεί ατόφιο το παραδοσιακό της χρώμα. Τα θαυμάσια αρχοντικά που στολίζουν το χωριό μαρτυρούν την οικονομική και πολιτισμική άνθηση που γνώρισε ο τόπος. Η ευρύχωρη πλατεία του χωριού με τον θεόρατο πλάτανο στη μέση προσφέρεται για δροσιά και ξεκούραση.. Περιμετρικά της πλατείας απλώνονται τα δημόσια κτίρια -το δημαρχείο, το ταχυδρομείο, η αστυνομία- ενώ, οι τρεις εκκλησίες, η Παναγία, ο Άγιος Κωνσταντίνος, και η Αγία Ειρήνη με το εξαιρετικής τέχνης ξύλινο τέμπλο, βρίσκονται στο εσωτερικό του χωριού. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το “Θεοφράστειον”,ένα από τα πιο όμορφα διδακτήρια της Λέσβου με αρκετά στοιχεία νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Κατασκευάσθηκε- μετά από πρωτοβουλία των μεταναστών στην Αμερική – το 1928 (1925 – 1928). με αρχιτέκτων τον Αθανάσιο Δεμίρη,. Διαθέτει βιβλιοθήκη με 2070 βιβλία Σήμερα στο κτίριο αυτό στεγάζονται το Νηπιαγωγείο, το Δημοτικό Σχολείο και το Γυμνάσιο Ερεσού. Ηρεμία και γαλήνη χαρακτηρίζουν την καλοκαιρινή ατμόσφαιρα της κωμόπολης της Ερεσού σε σχέση με την πολύβουη ζωή της Σκάλας. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού συμπεριλαμβανομένων και των δημοτικών αρχών -δημαρχείο, αστυνομία- μετακομίζει κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στη Σκάλα για τις ανάγκες του τουρισμού ή μεταφέρεται στον κάμπο όπου ασχολείται με γεωργικές εργασίες. Η συνήθεια αυτή έχει τις 16 ρίζες της σε παλαιότερες εποχές και ήταν διαδεδομένη σε πολλά χωριά της Λέσβου

. Μανταμάδος

Ο Μανταμάδος βρίσκεται σε απόσταση 37χλμ από τη Μυτιλήνη και σε υψόμετρο 150μ. Το χωριό είναι κτισμένο μέσα σε λαγκαδιά και δε φαίνεται. Όχι μόνο γιατί η θέση του ήταν έτσι διαλεγμένη για να προστατεύεται από τους επιδρομείς αλλά και γιατί και το χρώμα του είναι δεμένο με τον γύρο τόπο, αφού οι πέτρες των σπιτιών προέρχονται από τα γύρω βουνά. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια της ελιάς ιδιαίτερα όμως με την κτηνοτροφία. Το όνομά του προέρχεται από την τουρκική λέξη μαντάς που σημαίνει βόδι . Ενδιαφέρουσα είναι η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, στο κέντρο του χωριού, που χτίστηκε το 1750. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της είναι από τα ωραιότερα που υπάρχουν σε ελληνικές εκκλησίες. Εδώ η αγγειοπλαστική ήταν μια από τις πρώτες απασχολήσεις των κατοίκων και περίφημα ήταν τα μανταμαδιώτικα κουμάρια. Η παράδοση αυτή συνεχίζεται Η έφεση για τη λαϊκή χειροτεχνία ώθησε και την ανάπτυξη της κατεργασίας του ξύλου της ελιάς. Ο Μανταμάδος έχει λαμπρή πνευματική παράδοση. Αν βρεθείτε στο χωριό σταματήστε οπωσδήποτε στην μικρή του πλατεία 17 και δοκιμάστε τα γαλακτοκομικά του προϊόντα, κυρίως όμως μη ξεχάσετε να πάρετε γιαούρτι Μανταμάδου, φτιαγμένο με τον παλιό αυθεντικό τρόπο, μέσα στις παραδοσιακές πήλινες “γραγούδες”.. Ωραίες είναι και οι παραθαλάσσιες τοποθεσίες της περιοχής, όπως ο Άγιος Στέφανος με τη θαυμάσια ακροθαλασσιά του η “Λαγκάδα” με ωραία αμμουδιά για, το “Καλοστάσι”, με την πεντακάθαρη θάλασσα, το ακρωτήρι “Παληός” μια γραφική τοποθεσία με λίγα σπιτάκια ψαράδων όπου υπήρχε μεγάλο χωριό, που εγκαταλείφθηκε εξ αιτίας των επιδρομών των Σαρακηνών. Η περιοχή θεωρείται καλός ψαρότοπος. Τα μικρά νησάκια που βρίσκονται περίπου 1 χμ απ’ την ακρογιαλιά, τα Τοκμάκια, και ειδικά το Ασπρονήσι είναι καταπληκτικά. Για τους τυχερούς λοιπόν που διαθέτουν έστω και μία ψαρόβαρκα δεν πρέπει να χάσουν την εμπειρία

 Αγιάσος

Ίσως ένα από τα πιο γραφικά και ωραιότερα χωριά της πατρίδας μας, η Αγιάσος, χτισμένη στους πρόποδες του όρος Όλυμπος στη Λέσβο, μαγνητίζει τον επισκέπτη με τη σπάνια ομορφιά της. Η Αγιάσος είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στις ανατολικές παρειές του όρους Όλυμπος και έχει υψόμετρο 460 μέτρων 18 Η Αγιάσος διατηρεί αναλλοίωτα στοιχεία παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός. Παρόλο που δεν είναι παραθαλάσσιος οικισμός, έχει μεγάλη τουριστική κίνηση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Στην Αγιάσο βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, η οποία γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο. Γίνεται μεγάλο πανηγύρι, ενώ κάτοικοι από όλο το νησί της Λέσβου συρρέουν στην Αγιάσο, ακόμη και διανύοντας τη διαδρομή με τα πόδια. Το μοναστήρι χτίστηκε για να στεγάσει την εικόνα που μετέφερε ο μοναχός Αγάθωνας από την Ιερουσαλήμ. Από την επιγραφή που έφερε η εικόνα («ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ ΑΓΙΑ ΣΙΩΝ») προέρχεται το όνομα της Αγιάσου. Η φράση Αγία Σιών με την οποία συνήθιζαν να χαρακτηρίζουν την εικόνα και το μοναστήρι οι προσκυνητές παραφθάρθηκε σε Αγιασων και στη συνέχεια σε Αγιάσος. Ο “Κήπος της Παναγίας”, μια καταπράσινη και ολόδροση περιοχή που εδώ ο επισκέπτης θα βρει ένα θεόρατο αιωνόβιο πλάτανο, στη σκιά του οποίου μπορεί να ξαποστάσει απολαμβάνοντας μια όμορφη θέα του χωριού από κάτω προς τα πάνω. Ο Ιερός Ναός της Αγίας Τριάδας βρίσκεται στην περιοχή “Καμπούδι” στην πάνω είσοδο του χωριού. Είναι ο δεύτερος μεγάλος ναός της Αγιάσου. Χτίστηκε το 1870 και είναι πιστό αντίγραφο της εκκλησίας της Παναγίας και των άλλων βασιλικών του 18ου αιώνα της Λέσβου. Έχει πολλές αξιόλογες εικόνες, μερικές από τις οποίες χρονολογούνται από τον 17ο αιώνα. Άξιο μνείας είναι το καμπαναριό της εκκλησίας, μικρό και κομψό.

Πλωμάρι

Μια σχετικά νέα πόλη που κτίστηκε το 1842 , όταν σταμάτησαν οι πειρατικές διαδρομές και οι κάτοικοι κατέβηκαν στη θάλασσα από το Μεγαλοχώρι (11 χλμ βόρεια). Με τα χρόνια το Μεγαλοχώρι υποβαθμίστηκε και το Πλωμάρι έγινε πρωτεύουσα της επαρχίας. Είναι σημαντικό λιμάνι με μεγάλη εμπορική και τουριστική κίνηση, πνευματική ζωή πολλά αξιοθέατα και ωραίες παραλίες. Οι κεραμιδένιες στέγες, που κατεβαίνουν κλιμακωτά από το λόφο προς τη θάλασσα δεν μπορούν παρά να ενθουσιάσουν από τη πρώτη κιόλας στιγμή τον επισκέπτη. Το Πλωμάρι συνδυάζει την ηρεμία των διακοπών και τη ζωντάνια της αναψυχής. Η φιλοξενία στη νησιώτικη αυτή γωνιά της Ελλάδας, αποτελεί δεδομένο της καθημερινής ζωής των κατοίκων του. Εδώ θα βρείτε άρτια εξοπλισμένα ξενοδοχεία, κάθε κατηγορίας, με όλες τις προσφερόμενες υπηρεσίες, παραλιακές ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία με παραδοσιακά παρασκευάσματα και κέντρα διασκέδασης με σύγχρονη και ζωντανή νησιώτική μουσική. Εδώ όμως θα βρείτε και πολλές ποτοποιίες με μεγάλη παράδοση στη παραγωγή ούζου. Το ούζο Πλωμαρίου είναι πασίγνωστο και εξαιρετικό, γι’ αυτό πρέπει οπωσδήποτε να το δοκιμάστε. Οι Πλωμαρίτες διακρίθηκαν ως ναυτικοί και έχουν αξιόλογη παράδοση στα γράμματα. Πλούσια είναι η προσφορά της Λέσχης “Βενιαμίν ο Λέσβιος”. Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, το Πλωμάρι αναδείχτηκε στο μεγαλύτερο βιοτεχνικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο της  Λέσβου, μετά την πρωτεύουσα, τη Μυτιλήνη. Λόγω δε της παράκτιας θέσης του, εξελίχθηκε επιπλέον σε σημαντικό κόμβο για τη ναυτιλία και το θαλάσσιο εμπόριο

 Γέρα

 Η Γέρα με τον περίφημο κόλπο του μαγεύει κάθε περαστικό. Αποτελείται από τα χωριά Παπάδος , Παλαιόκηπος, Μεσαγρός, Σκόπελος, Πλακάδος και Πέραμα, τα οποία υμνεί σε ένα ποίημά του και ο Γεραγώτης – από την καταγωγή της μητέρας του – Οδυσσέας Ελύτης. Στον Παπάδο με τα υπέροχα γραφικά αρχοντικά ξεχωρίζει για την ομορφιά και την ιστορία του, το αρχοντικό Βρανά, όπου έμενε η μητέρα του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη, και τώρα στεγάζεται το Δημαρχείο. Σε μικρή απόσταση είναι ο Μεσαγρός με το ερειπωμένο πλέον τζαμί του. Μόνο ο μιναρές του έχει μείνει ανέπαφος και εντύπωση προκαλεί ότι μέσα στην ημισέληνό του διακρίνεται ο Χριστιανικός Σταυρός. Αξιοθέατα αποτελούν επίσης ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής (με το μισό τέμπλο του ναού να είναι από ξύλο και το άλλο μισό από μάρμαρο) και ο φούρνος με την τοιχογραφία του Θεόφιλου, που απεικονίζει σκηνές από την παραγωγή ψωμιού. Στο Σκόπελο, το μεγαλύτερο χωριό της Γέρας, εντυπωσιάζει η πλατεία με τα πλατάνια και τη μαρμάρινη κρήνη. Ακόμη, ο Σκόπελος είναι γνωστός για τα “λαγούμια της Μαγδαληνής”, τις μεγάλου μήκους πρωτοχριστιανικές κατακόμβες που βρίσκονται κάτω από το ναό της Αγίας Μαγδαληνής. Η περιοχή, βρίσκεται  στους πρόποδες του Καρυώνα, ενός καταπράσινου βουνού που προσφέρεται για πεζοπορία με θέα στον κόλπο της Γέρας. Στον Παλαιόκηπο ξεχωρίζει ο ναός του Αγίου Ερμολάου, με το ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Στην Ευρειακή υπάρχει οργανωμένη παραλία και αρκετά συγκροτήματα ενοικιαζόμενων δωματίων καθώς και καταστημάτων εστίασης. Από τον Πλακάδο, το μικρότερο χωριό της Γέρας, ξεκινά ένας αγροτικός δρόμος που βγάζει στο “Σορόκο”, μια όμορφη δασική περιοχή με καταπληκτική θέα. Το Πέραμα, αποτελεί το λιμάνι της Γέρας, και για χρόνια ήταν το εμπορικό κέντρο της περιοχής. Συνδέεται πορθμιακά με την απέναντι ακτή της Κουντουρουδιάς. Εδώ βρίσκεται και το πρώην βυρσοδεψείο “Σουρλάγκα”, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Το Πέραμα, παρουσιάζει τις περισσότερες επιλογές για νυχτερινή διασκέδαση, με γραφικές ταβέρνες παραδοσιακή κουζίνα, και μπαρ που σφύζουν από νεολαία. Από εδώ ξεκινά ένας δρόμος με κατεύθυνση το στόμιο του κόλπου. Εκεί υπάρχουν οι πολύ όμορφοι ψαράδικοι οικισμοί, το Μάρμαρο, οι Πύργοι, ο Αύλωνας και τα Φτέλια, με γραφικές ταβερνούλες, που σερβίρουν νόστιμους θαλασσινούς και άλλους μεζέδες. Τέλος, σημαντικότερο πόλο έλξης για ντόπιους και ξένους αποτελεί η παραλία στο Τάρτι με τα βαθυγάλαζα νερά και την καθαρή αμμουδιά του. Κάθε καλοκαίρι τραβάει πλήθος τουριστών, που μετά το μπάνιο τους απολαμβάνουν φρέσκο ψάρι και κάθε λογής άλλες λιχουδιές στα ταβερνάκια της περιοχής. Αξιόλογες παραλίες είναι επίσης τα Τσίλια, τα Φαρά, το Λιγονάρι, και το Τσάφι.

Παράκοιλα

 Ένα από τα πιο παραγωγικά χωριά της Λέσβου. Απέχει από την πόλη της Μυτιλήνης 51,7χλμ. Από τη μια οι πορτοκαλεώνες της περιοχής που σκορπούν μεθυστικά αρώματα την εποχή της ανθοφορίας, και από την άλλη ο ολοπράσινος κάμπος καθιστούν τη θέση του χωριού πολύ προνομιούχα. Στην κορυφή του βουνού Iσσα, στα σύνορα Παρακοίλων – Ανεμώτιας, σε Β. κατεύθυνση από το χωριό υπάρχει πύργος διαστάσεων και γύρω του λείψανα αρχαίου οικισμού. Στην κορυφή του λόφου είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, στο οποίο παρατηρούνται αρχιτεκτονικά μέλη παλιού κτίσματος με ανάγλυφες παραστάσεις και διακοσμήσεις. Η αρχαία κώμη “Παράκελα” ήταν χτισμένη έξω απ’ το κάστρο. Στα Ν. των Παρακοίλων υπήρχαν τα μικρά χωριά Ανδροντικάδος και Χώρα που οι κάτοικοί τους τα εγκατέλειψαν σε άγνωστο χρόνο, και συγκεντρώθηκαν πάνω στο ύψωμα , “παρά την κοιλάδα”. Έτσι το νέο χωριό πήρε το όνομα Παράκοιλα. Εκτεταμένη ακρογιαλιά αρχίζει σε απόσταση ενός χιλιομέτρου απ’ το χωριό, απ’ το γραφικό ψαρολίμανο στα Ν. και τελειώνει στον κάβο “Μεδούσι”. Η ακτή προσφέρεται για κολύμπι και για ψάρεμα. Στα βουνά πάνω από τα Παράκοιλα ευδοκιμούν και τα ροδόδεντρα (Rhododendron luteum Οικ. Ericaceae ), που αποτελούν μοναδικά στο είδος τους σ’ όλη την Ευρώπη. Αναπτυγμένη είναι η βιοτεχνία νημάτων. Τα Παράκοιλα φημίζονται για τις φλοκάτες, τις κουβέρτες και τα κιλίμια τους