Ονομασία: Ποταμός Φιλιουρής (Λίσσος)

Περιγραφή: Αποτελεί Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (ΤΚΠ) για τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων του Δικτύου NATURA2000 – Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) – GR1130006.

Έχει συνολική έκταση (ha) 2058.44, χερσαία έκταση (ha) 2058.44, συνολική περίμετρο (km) 98.5, μέγιστο υψόμετρο (m) 624.0, ελάχιστο υψόμετρο (m) 5.0.

Ο ποταμός Φιλιούρης (Λίσσος) έχει μεγάλο μήκος και αποτελείται από πολλά ρέματα. Υπάρχουν επίσης άφθονα λείψανα παραποτάμιων δασών τόσο κατά μήκος του ποταμού όσο και διάσπαρτα στις καλλιέργειες.

Ο ποταμός τροφοδοτεί με γλυκό νερό τους υγροτόπους που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα.

Χαρακτηρίζεται από αξιόλογα θηλαστικά, αξιόλογα αμφίβια / ερπετά, αξιόλογα ψάρια. Υπάρχουν επίσης άφθονα λείψανα παραποτάμιων δασών τόσο κατά μήκος του ποταμού όσο και διάσπαρτα στις καλλιέργειες.

Το σημείο όπου εκβάλλει στη θάλασσα ο ποταμός Φιλιουρής (ο υδροβιότοπος του Ιμέρου), είναι καταφύγιο πολλών ειδών της ορνιθοπανίδας και ιδιαίτερα των εντυπωσιακών φλαμίνγκο.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας για την περιοχή των εκβολών του ποταμού

Χωροθέτηση: Πηγάζει από την οροσειρά της Ανατολικής Ροδόπης, διασχίζει την πεδιάδα της Ροδόπης (το ανατολικό τμήμα της Π.Ε Ροδόπης) εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος, ανατολικά της λίμνης Ισμαρίδας. (στον όρμο  «Ανοικτό», δίπλα από τον Ίμερο)

Επισκεψιμότητα: Υπάρχει πρόσβαση από τον επαρχιακό δρόμο Κομοτηνή-Ξυλαγανή-Ίμερος-Προφήτης Ηλίας. Οι εκβολές του περιλαμβάνονται στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και υπάρχει πρόσβαση από το Πάρκο.

Ονομασία: Κοιλάδα Φιλιουρή

Περιγραφή: Η κοιλάδα Φιλιουρή αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά Δικτύου NATURA 2000 – GR1130011. Επίσης μέρος της περιοχής αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής «Αρριανών – Νέας Σάντας» (ΦΕΚ 601/30-4-76). Έχει συνολική έκταση (ha) 37565.90, χερσαία έκταση (ha) 37565.9, συνολική περίμετρο (km) 106.7, μέγιστο υψόμετρο (m) 1225.0, ελάχιστο υψόμετρο (m) 56.0.

Η κοιλάδα Φιλιούρη περιλαμβάνει τη λεκάνη απορροής του ποταμού Φιλιούρη και τους γύρω λόφους στο νότιο-ανατολικό τμήμα του όρους Ροδόπη. Αποτελείται από δάση δρυός και βοσκοτόπους.

Η περιοχή είναι μία κοιλάδα με απότομες πλαγιές και βραχώδεις όψεις η οποία κατεβαίνει από τους λόφους του Ντεμίρ Τσαλ.

Η περιοχή είναι πλούσια σε αρπακτικά πτηνά, στα οποία περιλαμβάνονται τα: Neophronpercnopterus (ασπροπάρης, 4 ζεύγη), Gyps fulvus (όρνιο, 1 ζεύγος), Circaetus gallicus (φιδαετός, 2 ζεύγη),Aquila pomarina (κραυγαετός, 2 ζεύγη), Aquila chrysaetos (χρυσαετός, 1 ζεύγος) και Hieraeetus pennatus(σταυραετός, πιθανώς 1 ζεύγος). Στα είδη που επιπλέον αναπαράγονται στην περιοχή ανήκουν τα Ciconia nigra(μαυροπελαργός), Dendrocopos medius (μεσοτσικλιτάρα) και Hippolais olivetorum (λιοστριτσίδα). Πρόκειται για περιοχή ιδιαίτερα σημαντική για σπάνια και απειλούμενα είδη πουλιών που αναπαράγονται εκεί.

Η περιοχή απειλείται από την αλόγιστη αναδάσωση με πεύκα σε ανοίγματα του δρυοδάσους, από την κατασκευή δρόμων και την ανάπτυξη γενικότερα (παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για αρπακτικά, η οδοποιία, αποψίλωση των δασών, εντατικοποίηση της διαχείρισης των δασών και το παράνομο κυνήγι.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Οι κατά τόπους Διευθύνσεις Δασών.

Χωροθέτηση: Βρίσκεται στα βορειοανατολικά της Π.Ε Ροδόπης, στο ανατολικό τμήμα του όρους Ροδόπη. Το μεγαλύτερο τμήμα βρίσκεται στον Δήμο Αρριανών ενώ ένα μικρό τμήμα της κοιλάδας καλύπτει και τον γειτονικό Δήμο Μαρώνειας-Σαπών. Καλύπτει εξ ολοκλήρου την Δημοτική Ενότητα Κέχρου.

Επισκεψιμότητα: Υπάρχει πρόσβαση από τον δρόμο Κομοτηνής-Σαπών-Αρριανών.

Φωτογραφικό Υλικό: Ποταμός Φιλιουρής (Λίσσος)

Ονομασία: Λίμνη Βιστωνίδα

Περιγραφή: Αποτελεί υγρότοπο διεθνούς σημασίας Ramsar (Λίμνη Βιστονίδα, Πόρτο Λάγος, Λίμνη Ισμαρίδα και παρακείμενες λιμνοθάλασσες, 24.400 ha. Αποτελεί επίσης Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (ΤΚΠ) για τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων του Δικτύου NATURA2000 – Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) – GR1130009. Αποτελεί επίσης Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά Δικτύου NATURA 2000 GR1130010. Μέρος της περιοχής αποτελεί: Καταφύγιο Άγριας Ζωής Περιοχής Λίμνη Βιστωνίδας – Λάγους (ΦΕΚ 666/10-8-78), Καταφύγιο Άγριας Ζωής Περιοχής Κομψάτου, Καταφύγιο Άγριας Ζωής Περιοχής Φανάρι – Πόρτο Λάγος (ΦΕΚ 666/10-8-78)

Η λίμνη Βιστωνίδα μοιράζεται στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης.Καταλαμβάνει συνολικά 4.500 ha. και βάθος που κυμαίνεται από 2 έως 3,5 μέτρα, αποτελεί προέκταση του όρμου του Πόρτο Λάγος και χωρίζεται από τη θάλασσα με μια στενή λωρίδα γής. Νότια της λίμνης, εκτείνεται η λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος που συνδέεται μέσω φυσικού διαύλου με τη θάλασσα και μέσω τριών στομίων με τη λίμνη. Το υγροτοπικό σύμπλεγμα συμπληρώνουν λιμνοθάλασσες δυτικά της Βιστωνίδας, (με μεγαλύτερες τη Λάφρη και τη Λαφρούδα), που περιβάλλονται από έλη και συνδέουν λειτουργικά την περιοχή με το δέλτα του Νέστου. Η Βιστωνίδα χαρακτηρίζεται από ένα μοναδικό για την Ελλάδα φαινόμενο. Το βόρειο τμήμα της έχει γλυκό νερό, καθώς δέχεται εισροές γλυκού νερού, κυρίως από τους ποταμούς Κόσυνθο, Κομψάτο και Τραύο. Αντίθετα, το νότιο τμήμα της, που δέχεται θαλασσινό νερό από τα τρία στόμια επικοινωνίας της με τη λιμνοθάλασσα, είναι υφάλμυρο, με μεταβαλλόμενη αλατότητα, ανάλογα με τις μετακινήσεις υδάτινων μαζών μεταξύ λίμνης και λιμνοθάλασσας. Οι ποταμοί που πέφτουν στη Βιστωνίδα έχουν παραποτάμιο δάσος και αμμώδη επίπεδα στις εκβολές τους. Η περιοχή της Βιστωνίδας χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία οικοτόπων και πλούσια χλωρίδα. Η βλάστηση της λίμνης αποτελείται από αμμόφιλες και αλόφιλες φυτοκοινωνίες, λιβάδια, καλαμώνες και θαμνώνες. Υπάρχει πλούσια ζωή από πουλιά όλες τις εποχές. Υπάρχουν περίπου 260 είδη πουλιών. Από αυτά, τα 9 είδη είναι σπάνια ή απειλούμενα σε διεθνές επίπεδο. Ένα από τα σπανιότερα είδη πουλιών στον κόσμο, με πληθυσμό που δεν ξεπερνάει τις 13.000 άτομα παγκοσμίως, είναι το Κεφαλούδι (Oxyura leucocephala). Στην περιοχή της Βιστωνίδας εντοπίζονται επίσης, περίπου 20 είδη θηλαστικών, 19 είδη ερπετών και 11 είδη αμφιβίων. Μεγάλη είναι και η ποικιλία των ψαριών που υπάρχουν στη λίμνη αν και τα τελευταία χρόνια αυτά έχουν περιοριστεί εξαιτίας των μεταβολών των περιβαλλοντικών συνθηκών. Η περιοχή απειλείται από επέκταση και εντατικοποίηση της γεωργίας και της υδατοκαλλιέργειας, τουριστική ανάπτυξη, έντονο κυνήγι, ρύπανση από διάφορες πηγές.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας

Χωροθέτηση: Εκτείνεται στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης-στον Δήμο Ιάσμου (όπου ανήκει πλέον του μισού της έκτασής της) – στον Δήμο Κομοτηνής που ανήκει μικρό τμήμα.

Επισκεψιμότητα: Ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Υπάρχει σχετική ιστοσελίδα: http://www.fd-nestosvistonis.gr/fd/

Λειτουργούν 2 κέντρα πληροφόρησης (1 για τις λίμνες, 1 για το δέλτα Νέστου. ¨Ως προς την περιοχή μελέτης για τις λίμνες: Κέντρο Πληροφόρησης των λιμνών Βιστωνίδας – Ισμαρίδας, στο Πόρτο Λάγος, τηλ. 25410-96646, fax. 25410-96924, Email: info@fd-nestosvistonis.gr Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή: 9.30-15.30. Τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες γίνονται δεκτές επισκέψεις μετά από ραντεβού.

Για την Π.Ε Ροδόπης, υπάρχει πρόσβαση στη Βιστωνίδα, από Κομοτηνή –Γλυκονέρι-Πόρτο Λάγος, Κομοτηνή –Γλυκονέρι Φανάρι.

Ονομασία: Λίμνη Ισμαρίδα (Μητρικού)

Περιγραφή: Αποτελεί υγρότοπο διεθνούς σημασίας Ramsar. Αποτελεί επίσης Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (ΤΚΠ) για τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων του Δικτύου NATURA2000 – Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) – GR1130009. Αποτελεί επίσης Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά Δικτύου NATURA 2000 GR1130010. Αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής Περιοχής «Μαυρομματίου» (ΦΕΚ 130/12-2-79).

Καταλαμβάνει 320 ha. Έχει μέσο βάθος 1,5 μέτρα, δέχεται νερά στα βόρεια από τον ποταμό Βοσβόζη ή Μπος Μπος. Στα ανατολικά περνάει ο ποταμός Λύσσος που χύνεται στο Θρακικό πέλαγος. Μέσα στη λάσπη του βυθού ζουν κρυμμένα πάμπολλα μικρά ζώα, όπως γαστερόποδα, ελα­σματοβράγχια, δακτυλιοσκώληκες. Αυτά αποτελούν σπουδαία τροφή για τα παρυδάτια που­λιά που τα αναζητούν ανασκαλεύοντας τη λάσπη με το ράμφος τους. Παρά το μικρό της μέγεθος, αποτελεί σημαντικό πέρασμα για τα μεταναστευτικά πουλιά, καθώς ο καλαμώνας της παρέχει καταφύγιο από τα αρπακτικά και το κρύο. Η λίμνη είναι πηγή ζωής για τον αγροτικό πληθυσμό των γειτονικών οικισμών, οι κάτοικοι των οποίων για τον λόγο αυτό, την ονόμαζαν παλαιότερα Μητρικού ή Μάνα, χρησιμοποιείται για άρδευση και λιγότερο πλέον για αλιεία.

Είναι η μοναδική λίμνη γλυκού νερού στην Θράκη. Φιλοξενεί αξιόλογο αριθμό ειδών και ενοτήτων βλάστησης. Στη βόρεια πλευρά της λίμνης, ξεχωρίζει μικρό υδροχαρές δάσος. Αποτελεί σημαντικό πέρασμα για τα μεταναστευτικά πουλιά.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας

Χωροθέτηση: Βρίσκεται στο Δήμο Κομοτηνής

Επισκεψιμότητα: Ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. Υπάρχει πρόσβαση στην Ισμαρίδα από Κομοτηνή- Νέο Σιδηροχώρι –Παγούρια –Μολυβωτή – κατεύθυνση προς Ίμερος.

Πολύ κοντά η μία στην άλλη, οι λιμνοθάλασσες της περιοχής της Ροδόπης εκτείνονται δυτικά της Ισμαρίδας και βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία με τη θάλασσα. Πρόκειται για τις λιμνοθάλασσες Έλος, Πτελέα, Αλυκή (Μέση), Αρωγή (Καρατζά) και Ξηρολίμνη (Φανάρι), οι οποίες περιβάλλονται από εκτεταμένα αλοέλη. Στη ζώνη που τις χωρίζει από τη θάλασσα, τα αμμώδη ή αμμοπηλώδη αλατούχα εδάφη καλύπτονται από μωσαϊκό βλάστησης, το οποίο, ανάλογα με την εποχή, αλλάζει αποχρώσεις. Κυριαρχούν οι αρμυρίθρες, που για πολλούς μήνες έχουν ένα βαθύ κεραμιδί χρώμα. Η ίδια βλάστηση περιβάλλει τις λιμνοθάλασσες με τη μορφή δακτυλίου. Εκτάσεις με βούρλα αναπτύσσονται σε θέσεις που συχνά πλημμυρίζουν από τα νερά της βροχής. Στις λιμνοθάλασσες έχουν καταγραφεί πάνω από 160 είδη πουλιών.

Απειλή για τις λιμνοθάλασσες αποτελεί ο αυξανόμενος παραθαλάσσιος τουρισμός κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ ΠΤΕΛΕΑ – ΕΛΟΣ
Ονομασία: ΛΘ Πτελέα & Έλος

Περιγραφή: Αποτελούν υγρότοπο διεθνούς σημασίας Ramsar Αποτελούν επίσης Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (ΤΚΠ) για τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων του Δικτύου NATURA2000 – Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) – GR1130009. Αποτελούν επίσης Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά Δικτύου NATURA 2000 GR1130010. Αποτελούν Καταφύγια Άγριας Ζωής των Περιοχών Λίμνης Πτελέας & Λίμνης Έλους. Καταλαμβάνουν 1092,24 Ηα. Έχουν συνολική περίμετρο (km) 23.0 και μέγιστο υψόμετρο (m) 10,0.

Στη λιμνοθάλασσα υπάρχουν είδη πουλιών που αναπαράγονται, όπως τα: Tadorna tadorna (Βαρβάρα), Glareola prantincola (Νεροχελίδονο) και Recurvirostra avosetta (Aβοκέτα). Το χειμώνα είναι σημαντική περιοχή για Tadorna tadorna (Βαρβάρα), κύκνους, Fulica atra (Φαλαρίδα) και όχι πολλές πάπιες. Επίσης είναι χώρος τροφής (ενδεχομένως και φωλιάσματος) για Phoenicopterus ruber (Φοινικόπτερο). Μια νησίδα στα ανοικτά είναι σημαντικός χώρος κουρνιάσματος για τα Falacrocorax carbo (Κορμοράνοι).

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας

Χωροθέτηση: Βρίσκεται στο Δήμο Κομοτηνής.

Επισκεψιμότητα: Ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. (βλέπε σημείο 5 της παρούσας λίστας για την πρόσβαση στο Πάρκο).

Υπάρχει πρόσβαση στην λιμνοθάλασσα Έλος από Κομοτηνή- Νέο Σιδηροχώρι –Παγούρια –Μολυβωτή.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΛΥΚΗ (ΜΕΣΗ)
Ονομασία: ΛΘ Αλυκή (Μέση)

Περιγραφή: Αποτελεί υγρότοπο διεθνούς σημασίας Ramsar. Αποτελεί επίσης Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (ΤΚΠ) για τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων του Δικτύου NATURA2000 – Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) – GR1130009. Αποτελούν επίσης Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά Δικτύου NATURA 2000 GR1130010. Αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής Περιοχής Λίμνης Αλυκής. Καταλαμβάνει 614,52ha. Έχει συνολική περίμετρο(km) 11.5 και μέγιστο υψόμετρο (m) 10,0. Είναι ρηχή παράκτια λιμνοθάλασσα, που μέρος της χρησιμοποιείται ως αλυκή. Από το 1983 η περιοχή προσελκύει Φοινικόπτερα που αναμένεται να σχηματίσουν αποικία φωλιάσματος. Το χειμώνα η λίμνη είναι σημαντική για πάπιες και παρυδάτια πτηνά.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας

Χωροθέτηση: Βρίσκεται στο Δήμο Κομοτηνής

Επισκεψιμότητα: Ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. (βλέπε σημείο 5 της παρούσας λίστας για την πρόσβαση στο Πάρκο). Υπάρχει πρόσβαση στην Αλυκή από Κομοτηνή- Πόρπη –Γλυφάδα-Μέση-Παραλία Μέσης (Μεταμόρφωση).

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΞΗΡΟΛΙΜΝΗ (ΦΑΝΑΡΙ)
Ονομασία: ΛΘ Ξηρολίμνη (Φανάρι).

Περιγραφή: Αποτελεί υγρότοπο διεθνούς σημασίας Ramsar. Αποτελεί επίσης Τόπο Κοινοτικής Προστασίας (ΤΚΠ) για τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων του Δικτύου NATURA2000 – Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) – GR1130009. Αποτελούν επίσης Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά Δικτύου NATURA 2000 GR1130010. Αποτελεί Καταφύγιο Άγριας Ζωής Λίμνης Ξηρολίμνης. Καταλαμβάνει 367,43 Ha συνολική περίμετρο(km) 9.0 και μέγιστο υψόμετρο (m) 1,0. Είναι παράκτια λιμνοθάλασσα. χωρίζεται από τη θάλασσα με μια αμμώδη ακτή.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας-Ισμαρίδας

Χωροθέτηση: Βρίσκεται στο Δήμο Κομοτηνής

Επισκεψιμότητα: Ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης. (βλέπε σημείο 5 της παρούσας λίστας για την πρόσβαση στο Πάρκο). Υπάρχει πρόσβαση στην Ξηρολίμνη από Κομοτηνή-Γλυκονέρι – Φανάρι ή Κομοτηνή- Πόρπη –-Μέση- Αρωγή – Φανάρι. Η Αρωγή και το Φανάρι είναι συνεχόμενες παραλίες και ο δρόμος που τις ενώνει είναι παράλληλος με την Ξηρολίμνη.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΥΜΦΑΙΑΣ
Ονομασία: Περιοχή Νυμφαίας

Περιγραφή: Υπάρχει Καταφύγιο Άγριας Ζωής «Περιοχή Νυμφαίας» 579,54 ha. Πρόκειται για βιότοπο αναπαραγωγής, διατροφής, διαχείμασης ειδών άγριας πανίδας (πτηνά & ζώα).

Υπάρχει περιαστικό δάσος (της Κομοτηνής) το Άλσος Νυμφαίας. Καλύπτεται κυρίως από πεύκα και είναι ιδανικός τόπος για περίπατο, άθληση ή ξεκούραση. Υπάρχουν διαμορφωμένοι χώροι με κιόσκια, τραπεζάκια, παγκάκια, πλακόστρωτα μονοπάτια, κλπ. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει μια ωραία θέα καθώς απλώνεται κάτω ο κάμπος της Ροδόπης με τα ποτάμια, που ρέουν προς το Θρακικό πέλαγος και προς τις λίμνες Βιστωνίδα και Μητρικού.

Αρμόδιος φορέας Διαχείρισης: Δ/νση Δασών Ροδόπης

Χωροθέτηση: Βρίσκεται στο Δήμο Κομοτηνής

Επισκεψιμότητα: Βρίσκεται βόρεια της Κομοτηνής σε απόσταση 4 χλμ. περίπου στο δρόμο Κομοτηνής-Οχυρού Νυμφαίας.

Αποτελεί χώρο περιπάτου και άθλησης για τους κατοίκους της Κομοτηνής. Υπάρχει Τουριστικό Περίπτερο του Δήμου Κομοτηνής. Δεν υπάρχει παρατηρητήριο. Στην περιοχή υπάρχει μόνο στρατιωτικό παρατηρητήριο.