Γρεβενά
Τα Γρεβενά είναι πόλη της Δυτικής Μακεδονίας, πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού Γρεβενών.
Έχει 13.137 κατοίκους (απογραφή 2011) και είναι έδρα του ομώνυμου δήμου.
Η οικονομία της πόλης βασίζεται στις υπηρεσίες και το εμπόριο. Η πόλη εμφανίζεται από την εποχή του Βυζαντίου.
Διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις γίνονται το καλοκαίρι, ενώ λαμβάνουν χώρα και διάφορα τοπικά έθιμα όπως αυτό της “Γκαμήλας” την Κυριακή της Αποκριάς.
Το Νοέμβριο του 2007 ανακηρύχθηκε επίσημα “Πόλη των Μανιταριών”.
Την τελευταία δεκαετία τα Γρεβενά ακολουθούν αναπτυξιακή πορεία, έχουν αποκτήσει μεγάλα έργα υποδομής δίνοντας έμφαση στον ορεινό όγκο του νομού με τα πυκνά δάση και τα αλπικά τοπία, έχουν αναπτύξει ποικίλες πολιτιστικές δράσεις και έχουν κατορθώσει να αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους ορεινούς πόλους έλξης τουριστών κυρίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Η πόλη των Γρεβενών απέχει 484 χιλιόμετρα από την Αθήνα, 170 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 100 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα.
Η πρόσβαση από όλη τη Βόρεια Ελλάδα είναι πολύ εύκολη μέσω της Εγνατίας Οδού, ενώ για τις περιοχές νότια της Θεσσαλίας η πρόσβαση γίνεται μέσω Τρικάλων ή Λάρισας.
-
Η περιοχή που σήμερα οριοθετούμε ως νομό Γρεβενών, στα αρχαία χρόνια ήταν μοιρασμένη και ενώ το πεδινό τμήμα της αποτελούσε το δυτικό μέρος της μακεδονικής Ελιμείας, το ορεινό ανήκε στις πιο ανατολικές επικράτειες της Τυμφαίας, χώρας που απλωνόταν κυρίως μέσα στην Ήπειρο.Τα επιφανειακά ευρήματα, που έχουν εντοπιστεί από τις σποραδικές έρευνες κοντά ή μέσα στους σημερινούς οικισμούς, συνηγορούν για τη διαρκή παρουσία ενός οικιστικού ιστού που ανάγεται στα Παλαιολιθικά χρόνια. Η μετακίνηση των ορίων της περιοχής στο πέρασμα των αιώνων καθρεφτίζει το ευμετάβλητο των σχέσεων ανάμεσα στην Μακεδονία, την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.
Στην αρχαιότητα οι θέσεις των οικισμών ήταν διάσπαρτες από το Βουρινό μέχρι τα βάθη των Χασίων και τους πρόποδες της Πίνδου. Πάνω σ’ αυτόν τον οικιστικό καμβά, οι Μακεδόνες βασιλείς ίδρυσαν ή ενίσχυσαν ένα ιστό μικρών οχυρών (π.χ. Καστρί). Παρ’ όλο που στην περίοδο της Ρωμαϊκής κατάκτησης η περιοχή παραμένει στον απόηχο των μεγάλων συρράξεων, τα οχυρά επισκευάζονται και επανδρώνονται για να φυλάξουν τα κρίσιμα περάσματα, ενώ στις πλαγιές του Λύγκου μαρτυρείται για ένα σύντομο χρονικό διάστημα εξόρυξη σιδηρομεταλλευμάτων.
Φαίνεται ότι στα Μεταρωμαϊκά και πρώτα Βυζαντινά χρόνια, με την ενοποίηση της αχανούς αυτοκρατορίας και την εξασφάλιση μιας σχετικής ηρεμίας, η περιοχή των Γρεβενών έχασε τον μεθοριακό χαρακτήρα της και μεταβλήθηκε σε μια απόμακρη γωνιά της ενδοχώρας. Ωστόσο, λίγους αιώνες αργότερα, η αναβίωση των παλαιών οχυρών θα κριθεί απαραίτητη, καθώς η ορεινή ζώνη δοκιμάζεται τον 6ο αιώνα από επιδρομές Σλάβων, που στις αρχές του 7ου αιώνα θα εγκατασταθούν μόνιμα πια στους πρόποδες των βουνών, προετοιμάζοντας το έδαφος για την πολυφύλεκτη της Βαλκανικής αλλά και την πολυπολιτισμική ωριμότητα των Μεταβυζαντινών χρόνων. Φαίνεται ότι η περιοχή παραμένει στα πρώτα Βυζαντινά χρόνια χωρίς πυρήνα και κανένας οικισμός με εξαίρεση το Σπήλαιο, δεν απέκτησε έργα οχύρωσης ή ύδρευσης, που χαρακτηρίζουν τα σημεία σημαντικών πλυθησμιακών συγκεντρώσεων και στρατηγικής σημασίας. Εξάλλου, όταν ο Ιουστινιανός εφήρμοσε το μεγάλο οικοδομικό – οχυρωματικό του πρόγραμμα, κανένα νέο αμυντικό έργο δεν κατασκευάστηκε στην περιοχή, παρά μόνο ίσως το κάστρο της Βουξαλίστας. Παράλληλα, το φτωχό αγροδασικό τοπίο των Γρεβενών δεν προσέλκυσε τους μεγάλους λαϊκούς ή εκκλησιαστικούς γαιοκτήμονες που είχαν ήδη επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους στα πεδινά και πλούσια τμήματα της αυτοκρατορίας. Χωρίς τον καπνό, ωστόσο, που δεν είχε φτάσει τόσο δυτικά, και χωρίς την ελιά, που δεν ευδοκιμεί στο ηπειρωτικό βιόκλιμα, οι μικρές συνοικίσεις βρίσκονται στα πρόθυρα της λιμοκτονίας. Τον 14ο αιώνα, ακολουθώντας τη μοίρα της Μακεδονίας, τα ανατολικά της Πίνδου περιέχονται στον Τούρκο κατακτητή. Στην πρώτη διοικητική οργάνωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η περιοχή των Γρεβενών εντάσσεται στο πασαλίκι των Ιωαννίνων και γίνεται καζάς στον οποίο περιλαμβάνονται, εκτός των γρεβενιότικων χωριών, 23 χωριά της περιοχής Πενταλόφου, τα χωριά του οροπεδίου της Δεσκάτης καθώς και μερικά ακόμα χωριά της Ελασσόνας. Στο εσωτερικό της περιοχής, η ορεινή ζώνη γνώρισε νέο οικιστικό κύμα από τον 15ο αιώνα και μετά, καθώς οι πεδινοί πλυθυσμοί κατέφευγαν στις πλέον δυσπρόσιτες περιοχές αναζητώντας ασφάλεια και ελεύθερη γη. Ταυτόχρονα, οι νομαδικοί πληθυσμοί των Βλάχων της Πίνδου εγκατέστησαν συνοικήσεις στον Όλυμπο, τον Τίτρο και τα Πιέρια, δημιουργώντας δεσμούς που έμελλε να αποτελέσουν το υπόβαθρο μιας αλληλεγγύης που θα εκδηλωθεί στις εξεγέρσεις των επόμενων αιώνων.Στα μέσα του 15ου αιώνα ιδρύθηκαν τα αρματολίκια των Γρεβενών και των Σερβίων. Παράλληλα, σποραδικά αλλά αδιάκοπα εμφανίζονται προσπάθειες που σκοπό έχουν την τόνωση του θρησκευτικού και εθνικού φρονήματος. Ο όσιος Νικάνωρ εγκαθίσταται σε παλιότερο ασκηταριό στις όχθες του Αλιάκμονα και προσπαθεί με τα κυρήγματά του να ανακόψει το ρεύμα του εξισλαμισμού. Η μονή που ιδρύει το 1543, παίρνει το όνομα του μικρού αγροτικού συνικοισμού της Ζάβορδας και σύντομα έγινε το κέντρο μιας μεγάλης περιοχής. Το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Σπήλαιο, που θεμελιώθηκε το 1633, μαζί με τις εξαρτώμενες μονές του Αγίου Νικολάου Περιβολιού και του Αγίου Γεωργίου Μοναχιτίου, συγκρότησε μια μορφή συνδιαχείρησης της γεωργικής γης με τους κατοίκους των οικισμών του νότιου κλάδου το Βενέτικου.
Τον 18ο αιώνα τα Γρεβενά προσαρτήθηκαν στο σαντζάκι των Σερβίων, που ανήκε στο βιλαέτι Μοναστηρίου. Την περίοδο αυτήν ανθεί το εμπόριο και η οικονομία των Γρεβενών καθώς το γεφύρι του Πασά στον Αλιάκμονα βλέπει τα καραβάνια των Βλάχων εμπόρων και των Κουπατσαραίων αγωγιατών να πληθαίνουν, καθώς τα προϊόντα της Πίνδου έφτασαν μέχρι τις αγορές της ΑυστροΟυγγαρίας και της Ρωσίας. Η περιοχή των Γρεβενών συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των ζωέμπορων και των τεχνιτών, που κατέφταναν όλο και περισσότερο στις τρεις μεγάλες εμποροπανήγυρεις, του Μαυρονόρους, το Κόντζα παζάς στο χωριό Κέντρο (Ventzi) και τη ζωοπανήγυρι του Αχίλλη στην πόλη των Γρεβενών. Στις εμποροπανύγηρεις αυτές γίνονταν όχι μόνο η ανταλλαγή των αγαθών (λάδι και αλάτι) με τα ποιμενικά προϊόντα, αλλά κυρίως η επαφή του κάμπου με το βουνό.
Μέσα στο πνεύμα του Διαφωτισμού, που έρχεται από την Ευρώπη και κάτω από το φως της μορφωτικής κινητοποίησης στις μεγάλες πόλεις, αρχίζει η εθνική αφύπνιση. Ο Κοσμάς ο Αιτωλός φτάνει τον 18ο αιώνα μέχρι τα βόρεια άκρη του Ελληνισμού, την Αχρίδα, και στην επιστροφή του κυρήσσει σε πολλά χωριά των Γρεβενών, παροτρύνοντας τους υπόδουλους του να ιδρύσουν σχολεία και εκκλησίες. Λίγο αργότερα οι καπετάνιοι των αρματολικίων προετιμάζονται για την εξέγερση των Ορλώφικων (1770), με την Γιαννούλη Ζιάκα στα Γρεβενά και την γεροΜπλαχάβα στα Χάσια να οργανώνουν ένοπλες ομάδες, Ο γιος του Ζιάκα, Θεόδωρος, διενεργεί στα μέσα του 19ου αιώνα επιθέσεις κατά των Τούρκων στο Καρπερό και στο Σπήλαιο. Η περιοχή παραμένει σε αναβρασμό που κορυφώνεται με την κύρηξη τον Φεβρουάριο του 1878 της προσωρινής κυβέρνησης της “Αυτόνομης Επαρχίας Ελιμείας” στην κορυφή του Βουρινού από λίγους ενόπλους.
Με το γύρισμα του αιώνα, οι ένοπλες ομάδες που είχαν οργανωθεί στον Όλυμπο και την Πίνδο εντείνουν τη δραστηριότητά τους. Στην πολιτική σκηνή εμφανίζεται ο Γρεβενιώτης Γεώργιος Μπούσιος, επιχειρηματίας και έμπορος, που διατέλεσε βουλευτής το 1908 στη βραχύβια Οθωμανική βουλή. Υπέρμαχος της ισότητας του ελληνικού με το τουρκικό στοιχείο, θα δει τις ελπίδες του να ναυαγούν στην ατμόσφαιρα φανατισμού της Νεοτουρκικής μεταρρύθμισης. Μετά το 1910, η προσπάθεια των Τούρκων να καταπνίξουν την εξέγερση κορυφώνεται με δολοφονίες υποστηρικτών της ένωσης με την Ελλάδα, ανάμεσα στους οποίους και του μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού Λαζαρίδη. Η οριστική αναμέτρηση ξεσπά τελικά τον Οκτώβριο του 1912 με τον Α’ Βαλκανικό πόλεμο και μερικές μέρες μετά τα ελληνικά στρατεύματα παραβιάζουν τα στενά του Σαρανταπόρου. Ακολουθεί η μάχη της Δεσκάτης και η απελευθέρωσή της στις 12 Οκτωβρίου, ενώ την επόμενη μέρα η Ελληνική σημαία κυματίζει στα Γρεβενά.
Στην πρώτη διοικητική συγκρότηση της Μακεδονίας η περιοχή των Γρεβενών προσαρτάται ως αποκεντρωμένο διοικητικό τμήμα στο νομό Κοζάνης. Την περίοδο αυτήν οριοθετούνται επίσημα οι κοινοτικές εκτάσεις των χωριών, περισσότερο σαν παμπάλαιες μοιρασιές παρά σαν κάποια ορθολογική διοικητική παρέμβαση. Αυτή η διαίρεση βασίζεται σε απλές οριοθετικές γραμμές, ρεματιές ή ράχες, στολισμένες με ξωκλήσια ή εικονοστάσια, που καταλήγουν σε ενιαίες, συμπαγείς γεωγραφικές ενότητες.
Στο Μεσοπόλεμο οι ορινοί οικισμοί γνωρίζουν μια σύντομη περίοδο ακμής, καθώς τα εμβάσματα των ξενιτεμένων στην Αμερική και την Αυστραλία επιτρέπουν την ανοικοδόμηση οικιών και την κατασκευή κοινωφελών έργων. Το 1940 τα βουνά της Πίνδου μετατρέπονται σε πεδίο μάχης. Στις ράχες της Βασιλίτσας, οι Έλληνες στρατιώτες υπεραμύνονται του στρατηγικού περάσματος της Πίνδου δίνοντας την μάχη της Αννίτσας. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας με τους Γερμανούς τα αντάρτικα σώματα δίνουν μάχες σε όλη την περιοχή Γρεβενών και Κοζάνης, με σημαντικότερο το κτύπημα στο Φαρδύκαμπο τον Μάριο του 1943 κατά της ιταλικής φάλαγγας.
Μέσα στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο τα χωριά της Πίνδου θα ζήσουν μια νέα αναλαμπή, καθώς οι εμπειρίες της ορεινής οικονομίας ξαναεμφανίζονται και εξασφαλίζουν την επιβίωση του αποκομμένου πληθυσμού.
Μετά τον πόλεμο όλη η ορεινή περιοχή και τα Βέντζια με τη Φιλούρια προσαρτώνται ως επαρχία Γρεβενών στο νομό Κοζάνης. Καμία αξιοσημείωτη εξέλιξη δεν θα συμβεί μέχρι το 1964, οπότε με ενέργειες του τότε υπουργού Κωνσταντίνου Ταλιαδούρη, η επαρχία Γρεβενών γίνεται ανεξάρτητος νομός.*Τα ιστορικά στοιχεία αντλήθηκαν απο το βιβλίο του κ. Απόστολου Ι. Παπαδημητρίου
ΔΗΜΟΣ – ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ
Αξιοθέατα-Μονές και εκκλησές
-
Δυτικά της πόλης των Γρεβενών, σε απόσταση ευθείας γραμμής 28 χιλιομέτρων, στο όρος Λύγκος, βρίσκεται το Μνημείο των πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών Νομού Γρεβενών 1940-1941,εναντών των φασιστών Ιταλών επιδρομέων.
Ανεγέρθηκε στη θέση «Αννίτσα», στο προσήλιο Φιλιππαίων, σε υψόμετρο 1700 μέτρων. Η θέση αυτή βρίσκεται στο κέντρο νοητής ευθείας 3 χιλιομέτρων μεταξύ των κορυφών (από βορρά προς νότο): Σκούγκζας υψ.1799 και Βασιλίτσας υψ. 2248.
Η ανέγερσή του αποφασίστηκε το 1978 σε κοινή συνεδρίαση των εφεδροπολεμικών οργανώσεων Νομού Γρεβενών μετά από πρόσκληση – πρόταση του Διευθυντού του Γραφείου Υπηρεσίας Εφέδρων Ν. Γρεβενών και εφέδρου λοχαγού Ιωάννη Χρ. Πέτρου, προς τους Συνδέσμους: Εφέδρων Αξιωματικών, Τραυματιών και Πολεμιστών Οπλιτών, Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου και Συλλόγου Εθνικής Αντίστασης.
Ως σημείο ανέγερσης προτάθηκε η περιοχή Σταυρού Σμίξης ή εκατέρωθεν αυτής διότι:
1) Εκεί ο Άγιος Κοσμάς περί του τέλους του 18ου αιώνα, τοποθέτησε ξύλινο σταυρό λέγοντας: «Αν κάποτε εχθρός έλθει από βορράν προς τα εδώ, δε θα περάσει κάτω από αυτόν το σταυρό».
2) Η περιοχή αυτή, είναι το πλησιέστερο σημείο μαχών του Ελληνικού Στρατού εναντίων των ιταλικών στρατευμάτων το 1940-41 στο νομό Γρεβενών, προς τους τάφους των 120 και πλέον νεκρών στρατιωτών Γρεβενιωτών, οι οποίοι είναι θαμμένοι στη Βόρειο Ήπειρο.
3) Εκεί επάνω ο λαός των Γρεβενών με την επίβλεψη και συνδρομή της χωροφυλακής, σύμφωνα με την εντολή του Αρχηγείου Στρατού Ελλάδος, μετέφερε δικά του τρόφιμα και πυρομαχικά του στρατού, ενισχύοντας τόσο τις υποχωρούσες και τις επιβραδυντικώς μαχόμενες, όσο και τις επιστρατευθείσες για αντεπίθεση μονάδες του στρατού μας.
4) Εκεί έγινε η ταχύτατη συγκέντρωση και παράταξη επιστρατευμένων, κατά το πλείστον, μονάδων του Ελληνικού Στρατού για άμυνα και αντεπίθεση.
5) Από τη γραμμή αυτή άρχισε η οριστική και νικηφόρα αντεπίθεση άνευ οπισθοχωρήσεως του στρατού μας, εναντίων της 3ης ορεινής ιταλικής μεραρχίας αλπινιστών (ΤΖΟΥΛΙΑ), υπό το στρατηγό ΤΖΙΡΟΤΤΙ. Οι Ιταλοί είχαν διεισδύσει ως τις 3 Νοεμβρίου στη Σαμαρίνα – Δίστρατο, καλύπτοντας το αριστερό τμήμα της κύρια επίθεσής τους με 5 μεραρχίες, εναντίων μιας και μόνο ελληνικής μεραρχίας, της 8ης, στην περιοχή της Ηπείρου (Καλπάκι).
6) Από τη γραμμή εξορμήσεως – εφόδου και μαχών (Σκούγκζα – Αννίτσα – Βασιλίτσα), μια ταξιαρχία ιππικού υπό τον Συν/χη Σωκράτη Δημάρατο και τριών ταγμάτων πεζικού, ήτοι: του 1ου του 51ου Συντάγματος Δαβάκη μεθ’ ουλαμού ιππικού, του 1ου του 50ου Συντάγματος Τρικάλων και του 3ου του 7ου Συντάγματος Χαλκίδος, με μελετημένη, ταχύτατη και ορμητική αντεπίθεση από τις 3 έως τις 7 Νοεμβρίου. Συνέτριψε την ιταλική μεραρχία Τζούλια, χαρίζοντας την πρώτη μεγάλη νίκη του στρατού μας. Το μέγεθος της νίκης αποδεικνύεται από το ότι επί τόπου βρίσκονταν ο Διοικητής της 10ης μεραρχίας πεζικού Βας. Βραχνός και ο Διοικητής του Β΄Σώματος Στρατού Αντιστράτηγος Δημ. Παπαδόπουλος.
Μετά από την παρουσίαση αυτών των ιστορικών δεδομένων, ο Σύνδεσμος Τραυματιών και Πολεμιστών οπλιτών του Νομού Γρεβενών, ενθουσιωδώς πρότεινε να αναλάβει το όλο έργο ο ίδιος, έχοντας την συμπαράσταση όλων των άλλων Συνδέσμων.
Συγκινητική ήταν η παρουσία του προέδρου του παραπάνω Συνδέσμου κ. Δημητρίου Ραμαντάνη ο οποίος κλαίγοντας, στο έπακρον συγκινημένος, σε ερώτηση μου, γιατί; απάντησε: «Τον αδελφούλη μου τον Ηλία έχω θάψει με τα ίδια μου τα χέρια στην Κορυτσά, που σκοτώθηκε στον Μοράβα» (πρόκειται για τον έφεδρο επιλοχία Ηλία Ραμαντάνη).
-
Μοναδικά προϊστορικά ευρήματα στο Νομό Γρεβενών: οι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες του κόσμου.
Μοναδικά ευρήματα φέρνουν διαχρονικά στο φως την προϊστορία των Γρεβενών. Πρώτα ο γίγαντας των Αμπελιών 200.000 ετών, δηλαδή ένας ελέφαντας θερμών κλιμάτων, του είδους Elephas (Paleoloxodon) antiquus, με ύψος στους ώμους στα 4 μέτρα, μεσήλικας (40 περίπου χρονών) με χαρακτηριστικούς ευθείς χαυλιόδοντες, σε αντίθεση με τα τριχωτά μαμούθ Mammuthus primigenius των παγετωδών περιόδων που είχαν καμπύλους χαυλιόδοντες.
Ακολούθως οι γίγαντες της Μηλιάς 3.000.000 ετών, δηλαδή τεράστιοι μαστόδοντες (προβοσκιδωτά, πρόγονοι των σημερινών ελεφάντων), με ύψος 3,5 μέτρα και βάρος 6,5 τόνους, που είχαν χαυλιόδοντες και στα δύο σαγόνια: μεγαλύτερους στο πάνω και πολύ μικρούς στο κάτω- χαρακτηριστικό που εξέλειψε με την εξέλιξη.
Οι μαστόδοντες μαζί με άλλα ζώα δείχνουν την εικόνα του παρελθόντος της περιοχής που ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή: το παλαιοπεριβάλλον περιελάμβανε αχανείς εκτάσεις σαβάνας με πλούσια και πυκνά δάση όπου διαδραματίζονταν σκηνές που εμπνέουν κίνδυνο.
Μεγάλα σαρκοφάγα αιλουροειδή με τεράστιους πριονωτούς κυνόδοντες (μαχαιρόδοντες), αρκούδες, λύγκες, αγριοθήρια κυνηγούσαν τα φυτοφάγα, μεταξύ των οποίων ρινόκεροι, ιππάρια (μικρόσωμα άλογα με τρία δάκτυλα στα πόδια τους, ενώ τα σημερινά έχουν ένα δάκτυλο), τάπιροι (συγγενείς με τους ρινόκερους με κολοβή προβοσκίδα), βοοειδή, ελαφοειδή και αγριόχοιροι που περιπλανιόταν στην περιοχή πριν 3.000.000 χρόνια.
Οι μαστόδοντες της Μηλιάς ανήκουν στο είδος Mammut borsoni που συγγενεύει με το αντίστοιχο αμερικανικό Mammut americanum πήραν το όνομά τους επειδή στα δόντια τους είχαν διάσπαρτα φύματα που μοιάζουν με μαστάρια για να αλέθουν την τροφή τους, σε αντίθεση με τους ελέφαντες και τα μαμούθ, που είναι πολύ νεότερα και έχουν στα μεγάλα δόντια τους πλατιά ελάσματα.
Εδώ και 17 χρόνια πραγματοποιούνται συστηματικές παλαιοντολογικές έρευνες και ανασκαφές από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Γεωλογίας, από ομάδα φοιτητών και συνεργατών με επικεφαλής την Επικ. Καθηγ. Ευαγγελία Τσουκαλά, πρώτα στη θέση «Αμπέλια» (στις παρυφές της πόλης των Γρεβενών) και ακολούθως στη Μηλιά και στον Πρίπορο του Αγίου Γεωργίου του Δήμου Ηρακλεωτών (από το 1996, μετά από πληροφορίες των Δημήτρη Ζησόπουλου και Θανάση Δεληβού αντίστοιχα).
-
Το Μουσείο Μανιταριών στη Λάβδα Γρεβενών άνοιξε τις πύλες του στις 6 Νοεμβρίου 2011. Σε ένα πέτρινο παραδοσιακό κτίριο φιλοξενούνται άγρια φυσικά μανιτάρια, αποξηραμένα, καθώς και γλυπτά, τα οποία ενσωματώθηκαν μέσα σε προθήκες οι οποίες αποτελούν μικρογραφία της φύσης. Για όλα τα μανιτάρια δίνονται πληροφορίες με πλούσια βιβλιογραφία και οπτικοακουστικό υλικό. Επιπλέον, παρέχεται δυνατότητα για μικροσκοπική εξέταση.
Ο χώρος με τα οπτικοακουστικά μέσα που διαθέτει είναι κατάλληλος για σεμινάρια και ημερίδες και μετατρέπεται σε αίθουσα παρουσιάσεων με εκπαιδευτικό και ενημερωτικό περιεχόμενο. Δίνει έτσι τη δυνατότητα σε σχολεία και ομάδες να επισκέπτονται το χώρο και να ικανοποιούν τις μαθησιακές τους αναζητήσεις ως προς τη φύση και το περιβάλλον.
-
Η Μονή βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό Παναγιά (Τουρνίκι) και είναι κτισμένη σε χαμηλό ανάχωμα, κοντά στην όχθη του Αλιάκμονα. Η ίδρυση της Μονής ανάγεται στο 12ο αιώνα και συνδέεται με τη γνωστή οικογένεια των Τορνικίων. Το καθολικό είναι διώροφο και ισόγειο και ο όροφος μονόχωρες καμαροσκεπαστές εκκλησιές. Είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Και οι δύο ναοί είναι κατάγραφοι με τοιχογραφίες που, σύμφωνα με σχετικές επιγραφές, χρονολογούνται τα έτη 1481 και 1730. Αξιοσημείωτο είναι ότι η ζωγραφική του έτους 1481 εμφανίζεται ως ένα από τα πρωιμότερα έργα των ζωγράφων του Καστοριανού εργαστηρίου.
Σώζονται επίσης, τα κελιά κατά μήκος της νότιας πλευράς. Είναι λιθόκτιστα, ξυλόστεγα, με κεραμοσκεπή και τοποθετούνται στη εποχή της Τουρκοκρατίας. Ερείπια από κτίσματα διακρίνονται κατά μήκος της βόρειας πλευράς, που δεν έχουν διερευνηθεί αρχαιολογικά, ενώ στο κέντρο σχηματίζεται μια μικρή αυλή. Παρ’ όλα τα σωστικά μέτρα από τη δεκαετία του `80, ο σεισμός του Μαΐου 1995 δημιούργησε μεγάλες ζημιές κυρίως στο Ιερό του ορόφου. Οι εργασίες αποκατάστασης ολοκληρώθηκαν το 2001.
-
Οσίου Νικάνορος 1534/1775
Ο Όσιος Νικάνορας , ο ιδρυτής της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, κατά κόσμον Νικόλαος, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από ευκατάστατους γονείς. Από νέος ασπάσθηκε το μοναχικό σχήμακαι αρχικά εμόνασε στην απροσιτη σήμερα σκήτη του Αγίου Γεωργίου, σε απόκρημνη σπηλιά «Ασκηταριό», κάτω από το μοναστήρι, όπου σώζεται ακόμα ο μικρός Κυριακός ναός, κατάγραφος από αγιογραφίες αφιερωμένες στο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο τον Τροποαιοφόρο, με επίγραφη: «1793 Ιουνίου 17» -
Το Περιβόλι από γνωστούς περιηγητές (Leake και Pouqueville) αναφέρεται ως πολυπληθής οικισμός. Το Περιβόλι όπως τόσοι άλλοι οικισμοί της Δυτικής Μακεδονίας, συνοικίσθηκε από περισσότερους άλλους μικρούς κατάσπαρτους οικισμούς στη γειτονική περιοχή. Ο μεγαλύτερος κατά την παράδοση βρισκόταν στην τοποθεσία «Μπιθκούκι» ή « Μπιθούλτσι», στη θέση όπου βρίσκεται η μονή του Αγίου Νικολάου. Τον 18ο αιώνα με απόφαση του πασά των Ιωαννίνων, έγινε συνένωση επτά μικρών συνοικισμών, οι οποίοι αποτέλεσαν το Περιβόλι.Ένας από αυτούς ήταν και ο οικισμός του Αγίου Νικολάου.
Μονή Αγίου Νικολάου (1803)
Στο δρόμο που συνδέει τα Γρεβενά με το χωριό Περιβόλι, σε μια δασωμένη πλαγιά, δίπλα στον παραπόταμο του Αλιάκμονα, βρίσκεται ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου. Αποτελούσε καθολικό μονής και φαίνεται ότι ανοικοδομήθηκε το 1803, πιθανότατα στη θέση παλαιότερου ενοριακού ναού.Στη σημερινή του μορφή είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος τετρακιόνιος με τρούλο, πλάγιες κόγχες-χορούς αθωνικού τύπου, και ευρύχωρη λιτή στα δυτικά. Ο τρούλος, που υψώνεται στον κυρίως ναό, έχει οκτάπλευρο τύμπανο, διαρθρωμένο με αβαθή αψιδώματα στις όψεις, που φέρεται σε τέσσερις ημικυλινδρικές καμάρες, οι οποίες στηρίζονται σε δύο κίονες δυτικά και δύο πεσσούς ανατολικά. Μεταξύ των τόξων και του τυμπάνου μεσολαβεί δεύτερη προέχουσα σειρά τόξων μικρού πλάτους. Η ανατολική κεραία του σταυρού επιμηκύνεται αρκετά ώστε να στεγάζει και το ιερό, που οριοθετείται με ένα ακόμη ζεύγος πεσσών.
Τα τέσσερα γωνιαία διαμερίσματα και τα δύο ενδιάμεσα του ανατολικού τμήματος στεγάζονται με καμάρες εγκάρσιου άξονα. Η κόγχη του ιερού βήματος είναι επτάπλευρη εξωτερικά και ημικυκλική εσωτερικά, ενώ οι κόγχες της πρόθεσης και του διακονικού είναι ημικυκλικές και ανοίγονται στο πάχος του ανατολικού τοίχου.
Ο τρούλος της λιτής, όμοιου τύπου με τον αντίστοιχο του κυρίως ναού, στηρίζεται σε τέσσερα τόξα με προεξέχουσα τριπλή κλιμακωτή διάταξη, που περιορίζουν σημαντικά τη διάμετρό του σε σχέση με το στεγαζόμενο τετράγωνο χώρο.Το βόρειο και το νότιο τόξο στηρίζονται σε μικρού πλάτους ημικυλινδρικές καμάρες. Στην τοιχοποιία γίνεται χρήση λίθων διαφορετικής επεξεργασίας. Περισσότερο επιμελημένη παρουσιάζεται η τοιχοδομή των τρούλων, των κογχών του ιερού και των χορών από λαξευμένους ή ημιλαξευμένους πωρόλιθους ή χονδρολαξευμένους παλακοειδείς ασβεστόλιθους. Η εξωτερική κάλυψη της στέγης γίνεται με σχιστολιθικές πλάκες. Στο εσωτερικό του ο ναός φέρει ξυλόγλυπτο τέμπλο με συμβολικό φυτικό και ζωικό διάκοσμο, καθώς και σκηνές από το Δωδεκάορτο και τα Πάθη, μορφές αγίων και αγγέλων ή λαϊκότροπα μοτίβα, όπως ανθοδοχεία και γοργόνες. Οι δεσποτικές εικόνες πρέπει να φιλοτεχνήθηκαν, σύμφωνα με το έτος της αφιερωματικής επιγραφής σε μία από αυτές γύρω στο 1806.
Το 1997 η στέγη του ναού κατέρρευσε, συμπαρασύροντας και μεγάλο τμήμα της τοιχοποιίας. Τότε λήφθηκαν τα πρώτα σωστικά μέτρα και πραγματοποιήθηκε η αποτύπωση του μνημείου, ενώ μετά την ολοκλήρωση και έγκριση της μελέτης στερέωσης-αποκατάστασης, κατά τα έτη 1998-2000 πραγματοποιήθηκε η στερέωση και ανάδειξή του.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΤΣΙΟΥΜΕΛΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ -ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ -
Ο οικισμός βρίσκεται στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα πλάι στο δημόσιο δρόμο Γρεβενών-Κοζάνης. Σήμερα το Κοτσκό μετομομάσθηκε σε Ταξιάρχη από τη γειτονική Μονή Ταξιαρχών Κουσκού.
Η ιστορία του χωριού και οι παραδόσεις σχετικά μ’ αυτό (Κουσκό) αφορούν μετακινήσεις, αγοραπωλησίες, απελευθερώσεις. Αναφέρεται ότι η αρχική του θέση δεν ήταν εδώ που βρίσκεται σήμερα αλλά στα Καλύβια. Επί Τουρκοκρατίας υπήρξε κεφαλοχώρι (1764) αργότερα όμως το 1824, οι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να το πουλήσουν στο Μπέη της περιοχής, ξαναγοράζοντας το λίγα χρόνια μετά, το 1842, οπότε και το χωριό ξανάγινε και παρέμεινε κεφαλοχώρι ως το 1912. Τότε όλη η περιοχή απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό. Οι κάτοικοί του είναι ντόπιοι.
Το χωριό είναι χτισμένο σε 640 μ. υψόμετρο και ο ποταμός Αλιάκμονας περνά 5 χλμ. Α του και 4 χλμ. Ν.
Μονή Ταξιαρχών (1815)
Η Μονή Ταξιαρχών βρίσκεται δυτικά και σε απόσταση 300 μ. περίπου από τον οικισμό. Η μονή ιδρύθηκε στα ερείπια παλιότερου μοναστηριού. Στη σημερινή του μορφή το μοναστήρι ανήκει στον 19ο αιώνα. Το συγκρότημα σώζεται στο συνολό του. Στο κέντρο της εσωτερικής αυλής υπάρχει το καθολικό με τη λιτή του. Στη Β. και Ν. πλευρά υπάρχουν τα κελιά, το αρχονταρίκι, διάφοροι βοηθητικοί χώροι, το βορδοναρείο, το φωτάναμα και ο φούρνος.Στην Α. και Δ. πλευρά υπάρχει η πύλη της μονής. Το καθολικό της μονής αποτελεί μία παραλλαγή του αθωνικού τύπου, από τον οποίο έχει διατηρήσει τους χορούς. Πρόκειται για μία βασιλική με τρούλο, με εγκάρσιους χορούς.
Το καθολικό της μονής ανήκει στον εγγεγραμμένο σταυροειδή αθωνικό τύπο. Το καταστατικό της μονής φυλάσσεται σήμερα το γραφείο της Κοινότητας του χωριού : «1834: Κατάστιχων/της μονής των πανμεγίστων /Ταξιαρχών Μιχαήλ και /Γαβριήλ εκ χωρίου Κοσικό». Ο θεμέλιος λίθος, όπως αναγράφεται στην τρίτη σελίδα, κατετέθη το 1834 «σεπτεμβρίού 23».
Στο κατάστιχο αυτό, το οποίο ουσιαστικά είναι ένα βιβλίο παρρησίας , καταγράφονται τα χωριά της περιοχής , οι κάτοικοι και οι προσφορές τους.
Κατά την παράδοση το καθολικό , το οποίο χτίστηκε το 1815, θεμελιώθηκε στη θέση παλιότερου ναού.Η κτιτορική επιγραφή βρίσκεται στο εσωτερικό υπέρθυρο της κυρίας εισόδου του ναού και έχει ως εξής:
«Ιστορήθη ο θείος ούτος και πάνσεπτος ναός των Πανμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ της Μονής Κουσκόν, αρχιερατεύοντος του Παναγιερολογιωτάτου του Αγίου Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίου Ιωαννικίου εφημερεύοντος του Πανοσιωτάτου κυρ Παπα- Ιωσηφ επιτροπεύων ο κυρ Ζηνόβιος και δια επιστασίας του εντιμωτάτου κυρ Νικολάου Σούρφλη 1848 Απριλίου 3».
Τα κελιά της μονής χτίστηκαν 1933, ενώ ο πύργος του κωδωνοστασίου το 1897 από μαστόρους του χωριού Καλλονή.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΤΣΙΟΥΜΕΛΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ -ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ
-
Σαρανταέξι χιλιόμετρα νοτιανατολικά της πόλης των Γρεβενών, στις ρίζες των Καμβουνίων όρων, βρίσκεται το χωριό Παλιουριά, γνωστό στους παλαιότερους ως Ζμιάτσι. Το χωριό βρίσκεται κοντά στο ποτάμι Αλιάκμονα και σε υψόμετρο 480 μ. Στα εδαφικά όρια του χωριού ανήκει σήμερα η Ιερά Μονή Ευαγγελιστρίας, η επονομαζόμενη και “Μπουνάσια”. Ονομάστηκε έτσι γιατί είναι κτισμένη κοντά στη ψηλότερη κορυφή των Καμβουνίων, τη Μπουνάσια, ή Βουνάσσα (υψόμετρο 1000μ).
Η μονή είναι κτισμένη σε περίοπτη θέση που μοιάζει με φυσικό θρόνο. Η θέση αυτή δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε αεροπλάνο, από όπου φαίνονται ο Μπούρινος, η Βασιλίτσα, όλος ο κάμπος από την Ανθρακιά έως την Παλιουριά (όλη η περιοχή της Φλουριάς δηλαδή) αλλά και ο Όλυμπος.
Το μοναστήρι της Ευαγγελιστρίας, όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι χάριν συντομίας, ιδρύθηκε το έτος 1148. Για την ανέγερση τόσο του ναού όσο και των βοηθητικών κτισμάτων (κελιά, φούρνος, μαγειρεία και άλλα) εργάστηκαν αφιλοκερδώς οι πιστοί της γύρω περιοχής.
Άκμασε το 18 αιώνα, συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό μοναχών. Σε χειρόγραφο της Μονής Βαρλαάμ γίνεται αναφορά για τη Μονή της Μπουνάσας ως γυναικεία μονή στις αρχές του 17ου αιώνα, που, όμως, μετράπηκε σε ανδρώνα το 18ο αιώνα. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και τυπολογικά ανήκει στους αθωνικούς ναούς. Στο μοναστήρι της Μπουνάσας λειτουργούσε και βιβλιοδετικό εργαστήριο, του οποίου γνωρίζουμε ένα βιβλιογράφο, το μοναχό Γαλάκτιο, που άρχισε το μοναχικό του βίο εκεί το έτος 1601.
Το μοναστήρι λειτούργησε μέχρι το 1935 περίπου ως κοινόβιο. Οι τελευταίοι καλόγεροι που το κατοίκησαν ήταν ο Ευγένιος, ο οποίος ήταν τυφλός και ο Μεγαλόσχημος. Μαζί με αυτούς έμενε στο μοναστήρι και ένας τυφλός επίσης υπάλληλος, ο Παστός. Ο τελευταίος καλόγερος της Μονής ήταν ο Γεωργαντάς, ο οποίος μετά την εγκατάλειψη της Μονής λειτούργησε στην Παλιουριά ως ιερέας του χωριού.
Το μοναστήρι στην περίοδο κυρίως της Τουρκοκρατίας έχει να επιδείξει μεγάλη αντιστασιακή δράση. Ήταν λημέρι κλεφτών και αρματωλών, καθώς και νοσοκομείο για τους λαβωμένους. Εδώ άλλωστε είχαν ζητήσει πολλές φορές καταφύγιο ξακουστοί Μακεδονομάχοι, όπως ο Παύλος Μελάς και ο Θεόδωρος Ζιάκας, γνωστός ήρωας στην περιοχή των Γρεβενών. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι το μοναστήρι επί Τουρκοκρατίας ήταν και κρυφό σχολειό. Παιδιά από τη γύρω περιοχή και κυρίως από την Παλιουριά ερχόταν νύχτα εδώ και με κίνδυνο της ζωής τους για να μάθουν Ελληνικά γράμματα.
Η Ευαγγελίστρια ήταν από τον καιρό της ανέγερσής της έως την παρακμή της ξακουστή για τον πλούτο της. Μεγάλες εκτάσεις χωραφιών και αμπελιών ανήκαν στο μοναστήρι, ενώ οι κάτοικοι της περιοχής δεν παρέλειπαν να συνδράμουν στο ταμείο του μοναστηριού με αρνιά και κατσίκια, ή με μέρος της ετήσιας σοδιάς τους. Τα χωράφια του μοναστηριού βρισκόταν κυρίως στην περιοχή Καρούτι κοντά στην Παλιουριά.
Εκτός όμως από χωράφια, το μοναστήρι είχε και δικά του κοπάδια με πρόβατα, καθώς και δικούς του στάβλους. Είχε επίσης και μελίσσια, που απέδιδαν πολλά κιλά μέλι κάθε χρόνο, όπως και αγελάδες, ξακουστές για το γάλα τους από το οποίο έφτιαχναν τα πιο νόστιμο τυρί της περιοχής. Λέγεται ότι το μοναστήρι είχε τα καλύτερα βόδια σε όλη τη γύρω περιοχή και τα οποία χρησιμοποιούσαν για το όργωμα που γινόταν τότε με ξυλάλετρο. Ακόμη το μοναστήρι είχε στην κατοχή του πολλά μουλάρια, μόνο θηλυκά, που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή ως μέσο μεταφοράς.
Όπως ήταν φυσικό οι σοδιές του μοναστηριού κάθε χρόνο ήταν πολύ μεγάλες και γι’ αυτόν ίσως το λόγο το μοναστήρι διέθετε δικό του αλώνι στην περιοχή Κούτρα, κοντά στην Παλιουριά. Ως μύλο το μοναστήρι χρησιμοποιούσε το μύλο της Σκάλας, όπως και όλη η γύρω περιοχή. Μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν το μέγεθος του πλούτου του μοναστηριού αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι από την Ιερά Μονή Ευαγγελιστρίας δανείζονταν πολλές φορές και άλλα μοναστήρια, τόσο εντός όσο και εκτός του Ν. Γρεβενών. Όμως η σπουδαιότερη απόδειξη αυτού του πλούτου είναι ότι στα τελευταία του χρόνια το μοναστήρι είχε στην κατοχή του εκτός από χωράφια και περίπου τετρακόσια με πεντακόσια αιγοπρόβατα, τα οποία βοσκούσαν όπως άλλωστε γινόταν από την πρώτη στιγμή, υπάλληλοι-βοσκοί που τους πλήρωνε το μοναστήρι από το δικό του ταμείο, είτε σε είδος (σιτάρι – τυρί), είτε με χρήματα (γρόσια).
Η Ευαγγελίστρια γιόρταζε δύο φορές το χρόνο και γινόταν έτσι για πολλές μέρες το κέντρο της προσοχής όλων των κατοίκων της Φυλλουριάς και όχι μόνο. Η πρώτη γιορτή γινόταν την 25η Μαρτίου, οπότε γιόρταζε το όνομα του Μοναστηριού, και η άλλη το Δεκαπενταύγουστο, οπότε γιόρταζε η Παναγία, προστάτιδα της Ιεράς Μονής.
Κάθε φορά που γιόρταζε το μοναστήρι το επισκεπτόταν κόσμος από όλη την περιοχή, που έφτανε ως εκεί με μουλάρια ή άλογα ακολουθώντας το μονοπάτι. Όλο αυτό τον κόσμο οι καλόγεροι τον φιλοξενούσαν σε ζεστά, ευρύχωρα δωμάτια με τζάκια και τους κοίμιζαν στρωματσάδα.Στους φιλοξενούμενους το μοναστήρι πρόσφερε μέλι και καρύδια, δικής του παραγωγής, και δροσερό νερό από την πετρόχτιστη βρύση που υπήρχε μέσα στο χώρο του μοναστηριού. Σε ειδική θέση, δίπλα σε αυτή τη βρύση υπήρχε ένα κύπελλο από μπακίρι με αλυσίδα, με το οποίο ξεδιψούσε κάθε κουρασμένος διαβάτης που ζητούσε φιλοξενία στη μονή για να ξαποστάσει.
Το μοναστήρι το προστάτευε η Παναγία η οποία και το έσωσε από πολλές καταστροφές και αιματοχυσίες. Δείγμα αυτής της προστασίας είναι το γεγονός ότι αν και πολλά βράχια, τεράστια σε μέγεθος, κυλούσαν συχνά από την κορυφή του βουνού με φόρα, όλα σταματούσαν κατά ένα μυστηριώδη τρόπο λίγο πριν φτάσουν στο εξωτερικό τείχος της μονής. Άλλο ένα θαύμα, που θυμούνται καθαρά οι κάτοικοι του χωριού Παλιουριά έως και σήμερα έγινε το 1944.
Στις 9 Φεβρουαρίου του 1944 οι Γερμανοί έκαψαν ολοσχερώς το χωριό και οι κάτοικοι για να προστατευτούν ζήτησαν προστασία στο μοναστήρι. Στις 10 Φεβρουαρίου, οι αδίστακτοι κατακτητές έριξαν με όλμο τρία βλήματα προς το μοναστήρι από τη διασταύρωση Δεσκάτης, κοντά στην περιοχή Λάκκο, με σκοπό να σκοτώσουν όσους βρίσκονταν εκείνη την ώρα στο ναό του μοναστηριού. Πράγματι, το ένα βλήμα έπεσε μπροστά στην είσοδο του ναού, το δεύτερο τρύπησε τον τρούλο και έπεσε στο κέντρο ακριβώς του ναού και το τρίτο χτύπησε το καμπαναριό, που βρίσκεται λίγα μέτρα ψηλότερα από το χώρο του ναού.
Χάρη στην Παναγία όμως, κανένα από τα τρία βλήματα δεν έσκασε και δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα. Αρκετοί κάτοικοι της περιοχής πίστευαν ότι η “προτίμηση” που έδειχνε η Θεοτόκος στο μοναστήρι οφειλόταν στην απείρου κάλλους εικόνα του Ευαγγελισμού, που αυτό είχε. Η εικόνα αυτή ήταν φτιαγμένη από καθαρό ασήμι που απεικόνιζε τον Αρχάγγελο την ώρα που πρόσφερε τον κρίνο στη Μαρία. Σήμερα αυτή η ανεκτίμητης αξίας εικόνα βρίσκεται για λόγους ασφαλείας στην Μητρόπολη των Γρεβενών.
Όλα τα κτίρια της μονής ήταν περιτριγυρισμένα από έναν ψηλό και ενιαίο τοίχο, τον οποίο διέκοπτε μόνο μία βαριά ξύλινη πόρτα, η οποία έκλεινε από μέσα με έναν σιδερένιο σύρτη (μάνταλο), πάχους δεκαπέντε εκατοστών.
Γύρω από το ναό και ως συνέχεια του τοίχους είχαν χτισθεί όλοι οι βοηθητικοί χώροι. Στο δεύτερο πάτωμα κάθε χτίσματος βρίσκονταν τα κελιά και οι χώροι φιλοτεχνίας, ενώ στο ισόγειο τα μαγειρεία, οι χώροι υποδοχής και οι χώροι αποθήκευσης τροφίμων και ποτών.
Στο νότιο τμήμα του τοίχου βρισκόταν χτισμένος τεράστιος φούρνος ο οποίος χρησίμευε στο ψήσιμο του ψωμιού. Δίπλα από αυτόν το φούρνο βρισκόταν το μαγειρείο της μονής. Απέναντι ακριβώς από την είσοδο του ναού ήταν χτισμένη η τραπεζαρία. Ο δεύτερος όροφος του κτιρίου αυτού δεν σώζεται σήμερα και αποτελούσε το κρυφό σχολείο που προανέφερα. Η είσοδος του ναού έχει σχήμα ανθρώπινου σώματος χαμηλού ύψους προκειμένου να μην είναι δυνατό στους ληστές ή τους αλλόθρησκους να εισέρχονται στο ναό με τα άλογα και να τον βεβηλώνουν.
Μπαίνοντας στον πρόναο υπάρχει ένας χοντρός κορμός δένδρου σταθερά σφηνωμένος στο έδαφος από τον οποίο ξεκινούσε μία χοντρή, βαριά αλυσίδα που κατέληγε σε ένα είδος μεγάλης χειροπέδας. Εδώ έδεναν το βράδυ μόνο, οι καλόγεροι τους τρελούς (που τους έφερναν για θεραπεία) από το λαιμό για λόγους ασφαλείας. Έχουν αναφερθεί και καταγραφεί πολλά περιστατικά που άνθρωποι με διανοητικές διαταραχές θεραπεύτηκαν τελείως κατά την παραμονή τους στο μοναστήρι και γύρισαν στα χωριά τους. Στο μοναστήρι έστελναν επίσης τους φυματικούς για θεραπεία. Σήμερα πιστεύεται ότι ο καθαρός αέρας και κυρίως το οξυγόνο ήταν αυτά που θεράπευαν τους αρρώστους, καθώς και η πίστη τους στο Θεό.
Το τέμπλο, το οποίο στολίζει το κύριο μέρος του ναού είναι ένα από τα πιο όμορφα της Ορθοδοξίας και μοναδικό στο είδος του. Μια επιγραφή σκαλισμέμη στο τέμπλο, πάνω από την ωραία πύλη του καθολικού της Μπουνάσας, αναφέρεται στον ηγούμενο Χριστόφορο, που συνέβαλε στη δημιουργία του τέμπλου (1817) και μια άλλη μας δίνει την αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία για οικοδομικές εργασίες και μαστόρους της Δεσκάτης (Ρίστας, Γιάννης και Κώστας, εργάστηκαν το 1763 στη Μονή Μπουνάσας). Η παράδοση λέει και οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι για την κατασκευή του ο τεχνίτης εργάστηκε ασταμάτητα για δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια.
Τέλος, από βρύση μέσα στο ιερό ανάβλυζε καθαγιασμένο νερό, το λεγόμενο φριξονέρι. Αυτό το νερό οι πιστοί το δίνουν στα παιδιά και στους μεγάλους για να μην φοβούνται. Θεωρείται μάλιστα το καλύτερο γιατρικό για παιδιά με σπασμούς. Σήμερα τη διατήρηση και συντήρηση της Ιεράς Μονής του Ευαγγελισμού έχει αναλάβει η αρχαιολογική υπηρεσία, το έργο της οποίας είναι ήδη εμφανές.
Πάρα πολλοί πιστοί, από τις γύρω κυρίως περιοχές, “ανεβαίνουν” συχνά στο μοναστήρι για να προσκυνήσουν, αλλά και για να μαζέψουν τσάι, ήμερο και άγριο και φλαμούρι από το δέντρο της φλαμουριάς. Η βλάστηση σε όλη την περιοχή γύρω από τη μονή είναι καταπράσινη και ο χώρος σου δίνει μία αίσθηση γαλήνης και σιγουριάς.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΤΣΙΟΥΜΕΛΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ -ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ -
Πρόκειται για έναν από τους παλιότερους οικισμούς της Δυτικής Μακεδονίας. Ο οικισμός έχει χτιστεί στις ανατολικές παρυφές της Πίνδου, στους πρόποδες του όρους Σταυρού, που παλιά ονομαζόταν «Σπίλος»(ύψομ. 1000 μ), που είναι συνέχεια του Καρέτσου (ύψομ. 2.000μ) και του Όρλιακα και απέχει 25 χλμ. από τα Γρεβενά.
Είναι γνωστό από την ιστορία ότι οι κάτοικοι του Σπηλαίου μαζί με τους κατοίκους του Περιβολίου και του Ζιάκα αποτελούσαν πάντοτε τους πυρήνες των μαχητών του αρματολικιού της Πίνδου.
Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα στο χώρο της σημερινής επάνω πλατείας του οικισμού (Μεσοχώρι) αποτελούν ουσιαστικά δεδομένα για τη συνεχή ύπαρξη οικισμού στην περιοχή αυτή από την εποχή του χαλκού.
Πολύ κοντά στον οικισμό, σε ψηλότερο σημείο, υπάρχουν σημαντικά λείψανα αρχαίων, ρωμαϊκών και μεσαιωνικών οχυρώσεων, ακρόπολη και τείχη.
Στη Βόρεια και Δυτική πλευρά υπάρχουν τα κτίσματα (ηγουμενείο, κελιά, ξενώνες, αποθήκες).
Στη ΝΔ γωνία βρισκόταν η υπόγεια κρύπτη κειμηλίων και στη Νότια κτίσματα βοηθητικά. Από Ανατολικά έφρασσε το χώρο ο περίβολος. Η μονή είναι σταυροπηγιακή, υπαγόταν στην Αρχιεπισκοπή Αχριδών και καθαγιάσθηκε στο όνομα της «Πανυπεράγνου Δεσποίνης Θεοτόκου και Αειαπαρθένου Μαρίας».Στη μέση του χώρου οικοδομήθηκε το καθολικό της μονής που είναι μία παραλλάγη του αθωνικού τύπου , με νάρθηκα και μεταγενέστερο εξωνάρθηκα. Αργότερα, μαζί με την Μονή Ευαγγελισμού Μπουνάσας, συγχωνεύτηκε με τη Μονή Ζάβορδας. Πρόκειται για μία τρουλαία βασιλική με χορούς και λιτή.
Ιδιαίτερα επιμελημένη είναι η εισόδομη τοιχοποιία του καθολικού η οποία μιμείται το βυζαντινό πλινθοπερίβλητο σύστημα δομής.
Οι εξωτερικές Α. κόγχες της αψίδας του Ιερού και των παραβημάτων διακοσμούνται με επάλληλες σειρές τοξωτών ανακουφιστικών κογχών, με την ίδια εισόδομη πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία.Τη χρονολογία της ανεγέρσεως και ανιστορήσεως του καθολικού γνωρίζουμε από τις επιγραφές του ναού, από τις οποίες οι δύο είναι κτιτορικές και οι υπόλοιπες πέντε αναφέρονται στην ιστόρηση. Η διακόσμησή του έγινε από τους ζωγράφους Νικόλαο και Ιωάννη σε δύο φάσεις. Τα ανώτερα τμήματα και οι χοροί κοσμήθηκαν στα 1649-1650, ενώ από τους χόρους έως το δυτικό τοίχο του κυρίως ναού το 1651-1652.
Στα κιονόκρανα και στα δοκάρια (ελκυστήρες) του καθολικού υπάρχουν και άλλες επιγραφές, με διάφορες λεπτομέρειες σχετικές με την ανιστόρηση του ναού.
Τα κειμήλια που φυλάσσονται σε ειδικό χώρο της μονής περιγράφει ο Νικόλαος Χρ. Κοτζιάς , όπως και τις φορητές εικόνες.Στο εσωτερικό του καθολικού υπάρχει αξιόλογο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο και ζωγραφισμένο τέμπλο. Αξιόλογα, επίσης, είναι και τα ξυλόγλυπτα θυρόφυλλα της Δ. θύρας.
Ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες και σε πολύ καλή κατάσταση διατηρούνται στο εσωτερικό του ναού (1640-1658). Ενδεικτικά αναφέρουμε τον Άγιο Αχίλλειο και τον Άγιο Δημήτριο «τον Μυροβλήτη». Ενδιαφέρον είναι και το λαϊκότροπο τέμπλο του διακονικού.Οι δεσποτικές εικόνες έγιναν το 1637. Στη βάση της δεσποτικής εικόνας ου Χριστού υπάρχει επιγραφή. Η τοιχογραφία ολοκληρώθηκε από τους ζωγράφους Νικόλαο, Ιωάννη και Μιχάλη (εκ Γέρμας) και τον Ηλία από το Επταχώρι, το 1640. Το ιερό τοιχογραφήθηκε το 1641 και ο υπόλοιπος ναός το 1658.
Η μονή διαλύθηκε με τον Ν. 4648/1930 και τα κειμήλια μεταφέρθηκαν στη Μονή Ζάβορδας.
Ενδιαφέρουσα, τέλος, είναι η καλά διατηρημένη σιδερένια εσωτερική κλειδαριά της δυτικής θύρας.Από το μοναστήρι της Παναγίας πέρασε, σύμφωνα με την προφορική παράδοση, δύο φορές ο Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779) και ίδρυσε κρυφό Σχολείο που λειτουργούσε για αρκετά χρόνια.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
ΤΣΙΟΥΜΕΛΑ ΓΛΥΚΕΡΙΑ -ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ -
Η Μεγάλη Παναγία είναι ο μητροπολιτικός ναός της Σαμαρίνας, η Κοίμησις της Θεοτόκου.
Πρόκειται για μία υπερβολική σε μέγεθος τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με μεγάλο νάρθηκα-γυναικωνίτη, προστώο στη δυτική και στη νότια πλευρά, στην ανατολική άκρη του οποίου υπάρχει παρεκκλήσι αφιερωμένο στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Στη μεγάλη πολύπλευρη αψίδα του Ιερού έχει φυτρώσει, από τις αρχές του αιώνα τουλάχιστον, ένα πεύκο. Ο ναός χτίστηκε το 1812 (συμφωνα με άλλη άποψη το 1818) και τοιχογραφήθηκε δέκα χρόνια αργότερα.
Στο θύρωμα της νότιας πύλης υπάρχουν ενδιαφέροντα λιθανάγλυφα. Στη χαραγμένη επιγραφή διαβάζουμε : «1816 Ιουλίου 15».
Το εσωτερικό της εκκλησίας είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες Σαμαριναίων αγιογράφων ενώ ιδιαίτερης μνείας χρήζει το ξυλόγλυπτο χρυσωμένο μπαρόκ τέμπλο της εκκλησίας, κεντητό στον αέρα, όπως και ο άμβωνας και ο δεσποτικός θρόνος. Σε φορητή εικόνα του τέμπλου υπάρχει η επιγραφή «Αρχιερατεύοντος του πανιερωτάτου Βαρθολομαίου 1820». Ο πύργος του κωδωναστασίου βρίσκεται στη ΝΔ γωνία και προστέθηκε σε μία μεταγενέστερη εποχή.
Τέλος αξιοπαρατήρητο είναι το δέντρο που έχει φυτρώσει στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του Ιερού.
Ο ναός κατά καιρούς έχει υποστεί μεγάλες ζημιές οι οποίες όμως έχουν επισκευαστεί. -
Το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Δασοχώρι Δεσκάτης) κτίστηκε επί Τουρκοκρατίας (πριν από το 1797). Ήταν σε ακμή με σημαντικό αριθμό καλογέρων μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Λειτούργησε και ως «κρυφό σχολείο» τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Στη Μονή εγκαταστάθηκε το αρχηγείο των Εγγλέζων τη δεκαετία του ’40.
Η κοινωνική προσφορά του μοναστηριού ήταν μεγάλη. Σήμερα, μετά την αναστήλωση (1998-2004), μπορείτε να δείτε το παλιό καθολικό, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα.
Ακόμη ο επισκέπτης μπορεί να δει το παλιό κτίριο με το αρχονταρίκι και την κουζίνα και το παρεκκλήσι (που τιμάται στο όνομα « Άξιον Εστί»), τους κοιτώνες για μοναχές, την αίθουσα σύναξης και τους υπόγειους χώρους.
Σήμερα ζει στο μοναστήρι η μοναχή Μαριάμ.
Λειτουργεί από τις 8.00 πμ.ως τις 8.00 μμ. για τους προσκυνητές.
Αποδράσεις
-
Το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου ιδρύθηκε το 2005 με την ΚΥΑ 23069/ΦΕΚ 639Δ’ (14/6/2005). Βρίσκεται στη βορειοδυτική Ελλάδα και διοικητικά ανήκει στις Περιφερειακές Ενότητες Ιωαννίνων και Γρεβενών. Αποτελεί το μεγαλύτερο χερσαίο Εθνικό Πάρκο της χώρας μας, με έκταση 1.969.741 στρέμματα περιλαμβάνοντας στα όρια του ολόκληρη την περιοχή του Ζαγορίου, περιοχές της Κόνιτσας και του Μετσόβου, καθώς και το δυτικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών. Η δημιουργία του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου με την ενοποίηση των περιοχών αυτών έχει ως κύριο σκοπό τη διατήρηση, προστασία και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής.
Το Εθνικό Πάρκο περιλαμβάνει το δεύτερο σε ύψος βουνό της χώρας μας, το Σμόλικα (2.637m), την επιβλητική οροσειρά της Τύμφης, τον ορεινό όγκο του Λύγκου, της Βασιλίτσας, του Μιτσικελίου και άλλα χαμηλότερα βουνά. Εντός της προστατευόμενης περιοχής πηγάζουν οι ποταμοί Αώος, Βοϊδομάτης και Βενέτικος καθώς και οι παραπόταμοι του Αράχθου: Βάρδας και Ζαγορίτικος.
Εντυπωσιακό στοιχείο του Εθνικού Πάρκου αποτελούν τα φαράγγια και οι χαράδρες με κυριότερα το φαράγγι του Βίκου και τη χαράδρα του Αώου στην περιοχή των Ιωαννίνων, τα φαράγγια Πορτίτσας, Μικρολίβαδου και Τσούργιακα στην περιοχή των Γρεβενών.
Οι ψηλές και απόκρημνες κορυφές δημιουργούν ένα έντονο και πολυσχιδές ανάγλυφο με ποικιλία οικοτόπων και ειδών. Οι εναλλαγές οικοσυστημάτων προσφέρουν στην περιοχή μοναδικές εικόνες όλες τις εποχές του χρόνου, οι χρωματικές εναλλαγές των δασικών ειδών του Όρλιακα για παράδειγμα θεωρούνται μοναδικές στη χώρα μας, γι’ αυτό και εύστοχα ο Όρλιακας ονομάσθηκε το «βουνό των χρωμάτων». Σε όλη την έκταση του Εθνικού Πάρκου, φιλοξενούνται πολλά σπάνια, ενδημικά και απειλούμενα είδη συνθέτοντας μια εξαιρετική βιοποικιλότητα, η οποία καθορίζει και την ιδιαίτερη οικολογική αξία της περιοχής.
Εντός της προστατευόμενης περιοχής του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έχουν οριστεί δύο Ζώνες προστασίας στις οποίες προβλέπονται αυστηρότεροι περιορισμοί για την προστασία των οικοσυστημάτων τους. Συγκεκριμένα, χαρακτηρίζονται ως Περιοχές Προστασίας της Φύσης (Ζώνη Ι) οι τρεις πυρήνες του Εθνικού Πάρκου, που είναι ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού Πίνδου (Βάλια Κάλντα), το φαράγγι του Βίκου και η χαράδρα του Αώου. Γύρω από τις παραπάνω περιοχές, καθώς και σε ορισμένες επιπρόσθετες θέσεις του Εθνικού Πάρκου, εκτείνονται οι Ζώνες Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών (Ζώνη ΙΙ) σε τέσσερεις επιμέρους περιοχές. Τέλος, εκτός του Εθνικού Πάρκου και για την αποτελεσματικότερη προστασία του, έχουν χαρακτηριστεί ως Περιφερειακές Ζώνες (Ζώνη Π) τέσσερις επιμέρους περιοχές.
Ο υψηλότερος βαθμός προστασίας χαρακτηρίζει τις Περιοχές Προστασίας της Φύσης (Ζώνη I), στις οποίες κύριος διαχειριστικός στόχος είναι η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος και η αποτελεσματική προστασία του ώστε να ακολουθήσει τη φυσική του εξέλιξη χωρίς ανθρώπινες επεμβάσεις.
Οι Ζώνες Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών (Ζώνη II) επίσης μπορούν να χαρακτηριστούν υψηλού βαθμού προστασίας, δεδομένου ότι έχουν επίσης ως στόχο τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος και την αποτελεσματική προστασία του, εντός των ορίων τους όμως επιτρέπεται να εκτελούνται έργα και εργασίες, να γίνονται έρευνες και να ασκούνται δραστηριότητες, κυρίως παραδοσιακού χαρακτήρα.
Στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου ο βαθμός προστασίας είναι ηπιότερος ενώ ο κύριος σκοπός της είναι η διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας σε συνάρτηση με τις ασκούμενες δραστηριότητες των κατοίκων, οι οποίες θα πρέπει να βελτιώνονται με κατεύθυνση τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους και με παράλληλη παροχή δυνατοτήτων οικοτουριστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
Τέλος, οι Περιφερειακές Ζώνες του Εθνικού Πάρκου (Ζώνες Π) έχουν ως στόχο τον έλεγχο των χρήσεων γης, των δραστηριοτήτων και των έργων που ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον του Εθνικού Πάρκου, καθώς και τη διατήρηση και αποκατάσταση περιοχών σημαντικών για την προστασία της αρκούδας. Παράλληλα, στις Ζώνες αυτές, υποστηρίζονται δραστηριότητες με στόχο την ήπια ανάπτυξη της περιοχής καθώς και την ανάπτυξη ήπιων μορφών αναψυχής.
ΠΗΓΗ :http://pindosnationalpark.gr/ -
Μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλον στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Γρεβενών, σε απόσταση 42 χλμ. από την πρωτεύουσα του νομού, στην καρδιά της αθάνατης Πίνδου, βρίσκεται το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας.
Η φύση της Πίνδου παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου , το ίδιο σκουροπράσινο χρώμα των κωνοφόρων , η ίδια χιλιόχρωμη οξιά , η ίδια αθάνατη δρυς , με μόνη διαφορά , ότι τις πρώτες εκείνες εποχές του χρόνου, στα δάση αυτά βάδισαν όντα, που δεν υπάρχουν πια , όπως το μαμούθ που αποκαλύφθηκε στο νομό μας.
Αυτό το μεγαλείο της Πίνδου παρότρυνε στις αρχές του 1975 μια παρέα ρομαντικών ανθρώπων , να δημιουργήσουν τον Χιονοδρομικό Ορειβατικό Σύλλογο για να υλοποιήσουν τότε μια ουτοπία. ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΙΤΣΑ
αι τα κατάφεραν πιέζοντας την κεντρική εξουσία να χρηματοδοτήσει τον πρώτο συρόμενο αναβατήρα στο διάσελο Βασιλίτσας – Γομάρας μήκους 1060 μ. σε υψόμετρο 1788 – 2060 μ. ( υψομ. Διαφ. 272 μ. ).
Ο αναβατήρας αυτός μεταφέρει 800 χιονοδρόμους την ώρα και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η τοποθέτηση και η κατασκευή του αποτελεί υπόδειγμα γιατί η πίστα έχει δεχθεί ελάχιστες παρεμβάσεις και η ποσότητα και η ποιότητα του χιονιού είναι εξαιρετική. Τα επόμενα χρόνια η ιδέα της τουριστικής ανάπτυξης του Ν. Γρεβενών με κύριο πόλο το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας αποκτά όλο και πιο φανατικούς οπαδούς που μιλούν κολακευτικά για τις δυνατότητες αξιοποίησης της Βασιλίτσας , αψηφώντας την ταλαιπωρία που περνούν για να την προσεγγίσουν ( χωματόδρομος , Lift με ερασιτέχνες χειριστές , απάτητες πίστες , μεγάλη χιονόπτωση που ξεπερνά τα 2 μέτρα , ελάχιστες κτιριακές εγκαταστάσεις. Η Βασιλίτσα όμως συνεχίζει να μαγεύει και να προσελκύει όλο και περισσότερους επισκέπτες από πολλά μέρη της Ελλάδας.
Το 1991 ο Χιονοδρομικός Ορειβατικός Σύλλογος παραχωρεί στην Γενική Γραμματεία Αθλητισμού την υποδομή που δημιούργησε , δηλ. τον συρόμενο αναβατήρα , τον χιονοστρωτήρα και το σαλέ , για να συσταθεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου , με φορέα διοίκησης επταμελή επιτροπή , θητείας 2 χρόνων και με ονομασία Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας .
Το 1993 με ένταξή τους στο 1ο Κοιν. Πλαίσιο χρηματοδότησης κατασκευάζονται από την Τ.Ε.Δ.Κ. στη θέση Λιοσόρο Γαλανή δύο εναέριοι αναβατήρες , ένας τριθέσιος μήκους 991,40 μ. σε υψόμετρο 1642,5 – 1825,26 ( υψομ. Διαφ. 182,76 μ. ) μεταφορικής ικανότητας 1800 χιονοδρόμων την ώρα , ένας διθέσιος μήκους 845,60 μ. σε υψόμετρο 1797 – 2110 ( υψομ. Διαφ. 313 μ. ) μεταφορικής ικανότητας 1800 χιονοδρόμων την ώρα , και ένας συρόμενος αρχαρίων 300 μ. μήκους.
Οι προσπάθειες της διοίκησης και της Νομαρχίας Γρεβενών συνεχίζονται και το 1998 εγκρίνεται η μελέτη των περιβαλλοντικών όρων του Χιονοδρομικού κέντρου και παραχωρούνται 460,238 στρ. από το Υπουργείο Γεωργίας στη Γ.Γ.Αθλητισμού επίτευγμα , που λύνει τα προβλήματα για χωροταξικό σχεδιασμό και εκπόνηση μελετών για κατασκευή απαραίτητων έργων υποδομής καθώς και κτιριακών που έχουν ως αρχή την προστασία του καταπληκτικού αυτού περιβάλλοντος μακριά από αυθαίρετες και ανεξέλεγκτες κατασκευές.
Το 2000 ενταγμένα στο 2ο Κοιν. Πλαίσιο κατασκευάζονται από την Νομαρχία Γρεβενών 2 συρόμενοι αναβατήρες και ένας για αρχαρίους στην θέση Μπαλντούμα. Οι αναβατήρες αυτοί οι πρώτος με το όνομα Μιγδάνης μήκους 800 μ. σε υψόμετρο 1810 – 2034 μ. και ο δεύτερος με το όνομα Τυμφαία μήκους 980μ. σε υψόμετρο 1774 – 2040 δίνουν νέες προοπτικές και δυνατότητες στο χιονοδρομικό κέντρο ανεβάζοντας την δυναμικότητα του και κατατάσσοντας το στα πρώτα στη Βόρεια Ελλάδα. Όλοι οι αναβατήρες εξυπηρετούν πίστες διαφόρων δυσκολιών και κλίσεων συνολικού μήκους 22 Km , που δεν έχουν δεχθεί εξωτερικές παρεμβάσεις , έχουν διατηρήσει την φυσική ομορφιά και αποτελούν το μεγάλο πλεονέκτημα της Βασιλίτσας.
Δύο πίστες του κέντρου έχουν χαρακτηρισθεί από την F.I.S Ολυμπιακών προδιαγραφών ,πίστα Δίας ( στον διθέσιο ) μήκους : 1000 μ. – υψομετρικής διαφοράς 289 μ.(1814 -2103) GS – SL και πίστα Τυμφαία α) μήκους : 760 μ. υψομετρικής διαφοράς 254 μ. ( 1780 -2034 ) και β) μήκους 950 μ. υψομετρικής διαφοράς 290 μ.( 1744 -2034 ).
Το Ε.Χ.Κ.Βασιλίτσας σήμερα λειτουργεί με πλήρη αδειοδότηση των ηλεκτρομηχανολογικών και κτιριακών εγκαταστάσεων. Γεγονός που καθιστά το Ε.Χ.Κ.Βασιλίτσας το πρώτο στην Ελλάδα με έγκριση περιβαλλοντικών όρων και άδεια λειτουργίας .
Ένα μεγάλο ακόμη πρόβλημα αυτό της λειτουργίας του βρίσκεται στο τέλος του με την ψήφιση του Ν.3057/24.9.2002 «τροποποίηση και συμπλήρωση του Ν.2725/99 ρύθμιση Υπουργείου Πολιτισμού και άλλες διατάξεις » στον οποίο εντάχθηκε η ίδρυση Οργανισμού διοίκησης και λειτουργίας του Ε.Χ.Κ.Β.. Έτσι με τον οργανισμό λειτουργίας και διοίκησης του κέντρου θα λυθούν τα χρόνια προβλήματα του έκτακτου προσωπικού που ακούραστα προσφέρει τις υπηρεσίες του πλέον πέραν της δεκαετίας . Επίσης η ένταξη σε πρόγραμμα Χρηματοδότησης της κατασκευής του Σαλέ υποδοχής χιονοδρόμων και του πάρκινγκ αυτοκινήτων στην βάση της τριθέσιας καρέκλας, συνολικής αξίας 3.500.000 Ευρώ , θα ανεβάσει την ποιότητα παροχής υπηρεσιών και εξυπηρέτησης των επισκεπτών.
Η Βασιλίτσα καλείται να παίξει πρωτοποριακό ρόλο στον χειμερινό τουρισμό και ευρύτερα σε όλη τη διάρκεια του έτους με ποικιλία δράσεων και παρεμβάσεων και είναι έτοιμη γι’ αυτόν τον ρόλο.
Τα σχέδια και τα οράματα της δεν σταματούν. Έχει την δυνατότητα και θα μπορέσει να ξεπεράσει τον εαυτό της σε όλα τα αναπτυξιακά προγράμματα , γιατί αποτελεί μέγιστο μοχλό ανάπτυξης του Ν. Γρεβενών και όλης της Βόρειας Πίνδου και η προσπάθειά της αυτή στηρίχθηκε και συνοδεύεται από τους αγώνες και πόθους όλων των Γρεβενιωτών , επωνύμων και ανωνύμων.
πηγη :http://vasilitsa.com/
-
Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου “Βάλια Κάλντα” είναι ένας από τους σπουδαιότερους και πιο παρθένους Δρυμούς της Ελλάδας. Ιδρύθηκε με το Β.Δ. 487/1966 (ΦΕΚ 120/Α΄/66) με σκοπό την προστασία της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας. Έχει έκταση περίπου 69.000 στρέμματα που χωρίζονται στον πυρήνα και την περιφερειακή ζώνη του δρυμού. Βρίσκεται στην οροσειρά της Πίνδου στα όρια των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων.
Περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 1400 περίπου μέτρα και περιτριγυρίζεται από τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι (Φλέγκα 2.159 μέτρα) μέχρι και τις κορυφές του βουνού Αυγό (Υψ. 2177 μέτρα). Την κοιλάδα διασχίζουν αρκετά ρέματα με σημαντικότερο το Αρκουδόρεμα, το οποίο αποτελεί παραπόταμο του Αώου.
Το όνομα “Βάλια Κάλντα” σημαίνει στα βλάχικα ζεστή κοιλάδα. Προφανώς ο δρυμός πήρε το όνομά του κατ’ ευφημισμό, λόγω του ότι αποτελεί μία από τις πιο κρύες και υγρές περιοχές της Ελλάδας. Το κλίμα είναι ορεινό-μεσογειακό, από τα πλουσιότερα στην Ελλάδα σε κατακρημνίσματα(1.500mm/έτος) και χιονοπτώσεις. Τα καλοκαίρια είναι δροσερά με αρκετές τοπικές βροχές. Η νέφωση είναι υψηλή και οι παγετοί συνηθισμένοι από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάϊο, ενώ το χιόνι καλύπτει τον Δρυμό 7 με 8 μήνες το χρόνο.
Η γεωλογική συγκρότηση του Δρυμού αποτελείται από πετρώματα της ομάδας του φλύσχη με αρκετό οφείτη, γάβρο, ασβεστόλιθο και δολομίτη με κυρίαρχη εμφάνιση του σερπεντίνη. Τα εδάφη του δρυμού σχηματίστηκαν από την αποσάθρωση του περιδοτίτη και του σερπεντίνη. Είναι αργιλώδους, αργιλοπηλώδους υφής, όξινης χημικής αντίδρασης και πλούσια σε μαγνήσιο και σίδηρο ενώ πολλές φορές περιέχουν τοξικές συγκεντρώσεις χρωμίου, νικελίου, μαγγανίου και αλουμινίου.
Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου αποτελεί έναν από τους τελευταίους βιότοπους της καφετιάς αρκούδας και τόπος που βρίσκουν χειμερινό καταφύγιο διάφορα είδη της ελληνικής πανίδας. όπως αγριόγιδα, ζαρκάδια, αγριογούρουνα, γύπες, δρυοκολάπτες, χρυσαετοί, μαυροπελαργοί, αρπακτικά νυχτόβια πουλιά και άλλα πτηνά, ερπετά, αμφίβια και θηλαστικά. Συνολικά έχουν καταμετρηθεί 72 είδη πουλιών, 6 είδη αμφιβίων και 7 είδη ερπετών, τα οποία είναι αρκετά σπάνια και προστατεύονται σε όλο τον κόσμο.
Εκτός από την πλούσια πανίδα του δρυμού, ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι και η χλωρίδα του. Τεράστια και πυκνά δάση μαύρης και λευκόδερμης πεύκης και οξιάς καλύπτουν μεγάλο μέρος του δρυμού. Επίσης, υπάρχουν διάσπαρτα δέντρα άλλων ειδών όπως ελάτη, δρυς, σφένδαμος και άλλα φυλλοβόλα πλατύφυλλα δέντρα. Παραποτάμια, η βλάστηση περιλαμβάνει πλατάνια, διάφορα είδη ιτιάς, σκλήθρου, αριάς κτλ. Στην υποβλάστηση κυριαρχεί το πυξάρι, πολλά είδη βάτου, αναρριχητικά φυτά καθώς και φυλλοβόλοι θάμνοι. Επίσης φύονται πολλά προστατευόμενα ενδημικά και σπάνια είδη χλωρίδας. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι η εμφάνιση δύο μικρών συστάδων δασικής πεύκης (κόκκινη πεύκη) με 32 δέντρα και με 30 δέντρα αντίστοιχα στην κοιλάδα και κοντά στο ρέμα Σαλιατούρα.
Εξαιρετικά πλούσια είναι και η μυκοχλωρίδα του δρυμού.Τα μανιτάρια είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες και εντυπωσιακές μορφές ζωής που φιλοξενούνται στο δρυμό.
Γενικά το τοπίο στη Βάλια Κάλντα είναι εντυπωσιακό. Τα πυκνά δάση εναλλάσσονται από γυμνές υπαλπικές και βραχώδεις εκτάσεις και τεράστιους γκρεμούς, ενώ η έντονη παρουσία του υγρού στοιχείου σε συνδυασμό με την εξαιρετικά πλούσια πανίδα και την εντυπωσιακή μορφή πολλών μανιταριών καθιστά τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου ξεχωριστό προορισμό ετησίως για εκατοντάδες φυσιολάτρες περιηγητές.
-
Αλιάκμονας – Βενέτικος
Ποταμός της Δυτικής Μακεδονίας, ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας, που βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου σε ελληνικό έδαφος και έχει συνολικό μήκος 297 χλμ. Διασχίζει τους νομούς Γρεβενών, Καστοριάς, Κοζάνης, Ημαθίας και Πιερίας. Δέχεται τα πλεονάζοντα νερά της λίμνης Καστοριάς καθώς και τα νερά των: Λιβαδοπόταμου, Στραβοπόταμου, Βέλα, Ντραμπουτιώτικου, Πραμορίτσα, Γρεβενιώτικου, Βενέτικου, Σταυροπόταμου, Εδεσσαίου, της στραγγιστικής τάφρου της λίμνης Γιαννιτσών. Εκβάλλει στον Θερμαϊκό κόλπο, λίγο νοτιότερα από τις εκβολές του Αξιού ποταμού δημιουργώντας ένα εκτεταμένο δέλτα πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα.
Στη Δυτική Μακεδονία σχηματίζεται από τη συμβολή, κοντά στο χωριό Μανιάκοι της Καστοριάς, των ποταμών Μπέλιτσα που πηγάζει από το όρος Βόιο και Ζέλοβο, που έχει τις πηγές του στο όρος Βαρνούντα. Στο Νομό Γρεβενών οι παραπόταμοι που τον σχηματίζουν, Βενέτικος και Γρεβενίτης, πηγάζουν στα νοτιοδυτικά από την κοιλάδα Βάλια Κάλντα, τον Όρλιακα και το Σμόλικα.
Ο Βενέτικος αποτελεί το μεγαλύτερο παραπόταμο τού Αλιάκμονα και δημιουργείται από μικρότερους παραποτάμους ή χείμαρρους, όπως ο Βελονιάς και Σμιξιώτικος. Μέχρι να συναντήσει το Αλιάκμονα ρέει μέσα από κοιλάδες και σε σημεία, όπως στην περιοχή του χωρίου Σπήλαιο Γρεβενών δημιουργεί απότομα και εντυπωσιακά φαράγγια. Σημαντική επίσης στο ποτάμιο αυτό σύστημα είναι η παρουσία τού ρέματος της Σούτσας που διασχίζει τα Δημοτικά Διαμερίσματα τού Δήμου Χασίων. Στο βορρά μαζεύει τα νερά του ποταμού Πραμόριτσα συγκεντρώνοντας τα νερά του υδροκρίτη της περιοχής της Κοζάνης. Στην συνέχεια σχηματίζει τόξο γύρω από το βουνό Βούρινο και μέσα από μια βαθιά χαράδρα προχωρεί βορειοανατολικά για 90 χιλιόμετρα σχηματίζοντας μαιάνδρους στην περιοχή της Ζάβορδας.
Ο ποταμός συμβάλει στην ανάπτυξη της περιοχής και συγκεκριμένα της αγροτικής παραγωγής μέσω φραγμάτων και αρδευτικών δικτύων που καλύπτουν τις ανάγκες άρδευσης.
Στη Δυτική Μακεδονία ο Αλιάκμονας και οι παραπόταμοί του σχηματίζουν ένα πολυδαίδαλο ποτάμιο δίκτυο το οποίο σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση της περιοχής ανάμεσα σε Μακεδονία και Ήπειρο επέβαλε το χάραγμα σημαντικών δρόμων, χαρακτηριστική είναι “η Βασιλική στράτα” στον άξονα Μαυραναίοι-Ζιάκα-Περιβόλι-Βωβούσα. Η ανάγκη αυτή οδήγησε στη ζεύξη των ποταμών με πέτρινα γεφύρια τα οποία διασώζονται μέχρι σήμερα.
Η περιήγηση στα γεφύρια είτε διαπλέοντας τα ποτάμια (Αλιάκμονας και Βενέτικος) είτε περπατώντας σε παραποτάμιες διαδρομές συνδυάζει την αναψυχή με την άσκηση, δίνοντας τη δυνατότητα στους επισκέπτες να αναπτύξουν δραστηριότητες όπως ψάρεμα, ράφτινγκ και καγιάκ, γνωρίζοντας το φυσικό περιβάλλον της περιοχής παράλληλα με την τοπική ιστορία.
-
Ανάμεσα στον Εθνικό Δρυμό “Βάλια Κάλντα” και στο Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας βρίσκονται μερικά από τα ομορφότερα χωριά του νομού Γρεβενών. Η Αβδέλλα, από όπου κατάγονταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων (οι αδερφοί Μανάκια) και το Περιβόλι αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα καλοκαιρινά θέρετρα του νομού Γρεβενών. Αν και το χειμώνα τα χωριά αυτά δεν έχουν πολλούς μόνιμους κατοίκους, κάθε καλοκαίρι γεμίζουν με κόσμο και φιλοξενούν πολλούς κτηνοτρόφους με τα κοπάδια τους.
Η Σαμαρίνα και η Σμίξη, φημισμένα βλαχοχώρια, οι Φιλιππαίοι, η Αετιά, η Λάβδα, το Δοτσικό και το Μεσολούρι είναι από τα χωριά που δέχονται πληθώρα τουριστών κατά τη διάρκεια του χειμώνα λόγω της κοντινής τους απόστασης με το Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας. Αρκετά από αυτά τα χωριά φημίζονται και για τα παραδοσιακά πανηγύρια τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και ιδιαίτερα την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου.
Εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς χωριό είναι το Σπήλαιο, το οποίο είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους Σταυρός και είναι ένας από τους παλαιότερους οικισμούς της Δυτικής Μακεδονίας. Άλλο γνωστό χωριό είναι ο Ζιάκας, χτισμένο σε 900 μ. υψόμετρο με υπέροχη θέα στον Όρλιακα. Από το Ζιάκα καταγόταν ο γνωστός οπλαρχηγός Θεόδωρος Ζιάκας, από τον οποίο πήρε το όνομά του το χωριό.
Η Καλλονή, το Μέγαρο και η Καλλιράχη είναι τρία άλλα πολύ γραφικά χωριά που θυμίζουν τα μαστοροχώρια της Ηπείρου, ενώ στην νοτιοδυτική πλευρά του νομού, το Κυπουρειό, Μοναχίτι, η Κρανιά, και το απομονωμένο Μικρολίβαδο με το αλπικά τοπίο διακρίνονται για το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον και την πλούσια χλωρίδα και πανίδα τους.
Λιγότερο γραφικά αλλά με περισσότερη ζωή σε όλη τη διάρκεια του χρόνου είναι τα χωριά που βρίσκονται στη βόρεια πλευρά του νομού. Το Σειρήνι, οι Αμυγδαλιές, το Ελεύθερο, ο Άγιος Γεώργιος, η Κιβωτός, ο Βατόλακος και η Μυρσίνα είναι μερικά από αυτά τα χωριά με ακρετούς μόνιμους κατοίκους,
Στην ανατολική πλευρά του χωριού, βρίσκονται αρκετά χωριά, όπως ο Πόρος και η Κνίδη, τα οποία υπέστησαν μεγάλες ζημιές κατά το σεισμό του 1995. Αποτέλεσμα της καταστροφής, είναι η ανακατασκευή των χωριών στο μεγαλύτερο μέρος τους. Έτσι τα χωριά αυτά μπορεί να έχασαν λίγο τη γραφικότητά τους, αλλά δεν έχασαν την ομορφιά του φυσικού τους τοπίου. Έτσι η Κνίδη, η Ιτέα, το Νησί, οι Αγαλέοι και τα κοντινά τους χωριά, χτισμένα στις όχθες του Αλιάκμονα, διαθέτουν πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται η Σαρακήνα και το Παλαιοχώρι, δύο από τα μεγαλύτερα κεφαλοχώρια του νομού κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Άλλα όμορφα χωριά του νομού είναι το Τρίκωμο ή Ζάλοβο το οποίο δημιουργήθηκε από την ένωση τριών οικισμών, το Κοσμάτι, ο Αιμιλιανός, καθώς και τα υπόλοιπα χωριά στο νότιο και νοτιοανατολικό τμήμα του νομού, τα οποία είναι και περισσότερο πεδινά. Το πιο γνωστό χωριό στην περιοχή είναι το Καρπερό, ενώ ιδιαίτερα γνωστή είναι και η κωμόπολη της Δεσκάτης, η οποία είναι αρκετά γραφική και αποτελεί ένα αυτόνομο διοικητικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο.
πηγη http://vasilitsa.com/
-
ΔΗΜΟΙ
Δήμος Γρεβενών 24623 50830-50872, Fax 24620 74272
Δήμος Δεσκάτης 24623 51103- 31127, Fax:24623 51106ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
ΕΚΑΒ 24623 50104 – 166
Νοσοκομείο Γρεβενών 24623 50100-50101-50102
Ραντεβού Εξωτερικών Ιατρείων 24623 50280
ΤΕΠ ( Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών ) 24623 50240-50241
Γραμματεία Διοικητή 24623 50301
Αιμοδοσία 24623 50260
Χειρουργικό Τμήμα 24623 50162
Παθολογικό Τμήμα 24623 50109
Καρδιολογικό Τμήμα 24623 50109
Μαιευτικό Γυναικολογικό Τμήμα 24623 50138
Μονάδα Τεχνητού Νεφρού 24623 50254
Μικροβιολογικό Εργαστήριο 24623 50275-50272
Ακτινολογικό Εργαστήριο Χειρουργοί 24623 50245
Ακτινολογικό Εργαστήρι Γιατροί 24623 50248
Φαρμακείο 24623 50186-50187
Οικογενειακός Προγραμματισμός 24623 50251ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ – ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ – ΣΤΡΑΤΟΣ
Αστυνομική Διεύθυνση 24620 87850-87852, Δ/ντής: 2462022508
Τροχαία 24620 87860-87861-87862, Δ/της: 2462080320
Τμήμα Συνοριοφυλάκων Πολυνερίου 24620 22366-22155
Τμήμα Συνοριοφυλάκων Δεσκάτης 24620 32940-32941
Πυροσβεστική 199 -24620 22199-23450-23451
Στρατιωτική Μονάδα 586 Τ.Π. 24620 28045ΚΤΕΛ -ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΑ
Γρεβενά-Αθήνα: 10:00
Αθήνα-Γρεβενά: 09:15
Γρεβενά-Θεσσαλονίκη: 06:15,12:30,18:00(Σάββατο το 18:00 γίνεται 17:00)
Θεσσαλονίκη-Γρεβενα: 08:30,12:00,20:30(Σάββατο το 08:30 γίνεται 10:30 και το 12:30 γίνεται 15:00)
Γρεβενά-Λάρισα: 15:00
Λάρισα-Γρεβενά: 07:30
Γρεβενά -Κοζάνη: 08:00,16:45(τις Κυριακές το 08:00 γίνεται 11:00 και το 16:45 γίνεται 17:00)
Κοζάνη-Γρεβενά: 09:00,18:15(τις Κυριακές το 09:00 γίνεται 13:00)ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ
ΤΑΧΙ 24620 22580-24199
ΚΤΕΛ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ –ΕΚΔΟΤΗΡΙΑ 24620 22242
Τηλέφωνα ΚΤΕΛ μεγάλων πόλεων
Γραφείο Αθηνών 210 5126833
Γραφείο Θεσσαλονίκης 2310 595485
Γραφείο Λάρισας 2410 537777
Γραφείο Κοζάνης 24610 3445-34454
Γραφείο Ιωαννίνων 26510 26286
Αεροπορική σύνδεση μέσω Κοζάνης & Καστοριάς
Αεροδρόμιο Κοζάνης 24610 36098
Αεροδρόμιο Καστοριάς 24670 42515
Αθήνα-Κοζάνη και αντίστροφα: Δευτέρα 12:10 – Πέμπτη 13:40
Αθήνα-Καστοριά και αντίστροφα: Δευτέρα 12:10 – Πέμπτη 13:40ΔΑΣΑΡΧΕΙΑ
Δασαρχείο Γρεβενών 24620 22419
Δασαρχείο Δεσκάτης 24620 31209-85245ΣΤΗ ΔΕΣΚΑΤΗ
Κέντρο Υγείας Δεσκάτης 24620 31401-31404
ΟΤΕ Δεσκάτης 24620 31399
ΓΙΑ ΒΑΣΙΛΙΤΣΑ
Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας 24620 28001-84850
Σαλέ Βασιλίτσας 24620 84100
Πηγή :Με την ευγενική παραχώρηση του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού www.visitgreece.gr ,Δήμος Γρεβενών , Βικιπαιδεια
φωτο :http://vasilitsa.com/
Το ξενοδοχείο Milionis είναι ένα παραδοσιακό ξενοδοχείο 2 αστέρων με αρχιτεκτονικό στυλ της Μακεδονίας και έντονα στοιχεία από ξύλο, προσφέροντας καθαρά και άνετα δωμάτια για ευχάριστη διαμονή στην πόλη της Γρεβενών . Το Milionis Hotel απέχει 1χλμ. από την πόλη Γρεβενά στην εθνική οδό Γρεβενών-Καλαμπάκας, που βρίσκεται σε προνομιακή θέση , ..περισσότερα εδώ
Το 3* αστέρων Metropolis Grevena βρίσκεται σε βολική τοποθεσία, σε απόσταση 10μ. από την κεντρική πλατεία της πόλης. Όλα τα καλαίσθητα νεοκλασικά δωμάτια είναι ηχομονωμένα και εξοπλισμένα με πολύ άνετα κρεβάτια. Οι μονάδες είναι κλιματιζόμενες και περιλαμβάνουν, τηλεόραση, στεγνωτήρα μαλλιών, χρηματοκιβώτιο, mini bar, θέρμανση, μπαλκόνι. Στα μπάνια παρέχονται πολυτελή προιόντα περιποίησης. Στον 1ο όροφο ……..περισσότερα ΕΔΩ
