Το Μουσείο Ερέτριας αποτελεί ένα από τα σημαντικά αρχαιολογικά μουσεία του ελληνικού χώρου, στο οποίο παρουσιάζονται ευρήματα από διάφορες εποχές. Εξέχουσα θέση σ’ αυτά κατέχουν τα γλυπτά του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνα, και ιδιαίτερα το σύμπλεγμα του Θησέα με την αμαζόνα Αντιόπη. Το Μουσείο βρίσκεται σε άμεση γειτνίαση με το χώρο, γεγονός που βοηθά στην καλύτερη κατανόηση του. Το κτίριο του Μουσείου ανήκει στο ελληνικό κράτος, ενώ η επέκτασή του με μια δεύτερη μεγάλη αίθουσα χρηματοδοτήθηκε από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή.

Το ευρήματα προέρχονται από ανασκαφές της τοπικής Εφορείας και ξένων αρχαιολογικών σχολών (Ελβετική και Βρετανική Σχολή) στην ευρύτερη περιοχή της Ερέτριας. Χρονολογικά καλύπτουν όλο το φάσμα κατοίκησης της περιοχής, από την Εποχή του Χαλκού μέχρι και τα Ρωμαϊκά Χρόνια. Υπάρχει μια χρονολογική ταξινόμηση των προθηκών και των αντικειμένων, ξεκινώντας από τα αρχαιότερα και καταλήγοντας στα νεότερα. Στο μουσείο εκτίθεται κεραμική, όλων των περιόδων, γλυπτά και ανάγλυφα της Αρχαϊκής, Κλασικής και Ελληνιστικής Εποχής, χάλκινα αντικείμενα, όπως αγγεία, ειδώλια, είδη πολυτέλειας από την Ανατολή, κοσμήματα από χρυσό, ασήμι, χαλκό, φαγεντιανή (πόρπες, αλυσίδες, σκουλαρίκια κλπ), λυχνίες και οπλισμός. Ως σημαντικότερα εκθέματα του Μουσείου μπορούν να θεωρηθούν το γλυπτό σύμπλεγμα του Θησέα με την Αντιόπη από το δυτικό αέτωμα του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνα στην Ερέτρια, το πήλινο αγαλματίδιο Κενταύρου από το Λευκαντί, που αποτελεί την πρωιμότερη παράσταση αυτού του μυθολογικού όντος, η χάλκινη παρωπίδα αλόγου με έκτυπη παράσταση από τη βόρεια Συρία και παναθηναϊκοί αμφορείς.

Στον προθάλαμο του Μουσείο εκτίθενται γλυπτά του 4ου αι. π.Χ. και επιγραφές, μία από τις οποίες είναι σε γραφή «βουστροφηδόν». Η πρώτη κύρια αίθουσα του Μουσείου περιλαμβάνει τα ευρήματα της προϊστορικής Ερέτριας, όπως επίσης και τριών γειτονικών προϊστορικών οικισμών, αυτών της Ξηρόπολης, της Αμαρύνθου και της Μαγούλας.

Η Ξηρόπολη βρίσκεται βορειοδυτικά της Ερέτριας και έχει να επιδείξει και αποτελεί σημαντική θέση από το τέλος της Πρωτοελλαδικής Εποχής και την Μυκηναϊκή Εποχή. Ο οικισμός της Αμαρύνθου αποκαλύφθηκε πάνω σε τεχνητό λόφο νοτιοανατολικά της Ερέτριας και ξεκινά από την Πρώιμη Πρωτοελλαδική Εποχή (γύρω στο 3000 π.Χ.). Η Μαγούλα βρίσκεται μεταξύ Ερέτριας και Αμαρύνθου και ανάγεται χρονολογικά επίσης στην Πρωτοελλαδική Εποχή.

Τα σημαντικότερα εκθέματα, ωστόσο, προέρχονται από τα πρωτογεωμετρικά νεκροταφεία του Λευκαντίου και της Ερέτριας. Στη δεύτερη αίθουσα δεσπόζει το δυτικό αέτωμα του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνα, το οποίο χρονολογείται στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και αποτελεί δείγμα υψηλής τέχνης. Οι προθήκες που πλαισιώνουν το γλυπτό διάκοσμο παρουσιάζουν αντικείμενα από τον καθημερινό βίο, από τον ιδιωτικό βίο στο σπίτι, από τον αθλητικό βίο (παναθηναϊκοί αμφορείς), από το λατρευτικό βίο και από το νεκρικό βίο (κτερίσματα από κλασικούς, ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς τάφους). Τέλος, στην αυλή του Μουσείου παρουσιάζονται αρχιτεκτονικά μέλη, επιτύμβιες στήλες και ψηφίσματα, όπως επίσης και το σημαντικό εύρημα του κεραμικού κλιβάνου που βρέθηκε στην περιοχή της αρχαίας αγοράς της Ερέτριας και χρονολογείται στη Μεσοελλαδική Εποχή (2000 – 1650 π.Χ.).

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας διαθέτει προθάλαμο, δύο κύριες αίθουσες, προαύλιο και αποθήκη. Το μουσείο εποπτεύεται από την ΙΑ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων που εδρεύει στη Χαλκίδα Εύβοιας.

Το αρχαιολογικό Μουσείο Ερέτριας λειτουργεί όλο το χρόνο από Τρίτη έως και Κυριακή 08:00-15:00

Τηλ.: 22290 62206  Fax: 2229060665

Ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα είναι το σημαντικότερο και πιο γνωστό μνημείο της Ερέτριας. Μαζί με τον περίβολό του αποτελούσε το ιερό τέμενος του Απόλλωνα, το θρησκευτικό κέντρο και το βασικό χώρο λατρείας της αρχαίας πόλης, που βρισκόταν στον κεντρικό πυρήνα της, βορειότερα της αγοράς. Σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο για τον Απόλλωνα, όταν ο θεός αναζητούσε θέση για να ιδρύσει το μαντείο του, έφθασε και στο Ληλάντιο πεδίο. Ο πρώτος ναός χρονολογείται στα γεωμετρικά χρόνια και πιθανόν βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, καθώς η θάλασσα τότε έφθανε μέχρι την περιοχή της αγοράς. Πρόκειται για εκατόμπεδο αψιδωτό κτίσμα, το αρχαιότερο αυτής της μορφής από όσα αναφέρει ο Όμηρος και λίγο μεταγενέστερο από τον εκατόμπεδο ναό του Ηραίου της Σάμου. Δίπλα του, στο νότιο τμήμα, αποκαλύφθηκε ένα άλλο αψιδωτό κτίσμα, το αρχαιότερο στην Ερέτρια, το λεγόμενο Δαφνηφόριο (7,5 x 11,5 μ.), που συνδέεται με την πρώιμη λατρεία του Απόλλωνα στους Δελφούς. Στο κέντρο του οικοδομήματος αυτού διατηρήθηκαν οι πήλινες βάσεις, στις οποίες στηρίζονταν οι κορμοί δάφνης που στερέωναν τη στέγη. Στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. οικοδομήθηκε πάνω στο γεωμετρικό, ένας δεύτερος εκατόμπεδος ναός, μετά από επιχωμάτωση και δημιουργία ενός ισχυρού ανδήρου. Ο ναός αυτός διέθετε ξύλινους κίονες, 6 στις στενές και 19 στις μακρές πλευρές, αλλά και αυτός επιχώθηκε, για να οικοδομηθεί ο νέος, ο επιφανέστερος από όλους τους ναούς της πόλης. 

Η κατασκευή του ξεκίνησε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. (520-490 π.Χ.) και πιθανόν να μην είχε ακόμη ολοκληρωθεί, όταν η πόλη καταστράφηκε από τους Πέρσες το 490 π.Χ. Ήταν δωρικός περίπτερος με 6 x 14 κίονες, κτισμένος από πωρόλιθο και μάρμαρο. Διέθετε πρόδομο και οπισθόδομο με δύο κίονες εν παραστάσι και ο σηκός του χωριζόταν σε τρία κλίτη με δύο εσωτερικές κιονοστοιχίες. Μετά την καταστροφή της πόλης από τους Πέρσες ο ναός επισκευάσθηκε και συνέχισε να λειτουργεί, όμως, καταστράφηκε και πάλι το 198 π.Χ. από τους Ρωμαίους, γεγονός που σηματοδότησε τη σταδιακή εγκατάλειψη και ερείπωσή του μέχρι τον 1ο αι. π.Χ. Δυστυχώς, το μεγαλύτερο τμήμα των αρχιτεκτονικών μελών του ναού αλλά και άλλων ιερών της πόλης επαναχρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό και από την ανωδομή του μνημείου έχουν διασωθεί μόνο ορισμένοι σπόνδυλοι, θραύσματα κιονοκράνων και τριγλύφων. Από το θαυμάσιο γλυπτό διάκοσμό του σώζονται τμήματα της ανάγλυφης παράστασης που κοσμούσε το δυτικό αέτωμα, όπου εικονιζόταν η Αμαζονομαχία, συνηθισμένη παράσταση στην εικονογραφία της εποχής. Κεντρική θέση είχε η Αθηνά, από την οποία σώζεται ο κορμός με το γοργόνειο στο στήθος, ενώ εξαιρετικής τέχνης είναι και το σύμπλεγμα του Θησέα με την Αντιόπη, που χαρακτηρίζεται από ευαισθησία και απαλότητα στους όγκους, εσωτερική δύναμη και σαφήνεια, παρά τη διακοσμητική τάση στην κόμμωση των μορφών και στις πτυχές των ενδυμάτων τους. Στα γλυπτά αυτά έχουν παγιωθεί πλέον οι κανόνες της αρχαϊκής πλαστικής και την απόδοση των μορφών διακατέχει μια νέα πνοή, η οποία θα οδηγήσει στον ιδεαλισμό και στη δύναμη της κλασικής τέχνης. Η συνολική παράσταση μπορεί να συμπληρωθεί με άρματα δεξιά και αριστερά της Αθηνάς, στο ένα από τα οποία θα επέβαινε ο Θησέας με την Αντιόπη, και στο άλλο ίσως επέβαινε ο Ηρακλής, ενώ η σκηνή πρέπει να έκλεινε με μαχόμενες αμαζόνες και νεκρό πολεμιστή. Στο ανατολικό αέτωμα ίσως παριστανόταν η Γιγαντομαχία. Οι λεπτομέρειες στα πρόσωπα και στα ενδύματα των μορφών αποδίδονταν με χρώμα, προσδίδοντας ζωντάνια στην παράσταση. Στη Ρώμη εντοπίσθηκαν τμήματα γλυπτών, που πιστεύεται ότι ανήκουν μάλλον στην κατασκευή του ναού μετά την περσική καταστροφή (πολεμιστής, Αμαζόνα και κορμός Αθηνάς). Στο χώρο σήμερα είναι ορατά μόνο τα θεμέλια του υστεροαρχαϊκού ναού, καθώς και τα λείψανα των γεωμετρικών ναών που αποκαλύφθηκαν στα κατώτερα στρώματα. 

Οι ναοί του Δαφνηφόρου Απόλλωνα ανασκάφηκαν μεταξύ των ετών 1899-1910 από τον Κ. Κουρουνιώτη. Έρευνες έγιναν επίσης από την Ι. Κωνσταντίνου και από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή.