Ρουμλούκι
Πρόκειται για το τμήμα της πεδιάδας της Ημαθίας που το διασχίζει ο ποταμός Αλιάκμονας. Η περιοχή απλώνονταν κάτω από τις βόρειες παρυφές των Πιερίων μέχρι τους καλαμιώνες του Βάλτου των Γιαννιτσών και κάτω από τα υψώματα της Βέροιας μέχρι τον ποταμό Καρά Ασμάκ (Λουδίας) και τις εκβολές του Αλιάκμονα στο Θερμαϊκό κόλπο, ενώ αρκετοί την επεκτείνουν μέχρι και τον ποταμό Αξιό.
Ονομάσθηκε « Ρουμλούκι » από τους Οθωμανούς κατακτητές κατά τον 14ο – 15ο αιώνα, οι οποίοι, όταν έφθασαν στην περιοχή αυτή, αναγνωρίζοντας το ανόθευτο του ελληνικού πληθυσμού που την κατοικούσε, την ονόμασαν Rumlik – Ρουμλούκ ή Ουρουμλούκ, τουρκική λέξη που παράγεται από το Ρουμ = Ρωμιός, Έλληνας και τον επιθετικό προσδιορισμό ή κτητικό –lik (-λούκ), ώστε να σημαίνει τον τόπο που έχει Ρωμιούς – Έλληνες Χριστιανούς απόγονους των Ρωμαίων πολιτών, δηλαδή σημαίνει Ρωμιότοπος, Γραικοχώρα, Ελληνότοπο
Τα χωριά που αποτελούσαν το Ρουμλούκι ήταν τα ακόλουθα: Γηδάς ή Γιδάς (Αλεξάνδρεια), Μελίκη, Κορυφή, Σχοινάς, Νιχώρι, Ρέσινα (Βρυσάκι), Νησί, Καταφύ(γι), Τριχοβίστα, Σκυλίτσι, Καβάσιλα, Σταυρός, Ξεχασμένη, Ραψομανίκι, Ποζαρίτες (Κεφαλοχώρι), Επισκοπή, Λουτρός, Καψόχωρα, Παλιόχωρα, Νησέλι, Νησελούδι, Τρίκαλα, Καρυά, Αηδονοχώρι, Πλατύ, Λιανοβέργι, Παλιοχώρι, Γκριτζάλι, Νιοχωρόπουλο, Πρόδρομος, Νιόκαστρο, Βούλτιστα, Αλάμπορο μεγάλο, Αλάμπορο μικρό, Μυλοβός, Κουλούρα, Διαβατός, Μικρογούζι (Μακροχώρι), Μέτση (Μέσση), Άμμος, Σάντενα, Γεράκι, Μαυραγγέλι, Μπάρμπες – Κούτλες (Βεργίνα), Τρίχλεβο (Τριλοφιά), Σφήνιστα, Κλειδί, Κάλιανη (Άλωρο), Τσινάφορο (Πλάτανος). Ο αριθμός και οι θέσεις των χωριών δεν ήταν πάντα σταθερός, διότι από τις συχνές πλημμύρες του Αλιάκμονα πολλά χωριά εγκαταλείπονταν ακατοίκητα ή δημιουργούνταν καινούργια σε άλλες θέσεις.

Αγκαθιά

Η Αγκαθιά είναι οικισμός του δήμου Αλεξάνδρειας, με έκταση 21.134 τ.μ. και πληθυσμό 1.350 κατοίκους, 70% των οποίων κατοικεί μόνιμα στο χωριό. Η Αγκαθιά χτίστηκε στους πρόποδες των Πιερίων στις αρχές του περασμένου αιώνα, ύστερα από εκτεταμένες πλημμύρες του ποταμού Αλιάκμονα και οι κάτοικοί του είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία tντόπιοι Ρουμλουκιώτες.

Καβάσιλα

Tα Καβάσιλα είναι ένα χωριό 740 περίπου κατοίκων μεταξύ Βέροιας – Αλεξάνδρειας. Διοικητικά ανήκουν στο Δήμο Αλεξάνδρειας Ημαθίας.

Κλειδί 

Το Κλειδί (Τοπική Κοινότητα Κλειδίου – Δημοτική Ενότητα ΠΛΑΤΕΟΣ), ανήκει στον δήμο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΗΜΑΘΙΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.

Η επίσημη ονομασία είναι “το Κλειδίον”. Έδρα του δήμου είναι η Αλεξάνδρεια και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονίας.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Κλειδί ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Κλειδίου, του πρώην Δήμου ΠΛΑΤΕΟΣ του Νομού ΗΜΑΘΙΑΣ.

Κυψέλη

Το χωριό Κυψέλη ανήκει διοικητικά στον Δήμο Αλεξανδρείας, της Περιφέρειας Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται στους πρόποδες των Πιερίων και πλάι στον ποταμό Αλιάκμονα, επί της παλαιάς εθνικής οδού Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρείας- Κατερίνης. Σήμερα λόγω της αστυφιλίας και της υπογεννητικότητας των νέων το χωριό έμεινε μόνον με 350 κατοίκους. Κτίστηκε στην θέση αυτή κατά την δεκαετία του 1930. Μετά από την κατασκευή ( ευθυγράμμιση ,1928 ) της νέας κοίτης του ποταμού Αλιάκμονα και του μεγάλου αναχώματος στην αριστερή του πλευρά για την προστασία των χωριών του κάμπου.
 Ο Αλιάκμονας κάθε άνοιξη υπερχείλιζε και κάλυπτε με τα νερά του ένα μεγάλο μέρος του κάμπου στην δεξιά του πλευρά, όπου βρίσκονταν τότε τα χωριά Γριζάλι ( σημερινή Αγκαθιά ), Σερμελί ( Καλύβια ) και Νεοχώρι ( πρώτος οικισμός εγκατάστασης των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη – περιοχή Τσατάλτζας ). Λόγω ακριβώς των συχνών πλημμυρών αυτών η τότε λειτουργούσα Κρατική Υπηρεσία Αποκαταστάσεως και Εποικισμού σχεδίασε την μεταφορά των πληττομένων οικισμών σε μέρος υψηλότερο, στο μέρος που βρίσκεται σήμερα η Κυψέλη. Αποφάσισε, λοιπόν, να μετατεθούν οι οικισμοί Σερμελί ( Καλύβια ) με γηγενείς κατοίκους, το Νεοχώρι με πρόσφυγες και η Σφήνιτσα με γηγενείς. Η οριστική απόφαση ελήφθη όταν την άνοιξη του 1929 μεγάλη πλημμύρα κάλυψε το χωριό Σερμελί. Αποφασίστηκε, λοιπόν, η άμεση μετακίνηση του χωριού σε ποιό ασφαλές μέρος. Έγινε η ρυμοτόμηση και δόθηκαν οικόπεδα των 2 στρεμμάτων σε κάθε μια από τις 25 οικογένειες του χωριού. Οι συνεχείς απειλές του Αλιάκμονα ανάγκασε την υπηρεσία να αποφασίσει την μετακίνηση και του οικισμού του Νεοχωρίου,1931-1932, στην ίδια θέση ακριβώς πλάι και δυτικά της εγκατάστασης των Καλυβιωτών – Σερμελιωτών. Έγινε ρυμοτομία και ορίστηκαν οικόπεδα του ενός στρέμματος για τις 75 οικογένειες του οικισμού. Με δαπάνη του δημοσίου εργολάβοι και εργάτες έκτισαν νέα σπίτια, όλα στο ίδιο σχέδιο. Καθώς επίσης ανοίχτηκαν πηγάδια και βρύσες. Ο τρίτος οικισμός που μετεγκαταστάθηκε στο σημερινή Κυψέλη, ήταν η άνω πρώτα και ύστερα η κάτω Σφηνίτσα με 17 γηγενείς- ρουμλουκιώτικες οικογένειες. Το έτος 1937 ήρθε και έμεινε στο χωριό ο υποψήφιος γεωπόνος Δημ. Κεμπεντζόγλου για να κάνει την πρακτική του άσκηση και διατριβή. Αυτός στην διατιβή του ( αρχείο Γεωπον. Σχολής ) γράφει και τα εξής για το νέο χωριό.” Ο συνολικός πληθυσμός ανέρχεται σε 452 κατοίκους-114 οικογένειες. Το σύνολο σχεδόν είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Αι οικιαι είναι άπασαι καινουργείς. Τα αποχωρητήρια εις απόστασιν εκ των οικιών, άνωθεν βόθρου περιφραγμένου διά τοίχου ή καλάμων.Οι στάυλοι κατά κανόνα ευρίσκονται εις άλλην στέγην. Δέον να ευρίσκεται τις ευχαριστημένος από την καθαριότητα του χωριού εν συγκρίσει με άλλα χωρία “. Μολονότι οι κάτοικοι του νέου χωριού , το οποίο πλέον έφερε το όνομα Νεοχώρι ,προέρχονταν από διαφορετικά μέρη και είχαν μεταξύ τους διαφορές λόγω εθίμων, ηθών και τρόπου ζωής . Εντούτοις δεν παρουσιάστηκαν στην νέα ζωή τους προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις. Πέρασαν αρμονικά την σκληρή και δύσκολη αγροτική τους ζωή. Έκτισαν όλοι μαζί με την προσωπική τους εργασία την εκκλησία και το σχολείο. Συνεργάστηκαν για να αναγνωρισθεί το χωριό ως Κοινότητα. Ανέπτυξαν μεταξύ τους φιλικές και συγγενικές σχέσεις. 1.Νεοχώρι: Οι Νεοχωρίτες,75 οικογένειες, ήρθαν πρόσφυγες στην περιοχή το 1924. Κατάγονται από το χωριό Νεοχώρι της Ανατ.Θράκης, περιοχή Μετρών-Σηλυβρίας. Υποχρεώθηκαν να εκπατρισθούν με την εφαρμογή της συνθήκης της Λωζάνης ( 1/1923 ) για την ανταλλαγή των πληθυσμών. Έτσι, στις 7 Ιουλίου του 1924 αναγκάσθηκαν να φορτώσουν σε κάρα και ζώα όσα από τα υπάρχοντά τους μπορούσαν μαζί με τα ιερά σκεύη της εκκλησίας και με δάκρυα και στεναγμούς να βαδίσουν προς το σταθμό του τραίνου στις Μέτρες (Τσατάλτζα ). Το τραίνο τους μετέφερε στην Αλεξανδρούπολη, τότε Ντεντέ Αγάτς. Από εκεί μετά από 4-5 ημέρες με ένα πλοίο έφθασαν στην Θεσσαλονίκη στο Χαρμάνκιοι, όπου έζησαν σε σκηνές υπό δραματικές συνθήκες περίπου δύο μήνες. Την 12-9-1924 φόρτωσαν πάλι τα υπάρχοντά τους στο τραίνο και κατέβηκαν στο Γιδά. Τους παρέλαβε ο Νικ.Χασιώτης και τους οδήγησε στο κτήμα της Μονής του Αγίου Αθανασίου, λίγο πιο κάτω από το μοναστήρι, ανατολικά της σημερινής Αγκαθιάς. 2.Σφηνίτσα ή Σφήντστα: Χωριό μικρό ( 1930 ) με δύο οικισμούς, την Άνω κα την Κάτω Σφηνίτσα, περί τα δύο χιλιόμετρα νότια της Κυψέλης πάνω στους πρώτους λόφους των Πιερίων. Η ζωή των κατοίκων του είχε άμεση σχέση με το Μοναστήρι του Αγ.Αθανασίου, από το οποίο ήταν απόλυτα εξαρτημένη, επειδή δεν είχαν δικά τους κτήματα , ούτε σπίτια οι της Άνω, και εργάζονταν στα κτήματα και τα ζώα του Μοναστηριού. Οι της Κάτω είχαν μεν σπίτια αλλά καλλιεργούσαν τα κτήματα του μοναστηριού επί ενοικίω. Πότε ιδρύθηκε το χωριό είναι άγνωστο. Σύμφωνα με στοιχεία του Γεν.Προξενείου Θεσσαλονίκης για την περίοδο 1877-78 το χωριό αυτό αναφέρεται σαν τσιφλίκι της Μονής Αγ.Αθανασίου με 35 οικογένειες. Ακόμη ότι ήταν μετόχι της Μονής και η θερινή κατοικία του ηγουμένου, οι αποθήκες και οι στάβλοι. Για το χωριό αυτό ο Γιάννης Μοσχόπουλος στο βιβλίο του ” Το Ρουμλούκι κατά την Βυζαντινή κ.λ.π. ” γράφει ” Δεν αποκλείεται λοιπόν ,ιδρυτές του χωριού να ήταν οι κάτοικοι της Αλώρου, αφού το πιθανότερο είναι όσοι επέζησαν μιάς καταστροφής, να μετοίκησαν κάπου κοντά..Το ότι υπάρχουν κοινά ονόματα σε κατοίκους της Σφηνίτσης και του Κολινδρού δεν σημαίνει μόνο ότι οι κάτοικοι της Σφηνίτσης είναι Κολιντρινής προέλευσης αλλά και το αντίθετο, αφού δεν γνωρίζουμε ποιό χωριό από τα δύο προυπήρχε”. Κατά την επανάσταση του Ολύμπου που κήρυξε στον Κολινδρό, τον Φεβπουάριο του 1878, ο Επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος Λούσης, το χωριό Σφήνστα όχι μόνο βρέθηκε στο επίκεντρο των επιχειρήσεων, αλλά έδωσε και μαχητές στον αγώνα. Στο βιβλίο του παραπάνω επισκόπου υπάρχει ονομαστική κατάσταση με 13 ονόματα αγωνιστών από το χωριό αυτό. Την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1907) η Σφηνστα βρέθηκε και πάλι στο επίκεντρο των συγκρούσεων. Οι άντρες του χωριού πλαισίωσαν τα ανταρτικά σώματα και πολέμησαν τους Βουλγάρους δίπλα σε ονομαστούς Καπεταναίους. Ένας από τους Σφηνιτσιώτες αγωνιστές ήταν ο Θανάσης Μακρής. Η Παμέλη-Πολύζου στο έργο της ” Ιστορία του Κολινδρού ” γράφει για την ζωή και τα κατορθώματα αυτού του αγωνιστή τα εξής . ” Το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Χατζής του Φωτίου. Γεννήθηκε στο χωριό Σφίνστα το 1876. Ακολούθησε τον Παύλο Μελά το 1904 και έγινε ομαδάρχης του με το ψευδώνυμο Μακρής. Στην μάχη που σκοτώθηκε ο Μελάς αυτός πληγώθηκε στο μέτωπο. Στην συνέχεια κατεβαίνει στον βάλτο και μπαίνει στο σώμα του καπετάν Άγρα και ανέλαβε την μεταφορά πολεμικού υλικού από τις παραλίες του Μακρυγιάλου στις περιοχές του αγώνα. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες. Σχημάτισε και δική του ομάδα που έδρασε ως την απελευθέρωση του 1912. Για τις υπηρεσίες του, του προσέφεραν σύνταξη, την οποία δεν δέχτηκε. Πέθανε εργαζόμενος σαν επιστάτης στο κτήμα του Νάτσκα στο Μιλοβό το 1936 και ετάφη στον Κολινδρό.” Το 1950 λόγω της μεταφοράς της Σφηνίτσας στο Νεοχώρι στην θέση της υπήρχε μόνο η παλιά πέτρινη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και πλάι της το νεκροταφείο του χωριού. Τίποτε άλλο δεν μαρτυρούσε ότι εδώ υπήρχε ένα πολύ παλιό ιστορικό χωριό, η Σφήντστα. Δυστυχώς κακή ήταν και η τύχη της εκκλησίας του Αγ.Δημητρίου . Θησαυροθύρες κατέσκαψαν το εσωτερικό και τα θεμέλια της , ώστε να κατεδαφισθεί. Στην θέση έχει κτισθεί με τσιμεντόλιθους ένα μικρότερο εκκλησάκι , στο οποίο εκκλησησιάζονται οι Κυψελιώτες κατά την εορτή του Αγίου Δημητρίου την 26 Οκτωβρίου . Σημείωση. Όλες οι πληροφορίεςπερί Σφηνίτσης είναι από το βιβλίο του Κωστ.Βασιλειάδη ” Νεοχώρι,μια ακόμη αλησμόνητη πατρίδα.”

Πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό αρχείο:     Σλαβούδης Σωτήριος (Συνταξιούχος Εκπαιδευτικός) 
                                                                   Βεσυροπούλου  Ζωή (Εκπαιδευτικός – Χοροδιδάσκαλος)

Λουτρός

Ο Λουτρός (Τοπική Κοινότητα Λουτρού – Δημοτική Ενότητα ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ), ανήκει στον δήμο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΗΜΑΘΙΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.

Η επίσημη ονομασία είναι “ο Λουτρός”. Έδρα του δήμου είναι η Αλεξάνδρεια και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονίας.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, ο Λουτρός ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Λουτρού, του πρώην Δήμου ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ του Νομού ΗΜΑΘΙΑΣ.

Ο Λουτρός έχει υψόμετρο 18 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 40,5867449908 και γεωγραφικό μήκος 22,3995956236.

Μελίκη 

Η Μελίκη είναι κωμόπολη του νομού Ημαθίας και έδρα του ομώνυμου δήμου. Έχει πραγματικό πληθυσμό 3.102 κατοίκους (2001).

Η Μελίκη βρίσκεται ανατολικά της Βέροιας σε απόσταση 23χλμ. από το κέντρο της. Ο αρχικός πυρήνας των κατοίκων της προερχόταν από την περιοχή των Χασίων και των Αντιχασίων και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή κατά τον 17ο αιώνα[1] Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και με τη μελισσοκομία.

Πλατύ 

Το Πλατύ είναι κωμόπολη του νομού Ημαθίας με πληθυσμό 2.083 κατοίκους (απογραφή 2011). Ιδρύθηκε το 1925 από πρόσφυγες Καππαδόκες της Μικράς Ασίας που προέρχονταν κυρίως από τα Φάρασα και τα γύρω χωριά. 

Είναι ένας από τους σημαντικότερους σιδηροδρομικούς κόμβους της Ελλάδας. Έχει σημαντική βιομηχανία (εργοστάσιο ζάχαρης, ζωοτροφών, μονάδα επεξεργασίας φρούτων, καλλυντικών προϊόντων, εργοστάσιο γάλακτος). 

Έχει μεγάλη αγροτική οικονομία που βασίζεται κυρίως στο βαμβάκι, τις δενδρώδεις καλλιέργειες και τα ζαχαρότευτλα. Το Πλατύ ήταν η έδρα του ομώνυμου καποδιστριακού Δήμου Πλατέος. Σήμερα ανήκει στον Δήμο Αλεξάνδρειας.